Digitalna nepismenost koči opštine: Nedostatak kadra, traže lozinke od bivših radnika, otpor prema promjenama

Digitalna transformacija u jedinicama lokalne samouprave u Crnoj Gori suočava se sa ozbiljnim preprekama, među kojima se kao glavni izazovi izdvajaju niska digitalna pismenost službenika, nedovoljno razvijeni IT sektori i slaba institucionalna podrška digitalnim promjenama.

Prema rezultatima Procjene elektronske uprave i elektronskih usluga u lokalnim samoupravama, koju je uradilo Ministarsvo javne uprave MJU, većina zaposlenih u opštinama posjeduje samo osnovna, a rijetko i naprednija znanja u radu sa informaciono-komunikacionim tehnologijama. Ipak, dominantan broj opština ocijenjen je najnižim ocjenama na skali od 1 do 3 kada je u pitanju digitalna spremnost, što je potvrđeno i kroz intervjue sa službenicima.

“U izvještaju su zabilježeni primjeri službenika koji imaju poteškoće sa slanjem mejlova, narezivanjem CD diskova, kao i otporom prema uvođenju osnovnih inovacija poput VPN sistema. Posebno zabrinjava nedostatak svijesti o sajber prijetnjama – zaposleni često ne prepoznaju fišing mejlove, čime se povećava rizik za bezbjednost informacionih sistema”, navodi se u dokumentu.

Sertifikati koji se često koriste kao dokaz digitalne pismenosti pri zapošljavanju nerijetko su kupljeni po niskoj cijeni, a njihova stručna vrijednost ostaje upitna. U praksi, ti sertifikati ne garantuju stvarno poznavanje rada na računaru. Dodatni problem predstavlja i nedostatak interesa zaposlenih za pohađanje obuka koje bi im omogućile unapređenje digitalnih vještina, što ukazuje na potrebu za podizanjem svijesti o važnosti kontinuiranog obrazovanja.

“Za razliku od ostalih javnih službenika, IT stručnjaci u lokalnim samoupravama imaju zadovoljavajući nivo znanja i vještina, ali su često izolovani iz procesa odlučivanja i digitalnog razvoja. Njihov formalni položaj u okviru lokalnih administracija često je nedefinisan – IT službe su smještene u sektore koji nisu direktno povezani sa digitalnom podrškom, poput sektora za ekonomski razvoj ili kabineta predsjednika opštine”, piše u dokumentu.

U manjim opštinama, broj IT zaposlenih je nedovoljan, često sveden na jednog službenika koji istovremeno pokriva sve tehničke poslove – od održavanja opreme do razvoja softverskih rješenja. U ekstremnim slučajevima, zabilježene su situacije u kojima bivši službenici i dalje imaju pristupne lozinke i obavljaju IT zadatke, iako više nisu zaposleni, što ozbiljno ugrožava bezbjednost sistema.

U dokumentu je naglašeno da digitalna transformacija nailazi i na otpor unutar same administracije. Većina lokalnih samouprava nema strateške dokumente niti planove za digitalni razvoj.

“Nedostatak vizije i podrške od strane rukovodstva negativno utiče na motivaciju zaposlenih da se dodatno edukuju. Pored toga, prisutan je generacijski digitalni jaz – stariji službenici teže prihvataju nove tehnologije, dok mlađi kadrovi pokazuju veću spremnost na prilagođavanje”, naglašeno je između ostalog.

IT timovi su često isključeni iz procesa donošenja odluka, kao što su nabavke opreme ili organizacija obuka, a rijetko im se pružaju prilike za stručno usavršavanje.

“Ne postoji sistemska koordinacija između IT sektora i drugih organizacionih jedinica, što dodatno usporava digitalizaciju”, napominje se u dokumentu.