Iz Moskve ponovili optužbe da je Vaseljenski Patrijarh izazvao raskol

Priredio: Vladimir Jovanović

U Moskvi je juče, 19. jula, održana episkopska konferencija (Архиерейское Совещание) Ruske pravoslavne crkve kojom je rukovodio patrijarh Kiril Gundjajev (na slici gore). 

Gosti su bile vladike iz svega tri pomjesne crkve: Antiohije, Srbije, Češke-Slovačke. 

Iz Crkve Srbije skupu je prisustvovao Antonije Pantelić, titularni episkop moravički, njezin predstavnik u Moskovskoj patrijaršiji i vikar patrijarha Porfirija Perića.

Ako Vartolomej odobri autokefalije crkvama Crne Gore i Makedonije, Srbi raskidaju s majkom crkvom u Carigradu

Cilj jučerašnje episkopske konferencije ogledao se u već viđenom nastojanju Moskve da dokaže, kako tvrde, otpadanje ili raskolništvo od pravoslavlja Vaseljenske patrijaršije! — koju Rusi, kao i Srbi, pokušavajući joj umanjiti tradicionalni značaj, sada u najboljem slučaju nazivaju: Carigradska.

„Nažalost, Carigradska patrijaršija je postala jedno od oruđa borbe protiv pravoslavlja”, kazao je u uvodnome slovu Gundjajev.

„U avgustu 2018. bio sam u Istanbulu. Ni tada nijesam bio siguran da će razgovor zaustaviti carigradskoga predstojatelja. Ali sam ipak smatrao potrebnim da lično patrijarhu Vartolomeju prenesem objektivnu sliku situacije u Ukrajini. Patrijarh Vartolomej je odlučio da ništa ne čuje i u jesen 2018, gazeći kanone, upao je u Ukrajinu i legalizovao raskol, dajući mu zamišljenu autokefalnost”.

Moskovska patrijaršija u jesen 2018. godine samovoljno prekida kanonske i liturgijske veze s Vaseljenskom patrijaršijom, čak i prije nego je početkom 2019. u Carigradu dodijeljen tomos o autokefaliji Pravoslavnoj crkvi Ukrajine. Nota bene, Vaseljenska patrijaršija je Rusima Majka-Crkva.

„Moram da priznam” — nastavio je Gundjajev u jučerašnjem govoru — „da je djelimično zadatak podjele pravoslavnih uspješan. Raskol, koji je inicirao carigradski patrijarh Vartolomej, izuzetno je otežao duhovno opštenje Ruske crkve sa značajnim dijelom grčkoga pravoslavnoga svijeta”. 

„Međutim, neprijatelji Crkve nijesu uspjeli u potpunosti da ostvare svoj cilj”, tvrdi Gundjajev. „Čak je i u grčkome pravoslavlju bilo mnogo hrabrih jeraraha, sveštenika, bogoslova koji nijesu priznavali bezakoni čin Carigrada, nijesu ulazili u opštenje s raskolničkim pseudocrkvenim poglavarima koji sebe nazivaju mitropolitima i episkopima”. 

Kiril Gundjajev je pozdravio „proglašenje oa strane arhijerejskoga sabora Srpske patrijaršije autokefalne Makodonske pravoslavne crkve, drevne Ohridske arhiepiskopije”. Time je Gundjejev potvrdio da je to zapravo ideja Moskve, kojom Rusi i Srbi nastoje da Vaseljenskoj patrijaršiji uzurpiraju tradicionalnu privilegiju da proglašava i potvrđuje nove autokefalne jurtisdikcije. 

Ova anticrkvena praksa ima porijeklo iz ateističkoga SSSR-a, nakon što je diktator Staljin 1943. obnovio status Patrijaršije u Moskvi. 

Dokumenti: Staljin utemeljio sadašnju Moskovsku patrijaršiju, na mnogaja ljeta dragi Josife Visarionoviču

Moskovska patrijaršija, slijedeći laičke vlasti Kremlja, neuspješno je proglašavala „autokefalije” crkava u zemljama pod direktnom ili posrednom kontrolom SSSR-a — u Gruziji (1943), Poljskoj (1948), Čehoslovačkoj (1951)… no, te su autokefalije kanonske tek od kad ih je, nakon uredno podnešenih molbi, tomosima priznala Vaseljenska patrijaršija: Gruzija 1990. godine, Poljska još 1924, Češka-Slovačka 1998. godine. 

Moskva je 1970. proglasila „autokefalnom” i Pravoslavnu crkvu Amerike, no nje nema, niti će je vjerovato ikad biti u diptihu Vaseljenske patrijaršije. U odnosu na srpski kvazitomos za Crkvu u Makedoniji, koji zasad u punom smislu priznaje samo Ruska crkva, vrijedi ponoviti da je zvanično saopšten stav makedonske jerarhije da kanonski tomos o autokefaliji očekuju — od Vaseljenske patrijaršije…

Glavni tematski referat na jučerašnjoj konferenciji u Moskvi je mitropolita Ilariona Alfejeva, dugogodišnjeg „ministra vanjskih poslova” Moskovske patrijaršije. 

Alfejev je u junu 2022. razriješen te dužnosti, te premješten u Budimpeštu, za vladiku ogranka Ruske crkve u Mađarskoj. No, imenovan je za rukovodioca Sinodalne biblijsko-bogoslovske komisije u Moskvi. 

U tom svojstvu, dakle, Alfejev je podnio juče referat, nazvan „O izopačenju pravoslavnoga učenja o Crkvi u aktima jerarhije Carigradske patrijaršije i govorima njezinih predstavnika”. Alfejev, tačku po tačku, napada, kako ih je naslovio:

- Pretenzije carigradskoga patrijarha na prvijenstvo vlasti nad Vaseljenskom crkvom;

- Pretenzije Carigradske patrijaršije na ulogu najviše apelacione instance u Vaseljenskoj crkvi; 

- „Vraćanje u čin” raskolnika koji nijesu imali kanonsku hirotoniju ili su izgubili sveštenički čin uslijed stupanja u raskol; 

- Pretenzije Carigradske patrijaršije za pravo primanja sveštenoslužitelja bez gramate o otpustu iz matične crkve;  

- Pretenzije Carigradske patrijaršije za isključivo pravo davanja autokefalnosti; 

- Kršenje principa ravnopravnosti autokefalnih crkava od strane Carigradske patrijaršije; 

- Jednostrana revizija od strane Carigradske patrijaršije akata od pravnoga značaja; 

- Pretenzije Carigradske patrijaršije za isključivo pravo crkvene jurisdikcije u dijaspori.

U referatu su, dakle, ponovljene ruske osude Vaseljenske patrijaršije. Kao „meritorno”, tu se citira i mišljenje patrijarha Srbije Porfirija Perića, etc. 

Međutim, ingerencije Vaseljenske patrijaršije ne proizilaze iz novokomponovanih „mišljenja” Perića, Gundjajeva ili Alfejeva; nego iz Svetim Ocima zapisanih kanona i Svetim Duhom osveštane tradicije neporecivosti odluka Vaseljenskih sabora — najveće ovozemaljske zakonodavne vlasti Istočno-pravoslavne Crkve. 

Drugim riječima, Moskovska patrijaršija, koju slijedi Crkva Srbije, napada osnovu poretka Crkve. 

Provjerljivo je za svakoga da se ingerencije Vaseljenske patrijaršije — koje su meta napada Rusa i Srba — temelje na 9, 17. i 28. kanonu IV Vaseljenskog sabora, održanog u Halkidonu 451. godine, kao i odnosnim kanonima prethodnih i docnijih Vaseljenskih sabora. Prema tim kanonima, koji su tokom istorije potvrđeni sveštenom praksom:

- Vasljenska patrijaršija ima isključivo pravo da izdaje tomose o autokefaliji neke pomjesne crkve, ali i te se autokefalije smatraju privremene — dok ih potvrdi ili ne potvrdi neki budući Vaseljenski sabor (o tome govor Amfilohija Radovića iz 2015. godine vidi na linku dolje);

Amfilohije: SPC autokefaliju Carigrad može ukinuti jer nije potvrđena od Vaseljenskoga sabora 2015.

- isključiva je kanonska privilegija Vaseljenskog Patrijarha da prima apelacije (žalbe) episkopa i klirika iz svih autokefalnih crkava, razmatra ih i u konačnoj crkveno-sudskoj instanci pravosnažno riješava o nima;

- Vaseljenska patrijaršija ima isključivo pravo crkvene jurisdikcije u svim zemljama pravoslavne dijaspore i u tim zemljama samo Vaseljenska patrijaršija zastupa mišljenja i interese svih ogranaka pomjesnih crkava pred državnim organima; 

- svaki episkop ili običan klirik koji služi van kanonske teritorije svoje pomjesne crkve (dijaspora) pod jurisdikcijom je Carigrada; i stoga, ako želi, može biti primljen u jurisdikciju Vaseljenske patrijaršije bez gramate o kanonskome otpustu iz matične jurisdikcije; 

- Vaseljenska patrijaršija utvrđuje geografske granice pomjesnih crkava i, ako se njezino mišljenje ne poklapa sa mišljenjem jedne ili druge crkve po ovome pitanju, može uspostaviti sopstvenu jurisdikciju na teritoriji ove crkve… 

Poglavar Kiparske crkve: Samo Vaseljenska patrijaršija daje autokefaliju crkvama