Crna Gora će, nakon perioda neizvjesnosti, zatvoriti ukupno pet pregovaračkih poglavlja sa Evropskom unijom, među kojima i poglavlja 11 i 13, koja se odnose na poljoprivredu i ribarstvo. Ipak, iz Ekonomske redakcije STEGA-e upozoravaju da način na koji je dobijena saglasnost za zatvaranje ovih poglavlja ukazuje da se ne radi isključivo o tehničkom pitanju, već o širem političko-ekonomskom kontekstu procesa proširenja.
STEGA podsjeća da je Francuska godinama bila jedan od najpouzdanijih partnera Crne Gore na njenom evropskom putu, uprkos snažnim unutrašnjim rezervama prema daljem proširenju Evropske unije. Takva podrška, kako navode, nije bila simbolična, već konkretna i višeslojna – od finansiranja i tehničke pomoći do političkog pokroviteljstva.
Kao jedan od ključnih primjera navodi se ugovor sa Francuskom razvojnom agencijom (AFD) vrijedan 50 miliona eura, koji je imao karakter tzv. policy loan-a, vezanog za reformske ciljeve u oblasti energetike, klimatskih politika, institucionalnog jačanja i usklađivanja sa evropskim standardima. Uz kredit su obezbijeđeni grantovi, ekspertska podrška i pomoć u pripremi velikih infrastrukturnih projekata.
Dodatno, Crna Gora i Francuska potpisale su međudržavni sporazum o realizaciji prioritetnih projekata u oblastima zdravstva, energetike, digitalizacije i saobraćaja, čime je, kako navode iz STEGA-e, Francuska uložila ne samo finansijska sredstva, već i svoj politički kredibilitet u crnogorski evropski proces.
Paralelno s tim, kroz aktivnosti Privredne komore Crne Gore i bilateralne kontakte, francuski investitori su pokazivali interesovanje za projekte u oblasti digitalnih tehnologija, startap ekosistema, pametnih energetskih rješenja i zelenih tehnologija, što je dodatno potvrđivalo percepciju Crne Gore kao potencijalnog dugoročnog partnera.
Međutim, iz STEGA-e ocjenjuju da su kasniji potezi Vlade Crne Gore narušili stečeno povjerenje. Kao prvi ozbiljan signal navodi se maj 2025. godine, kada je francuski ponuđač odustao od postupka koncesije za aerodrome, nakon što su, tokom samog procesa, izmijenjena pravila od strane tenderske komisije. Kako ističu, razlozi nijesu bili komercijalne prirode, već proceduralni, što je u međunarodnoj praksi protumačeno kao signal političke nepredvidivosti i slabljenja pravne sigurnosti.
STEGA ukazuje i na javni poziv za dodjelu tržišnih premija za solarne elektrane, raspisan u junu 2025. godine, za koji se očekivalo interesovanje velikih međunarodnih investitora, uključujući francuske kompanije sa iskustvom u obnovljivim izvorima energije. Iako su ponude otvorene u novembru, do danas nijesu objavljeni rezultati tog postupka.
Dodatnu zabrinutost, kako navode, izazvalo je potpisivanje sporazuma sa Ujedinjenim Arapskim Emiratima u julu 2025. godine u oblasti razvoja nekretnina, kojim se otvara prostor za realizaciju velikih projekata van standardnih procedura javnih nabavki. Taj potez je, prema ocjeni STEGA-e, imao i evropsku dimenziju, jer je doveo u pitanje principe transparentnosti, konkurencije i jednakog tretmana ponuđača, što je rezultiralo privremenim zatvaranjem poglavlja o javnim nabavkama.
U oktobru 2025. godine, na investicionoj konferenciji na Luštici, francuske kompanije su ponovo iskazale interesovanje za ulaganja u oblasti energetike, obnovljivih izvora energije, mrežne infrastrukture i naprednih tehnologija. Ipak, iz STEGA-e ističu da je taj interes praćen povećanim oprezom.
Nedugo nakon toga, Vlada Crne Gore potpisala je i sporazum o saradnji sa UAE u oblasti energetike, čime je, u kombinaciji sa prethodnim sporazumom o nekretninama, dodatno učvršćena percepcija paralelnog investicionog okvira koji nije u potpunosti usklađen sa evropskim pravilima.
U tom kontekstu, STEGA smatra da odluka Francuske iz decembra 2025. godine da najavi blokadu poglavlja 11 i 13, a zatim ih ipak odobri, predstavlja jedan od odgovora na akumulirani gubitak povjerenja. Izabrana su, kako navode, poglavlja koja nijesu u samom jezgru vladavine prava, ali imaju dovoljnu političku težinu da pošalju jasnu poruku, bez izazivanja otvorene institucionalne krize.
Ovaj slučaj, prema ocjeni STEGA-e, pokazuje koliko su u procesu evropskih integracija politika i ekonomija međusobno povezane. Formalno tehničke odluke često nose snažnu političku poruku, dok ekonomski aranžmani imaju dugoročne političke posljedice.
Za Crnu Goru to, kako zaključuju, predstavlja i upozorenje i priliku – da preispita sopstvene poteze, obnovi povjerenje međunarodnih partnera i shvati da evropski put ne trpi improvizacije, već zahtijeva dosljednost, predvidivost i jasno opredjeljenje za evropska pravila.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR