Posljednji Amfilohijev udar

Piše: Milorad Popović

Crnogorci sebe i svoje bližnje uglavnom opisuju patetičnim frazama, i zato vjerovatno nikad neće biti napisana knjiga  o našim pustolovima, mitomanima, renegatima,  od Staniše Crnojevića, Stefana Zanovića, Nikole Vasojevića, Živka Karimana, Andrije Radovića, do njihovih savremenih sljedbenika. U toj neobično koloritnoj koloni, većina su bili maštovitiji, darovitiji, smjeliji i šarmantniji  od Amfilohija Radovića, ali nijedan od njih nije s takvom strašću i upornošću kidisao da uništi i obestrvi svaku  samobitnu i odjelitu crnogorsku vrijednost koja nije saglasna s njegovim interesima, svjetonazorom,  ideologijom.  Amfilohijeve opore, pa i prostačke riječi,  o Crnogorcima, kao komunističkoj kopiladi, nakotu, volovima, nijesu se do njegovog nastanka mogle čuti ni od silnih okupacijskih vezira i guvernera,   žandarmerijskih narednika, kamoli od  jerarha hrišćanske crkve. Ovaj Moračanin, nije birao riječi ni sredstva, da ucjenama, lažima i obmanama,  dovrši asimilaciju Crnogoraca, preoblikovanjem njihovog pamćenja, simboličkih indikatora, rituala… U svojim tlapnjama o  osmovjekovnom kontinuitetu svetosavske crkve u Crnoj Gori, on   u maniru  agitpropovaca, kojima je istorija počinjala Vukovarskim kongresom, selektivno citira istorijske izvore, i ne osvrće se na  hiljade zapisa, pisama, zvaničnih akata, iz cetinjskih, beogradskih, carigradskih, petrogradskih, atinskih, bečkih arhiva i biblioteka.  

Dogmatski i mitomanski umovi ne obaziru se na činjenice: istina je samo ono što je u funkciji njihovih interesa, pa vremenom prestanu razlikovati istinu i laži, tako  se njihova nesuvisla i groteskna tumačenja progresivno umnožavaju. Ovaj put navešću samo dva Amfilohijeva  narativa, na kojima  gradi svoju kulu plitkih obmana i fantazija, kako bi podišao najnižim instinktima neemancipovane, neprosvijećene, beslovesne mase.

On svakodnevno ponovlja – a nakon njega su to usvojili  razni političari, novinari, velikodostojnici beogradske patrijaršije – da je svetosavska crkva stvorila Crnu Goru, i da je narečena crkva starija od srednjevjekovne Duklje/ Zete/ Crne Gore. Amfilohije, naravno, ne mari za  opštepoznate činjenice da su sve države u srednjem vijeku, naročito u pravoslavlju, stvarali feudalci –  S. Hantington kaže, “u pravoslavlju Bog je mlađi Cezarev brat” – to  jest, crkveni velikodostojnici su bili u službi feudalaca a ne obratno. (Jedina teokratska država u srednjevjekovlju je  Papinska država, koja je obuhvatala djelove današnje Italije i Francuske).  No, i da je Amfilohijeva tvrdnja o tome  da je srednjevjekovna crkva stvorila dukljansko-zetsku državu nekim slučajem istinita, onda bi to bila Barska nadbiskupija, koja je barem dva vijeka starija, od  episkopije Svetoga Save. (U buli pape Aleksandra Drugog 1067. godine, Barska nadbiskupija naziva se i Arhiepiskopijom Dukljanske crkve).

Drugu, još drskiju i stupidniju obmanu mitropolit SPC čini proglašavajući se političkim sljedbenikom kralja Nikole, kojega su Amfilohijevi ideološki prethodnici detronizovali i, zajedno s familijom, protjerali iz Crne Gore, nakon šezdeset godina vladavine!  Amfilohije još  sebe  predstavlja i kao  svojevrsnu inkarnaciju Svetog Petra Cetinjskog i Njegoša, dvojice duhovnih i političkih stubova crnogorske državne i crkvene samostalnosti i duhovne samobitnosti.  Moračanin čak tvrdi da ima spiritualističke seanse sa Svetim Petrom Cetinjskim (sic!): da ga stari duhovnik savjetuje i propituje oko raznih savremenih iskušenja i problema. Istina, nije detaljnije prepričavao njihov izmišljeni dijalog, jer bi se zapleo kao pile u kućinu: nema dva antipodnija, udaljenija duha u cijeloj pravoslavnoj vaseljeni – u svemu, a naročito u pitanju položaja i istorijsko-duhovnog bića Crne Gore –  nego što su to  Petar Prvi Petrović Njegoša i Risto Radović. Petar Prvi je u svojoj manastirskoj ćeliji, pored Svetog pisma, držao djela Voltera i Monteskjea, a  naš savremenik je sljedbenik mračnog zilota Justina Popovića, koji veli da je  da je svetosavska duhovnost bogočovječanska a evropska čovjekobožja.

No, Sveti Petar Cetinjski da je bio u prilici, svakako  bi Amfilohiju postavio  razna pitanja, poslije kojih bi ga Moračanin kastiga, ne manje nego neke svoje savremenike. Na primjer: zašto se 1991. na Petrovdan, iz Cetinjskog manastira pucalo na cetinjsku omladinu; zašto je  naredne godine na nalaganje badnjaka pred Manastir pozvao Arkanove pse rata; zašto ne prošeta ponekad Njegoševom ulicom, popriča s Katunjanima i Riječanima, da vidi kako će ga stimati,  zamjeraju li mu štogod; svakako bi ga još pitao, zašto je kupio mobu u Ostrogu 15. oktobra 2016. i tamo blagosiljao  bratske krvomutnike …

Pored svega, Amfilohije Radović se ne libi  zloupotrijebiti i kult Svetoga Vasilija,čiji se ćivot, prije Amfilohijeva vakta, nije iznosio iz ostroške ćelije, osim u vrijeme “ devet krvavih ostroških dana” 1853., kad je svečeve mošti termopilskim junaštvom odbranilo devetnaest Crnogoraca, na čelu s vojvodom Mirkom, u borbi protiv stostruko brojnijeg neprijatelja, pa su zbog straha da bi  vojska Omer paše spalila mošti, napravili proboj   kroz turske handžare i sveca donijeli u Cetinjski manastir. Amfilohije je 1990. zadigao mošti Svetoga Vasilija, da bi podbunjivao pravoslavne Hercegovce protiv svojih komšija, a drugi put ga je nosio 1996. nakon rata u BiH, da bi odao počast Radovanu Karadžiću, vrhovnom komandatu vojske koja je napravila genocid u Srebrenici i snajperskim hicima i granatama ubila hiljadu i šesto djece u Sarajevu.

Opet se Amfilohije služi moštima ostroškog sveca da bi izazivao bratsku krvomutnju. Juče je najavio građanski rat u Crnoj Gori, ne bi li uplašio vlast i spriječio da se zakonom uredi i vrati Crnoj Gori ono što joj je silom i prijevarom oteto 1918. K tome, njegov, u velikosrpstvu, najodaniji i  najpritvorniji đak – čiji je zadatak da naivne i socijalno deklasirane Cetinjane zavodi i privodi Amfilohiju –  pop Gojko Perović, rodom iz Cuca, izjavio je da je oduzimanje crnogorskih crkava i manastira beogradskoj patrijaršiji svojevrsni državni udar.  Perović je u pravu! Ali, državni udar nije pripremila Vlada nego SPC:u pitanju je produženi državni udar, koji je nastavak propalih pokušaja iz 2015. i 2016. Jedino su glavne uloge promijenjene. Srpski popovi su 15. oktobra 2016. imali  pretežno logističku i motivacijsku ulogu, dajući blagoslov zavjerenicima koji su bili planirali napraviti Siriju u Crnoj Gori, a danas su DF, Demokrate i  njihova voljna i nevoljna kompanija iz opozicije dobili pomoćne zadatke.

Udružena histerija popova, političara, podgoričkih i beogradskih tabloida podstaknuta je spoznajom da Crna Gora, nakon međunarodnog priznanja i ulaska u NATO, vraćanjem kulturno-istorijske baštine u državno vlasništvo, u insitucionalnom smislu, zaokružuje proces  emancipacije od svog velikosrpskog nasljeđa. No, naivno bi bilo vjerovati da se politička i identitetska borba za dovršetak konstituisanja nacionalne, građanske i državotvorne svijesti samim tim okončala. Upravo, aktuelni događaji  potvrđuju duboku pretpolitičku podijeljenost u svim sferama društvenog života.  Treba još kazati da  crnogorska Vlada i poslanici vladajućih stranaka, na aktuelnu velikosrpsku kampanju, buku i bijes, primitivizam i prijetnje, odgovaraju odmjerno, ali nedovoljno precizno i inventivno: ne koriste kolosalne istorijske argumente, što stvara nepovoljan utisak kod dijela neostrašćene i manje eukovane javnosti. (Od vladajuće strukture, jedino je Milo Đukanović, jasnim argumentima, u parlamentu, bez nametnutog kompleksa, koji imaju većina u Vladi i u poslaničkom klubu DPS-a i SD-a, branio Zakon o slobodi vjeroispovijesti).

Još više je indikativna ćutnja suverenističke javnosti, pa i većine intelektualaca, koji su se još početkom devedesetih godina zalagali za opšta građanska i nacionalna prava. Nijesu, dakako, jednoznačni razlozi njihove apatije i neaktivnosti, ali  ovakvom stanju duha nesumnjivo je najviše doprinio odnos aktuelne Vlade  prema institucijama i asocijacijama koje su, mutatis mutandis, bile spiritus agens ukupne crnogorske emancipacije. Ergo, premijer Duško Marković, u tri godine njegove Vlade,  više puta se srijetao sa srpskim jerarsima, predsjednikom CANU,  primao u  posjetu direktora Vijesti, obilazio sajam braće Uljarević i snimanje tv sapunice braće Karadžić, a nijednom se, ni  kurtoazno, nije  sastao s predstavnicima DANU, MC, PEN centra, CPC, CDNK – koji su prepušteni sami sebi, i uglavnom su u fazi hibernacije i nestajanja –  interesovao se za njihov status, uslove rada, perspektive!?

Ovakav nejasan i ignorantski odnos vlasti prema identitetskim pitanjima –  pogotovo prema organizacijama  koje su bezuslovno podržavale prozapadnu politiku u potonje dvije decenije –  odraz su neukosti i neobrazovanja, koji proizvode pogubne zablude  da se tako mala država s moćnim iredentističkim pokretom unutar Crne Gore koji se oficijelno i ilegalno pomaže iz Beograda, može stabilizovati  nekakvim “ustavnim patriotizmom”. To jest, stvaranjem države-korporacije, koja će se temeljiti samo na ekonomskim i birokratskim operacijama, zakonima, papirima,normama, propisima, statističkim mjerenjima, lišena odjelitog kulturnog i nacionalnog identiteta… Takve male države  mogu opstati samo kao otoci okruženi velikom vodom ili ako se, poput Luksemburga, nalaze u okruženju miroljubivih demokratskih država.

No, uprkos svemu,  miting  21. decembra 2019. posljednji je udar Amfilohija Radovića na Crnu Goru. On je došao na Cetinje 1990., u naponu snage, u vrijeme kad je Crna Gora bila pregažena i ponižena. U ovih trideset godina nagledali smo se i naslušali njegovih procesija, kletvi, četnikovanja, uvreda, divlje gradnje, građenja bogomolja u vizantinskom stilu, uvođenja novih rituala kakvih nije bilo u vjekovnoj tradiciji crnogorske crkve… I sve mu se to pokazuje uzaludnim: što je više kleo, spletkario, potucao se od nemila do nedraga, čak i do daleke Argentine, ne bi li i tamo zatro sjeme crnogorsko, Crna Gora se kako-tako uspravljala i vraćala sebi. Dakle, bez obzira hoće li u subotu na nikšićkom mitingu biti prisutno dvije  ili dvadeset hiljada ljudi ovo će biti Amfilohijev posljednji udar na  Crnu Goru. On je ušao u devetu deceniju života, i svijet se neumitno mijenja –  Crna Gora je beskonačni Feniks – nabolje i nagore: njegova  dogmatska, okamenjena, tribalna slika Crne Gore svakim danom sve  je anahronija i uzaludnija.