Pismo don Nika Lukovića Blažu Jovanoviću

Za Antenu M piše: Jadranka Selhanović

Don Niko Luković (1887-1970), katolički sveštenik iz Boke Kotorske, poznato je ime u kulturnom životu Crne Gore. U svom stvaralaštvu uglavnom se bavio temama iz prošlosti Boke Kotorske, kao i afirmaciom međuvjerske tolerancije i jugoslovenske ideje. Bio je i politički aktivan, naročito u vrijeme socijalističke Jugoslavije.

O Lukovićevom istraživačkom radu govori i dokument koji ovom prilikom objavljujemo. Riječ je  o njegovom pismu koje  je 1958. godine, uputio   prvom čovjeku tadašnje crnogorske vlasti, Blažu Jovanoviću. Luković u pismu iskazuje žaljenje što se nije vido sa predsjednikom Jovanovićem prilikom njegove posjete Boki Kotorskoj, koga je želio da upozna sa svojim novim istorijskim saznanjima i istraživanjima. Kao izuzetno važan saznajni podatak, Luković navodi susret  Petra II Petrovića Njegoša sa kotorskim providurom, u Prčanju 1848. godine, kada je, kako navodi, donešena rezolucija o ujedinjenju jugoslovenskih zemalja kao osnove stvaranja „Slavjanskog carstva“. Obavještava ga i o novom pronađenom pismu Petra I Petrovića iz 1813. godine. Sveštenik  predlaže  Jovanoviću i podizanje nekoliko spomenika – od obilježja prvacima jugoslovenske misli, do obilježja palim borcima u NOR-u.

Dokument:

                                                                                                              Prčan, 22.IX 1958.

                                          Poštovani druže Predsjedniče

Mnogo, mnogo mi je žao što vas nijesam mogao pozdraviti prilikom Vaše posjete Prčanju. Naime, bio sam zauzet na sastanku sa katoličkim sveštenicma Boke, gdje je moje učešće bilo korisno po našu narodnu stvar, jer mi se pružila prilika da govorim o našoj socijalističkoj stvarnosti i o dužnosti klira u saradnji sa našim narodnim vlastima.

Bio bih Vas upozorio  na neke stvari, na koje Vas nijesu drugi upozorili. N. pr. bio bih Vam pokazao dvorište samostana gdje su se u Crnoj Gori udarili temelji Jugoslaviji, kada su se u njemu 13. juna 1848. revolucionarne godine – na poziv Njegoša -sastali prov. Boke Kotorske i donijeli jednistvenu rezoluciju u Crnoj Gori i na našem Primorju: da se sve „jugoslovenske zemlje ujedine u jednu državnu zajednicu i tako stvori osnova Slavjanskog carstva“- Tu se prvi put spominje Jugoslavija i slavjanstvo t.j. jugoslovenski rod i td.

Uvjeren sam, da bih kod Vas našao na odobrenje, kada bih Vam bio istakao potrebu, da se na tom mjestu postavi spomen-ploča. Kada je spomenutu Rezoluciju narodu čitao zapisničar Skupštine Stjepan Mitrov Ljubiša, to je pozdravljano paljbom iz topova četrdeset prčanjskih trgovačakih brodova koji su bili usidreni uz obalu.

Bio bih Vam pokazao originalno pismo mitropolita Petra I, koje sam ove godine pronašao, u kome taj veliki crnogorski rodoljub pozivlje 1813. g. opštinu pčanjsku na ustanak „protiv našeg opšteg neprijatelja Francuza“.

Bio bih Vam pokazao ostvarenu moju davnu želju da pred monumentalnom crkvom u Prčanju postavim bronzane biste velikim jugoslovenskim rodoljubima i sveštenim licima: Njegošu, Štrosmajeru, Ućeliniju-Tice i Kačiću-Miošiću, djelima vajara: I. Meštrovića, Tome Rosandića i Luke Tomanovića.

Radujem se, što su mi drugovi rekli, da Vam se dopala moja ideja, da se palim borcima u Nar. Oslob. Ratu postavi spomenik u obliku sarkofaga, koji je jedini svoje vrste u našem kraju izgrađen po projektu arhitekte Vojislava Đokića.

Bio bih Vas upozorio i na neke političke probleme, kao na apsolutnu potrebu postavljanja krova na palatu Beskuća koja spada u najljepše građevine kotorske okoline, a može se vrlo dobro iskoristiti u razne svrhe, u pr. stambene ili druge.

Zahvaljujem vam na pažnji koju ste mi i tom prilikom ukazali.

Molim Vas, na kraju, da i ovom prilikom primite uvjerenje o mom dubokom poštovanju, privrženosti i zahvalnosti.

Odani Vam,                                                                                             

Niko Luković