Uljarević: Građanski pritisak nije hir, već korektivni mehanizam demokratije

Centar za građansko obrazovanje (CGO) je u saradnji sa Regionalnom kancelarijom fondacije Friedrich Ebert u Beogradu danas u Podgorici organizovao konferenciju „Građanska mobilizacija kao odgovor na institucionalni deficit“.

“Tema naše današnje konferencije nije apstraktna ni teorijska. Ona je ukorijenjena u onome što su svakodnevna iskustva naših građana – od čekanja odgovora od sistema koji ćuti, preko borbe za pravdu koja još uvijek ostaje selektivna, do osjećaja da su institucije samo produžena ruka političkih partija. U regionu, a posebno u Crnoj Gori, Srbiji i Sjevernoj Makedoniji političke partije ne rade na jačanju institucija, već ih koriste za svoje ciljeve. Umjesto vizije kapaciteta i odgovornosti, dominira populizam što već dobija porazne rezultate u onom što su ljudski životi kao žrtve ovih sistema,” naveo je Programski direktor Centra za građansko obrazovanje (CGO) Petar Đukanović.

Đukanović je ovom prilikom istakao važnost protesta kao vida građanske mobilizacije.

“Kroz protest se pokušava korigovati ono što je narušena ravnoteža moći, te pokušavamo da podsjetimo da legitimitet vlasti ne dolazi samo iz izborne kutije, već i iz svakodnevne odgovornosti prema javnosti. Zato je građanska mobilizacija možda i posljednja brana dezintegracije društvenog povjerenja,” dodao je on.

Poseban fokus na konferenciji je stavljen na proteste koji su uslijedili nakon nesreće u Novom Sadu uzrokovane padom nadstrešnice, nakon tragedije na Cetinju prvog januara i tragičnog incidenta u Kočanima u Sjevernoj Makedoniji.

“Želimo da sagledamo šta se krije iza svih ovih procesa, šta posebno mladi ljudi traže - da li je riječ o insitucionalnom deficitu ili krizi reprezentativne demokratije. Možda postoji potreba za novim oblicima demokratije, direktnijim učešćem građana u demokratiji i za novom političkom kulturom,” ispričala je Kirsten Schönefeld, direktorka Regionalne kancelarije fondacije Friedrich Ebert u Beogradu.

Daliborka Uljarević, izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje istakla je da je slučaj neformalne grupe studenata “Kamo Śutra?” specifičan po tome što je iz relativno male baze uspio da se pretvori u jedan “za naše uslove neviđen mobilizacijski otpor institucionalnom cinizmu i bezbjednosnom kolapsu”.

“Očekivano za naše uslove, uslijedili su pritisci i etiketiranja, te nisu našli adekvatan odgovor da se odupru nečemu što je partijski refleks s kojim su bili suočeni i koji malo ljudi, pogotovo u tom prvom naletu, uspijeva da aketvatno provari. Ipak su se taj protest i ta studentska grupa pojavili kao jedan oblik nade, inspiracije i dokaz da mladi, na koje se u ovom društvu ne računa mnogo, mogu da pokrenu neke procese. Mislim da je važno da se pošalje poruka da se radi o nečemu što je imalo snažan mobilizacijski potencijal koji je dobio podršku preko 1.000 različitih profesionalaca, a posebno stavljam akcenat na akademsku zajednicu. Taj studentski protest je po mom razumijevanju donio poruku Nismo mi samo žrtva, mi smo i aktivni građani,” ispričala je Uljarević.

Istakla je tri ključne poruke za koje kaže da objedinjuju skorašnja dešavanja u Crnoj Gori.

“Institucije bez povjerenja su prazne, a to povjerenje se ne stiče kroz PR, već ono što je demonstrirana odgovornost u konkretnim slučajevima. Generacijski glas može biti destruktivan, ali i konstruktivan ako mu se da prostor i podrška, a to je nešto na čemu treba da radimo. Građanski pritisak nije hir, već korektivni mehanizam demokratije. Tome se trebaju učiti donosioci odluka,” navela je direktorica CGO.

Dušan Spasojević, profesor Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu osvrnuo se na studentske proteste u Srbiji.

“Protesti u Srbiji nisu “tikva bez korijena”, nisu došli niotkuda. Ako govorimo iz perspektive institucionalnog deficita ove proteste možemo razumjeti kroz kontekst onoga što se dešavalo 2023. nakon dva masovna ubistva - u OŠ “Vladislav Ribnikar” u centru Beograda, a onda dan poslije u selima oko Mladenovca zato što su to bile dvije tragedije koje su obilježile čitavo društvo, ali i nekoliko generacija koje su stasale u protestima koji su proizišli kao reakcije na te tragedije. Ono što je važno, mi nismo imali nikakvu institucionalnu reakciju – ministar Branko Ružić je podnio ostavku, ali se u suštini ništa nije dogodilo. Ta vrsta nezadovoljstva, bijesa i želje da se makar nešto desi nije dala nikakav rezultat. Onda kada je pala nadstrešnica na željezničkoj stanici u Novom Sadu i kada su istog dana predsjednik Vučić i niz funkcionera krenuli da lažu bijes se izlio na ulice. Potrebno je bilo nekoliko nedjelja da se ova vrsta nezadovoljstva artikuliše. Niz situcija koje su se desile doveo je do toga da mi danas imamo više od šest mjeseci blokade svih državnih univerziteta u Srbiji, veliki studentski pokret, značajan dio društva koji stoji iza studenata i region koji gleda šta se dešava,” ispričao je Spasojević.

Posebno je ukazao na distancu koja postoji prema političkim partijama.

“Kasnije je ta distanca krenula da se gradi i prema drugim stvarima. Bila je na vrhuncu u februaru i martu kada su se studenti ograđivali od svega što se ikada bavilo politikom. U jednom trenutku je postalo nemoguće sarađivati sa njima ako ste iz civilnog društva, političkih partija, institucija EU. Izgradili su zid oko sebe sa željom da to bude njihova autentična pobuna. Vrhunac toga je bio 15. marta pred veliki protest kada je šest studenata uhapšeno pod optužbom da su kršili ustavni poredak i kada su se studenti ogradili od njih. Bilo je potrebno 45 dana da bi shvatili da su napravili grešku i danas je 12 dan blokade suda u Novom Sadu u pokušaju da se i preostalo troje studenata pusti iz ilegalnog pritvora. Jako je zanimljivo kada su studenti odlučili da idu na izbore i da su shvatili da im potrebna neka vrsta podrške da bi izašli iz tog taktičkog položaja u koji su sami sebe zatvorili, te treba da izmjere koji su im partneri prihvatljivi,” naveo je Spasojević.

Irena Cvetkovik, istraživačica iz Sjeverne Makedonije govorila je o protestima nakon tragedije u Kočanima.

“Ulazimo na nov politički teren koji nije uslovljen racionalnim i demokratskim politikama i protestima protiv liderstva, već imamo otpor koji je emotivno nabijen i jednostavno poziva na odgovornosti i pravdu bez jasnog puta kako ćemo dotle da dođemo. Moj optimistični stav je da je ovo novi politički horizont,” poručila je Cvetkovik.