Delo o ruskom uticaju na Zapadni Balkan: Katnić u zatvoru, Mandić na vlasti, Kos o prijetnjama proširenju EU

Najugledniji slovenački dnevni list Delo objavio je danas dva članka u kojima se temeljno analizira ruski uticaj na Zapadnom Balkanu i posljedice koje taj uticaj može imati po evropske integracije i bezbjednost u regionu, citirajući informacije iz Otvorenog pisma upućenog evropskoj komestarki za proširenje Marti Kos koje je uputio književnik Milorad Popović.

Tekst „A kako vi pomažete Putinu na putu ka pobjedi?“ novinar slovenačkog Dela Novica Mihajlović otvara tvrdnjom da je u vremenima krize presudno da NATO i EU djeluju jedinstveno i da, što su izazovi veći, to više treba naglašavati političku i stratešku koheziju.

„Jedinstvo je u vremenu krize od presudnog značaja za kvalitet evroatlantskih integracija – što je kriza veća, to bi NATO i EU morali djelovati monolitnije. U ratu u kojem Evropa, više ili manje (ne)iskreno, pomaže Ukrajini u odbrani od Rusije, Vladimir Putin može pobijediti čak i ako ne savlada NATO ili EU. Ako uspije da razbije njihovo zajedništvo – pobijedio je“, navodi se u tekstu.

Autor zatim postavlja pitanje unutrašnje kohezije u samoj Sloveniji, ističući da unatoč formalnoj poziciji u EU, unutar zemlje postoje ozbiljne podjele oko međunarodnih savezništava.

„Koliko smo mi ujedinjeni u državi (Sloveniji, op.prev.) u kojoj se, uprkos našoj zastavi u Briselu, svađamo već oko toga ko nam je saveznik, to je, naravno, samo retoričko pitanje“, dodaje se u tekstu.

Autor navodi da je evropska komesarka Marta Kos nazvala proširenje EU na Zapadni Balkan najvažnijim mirovnim projektom, upozorivši da vanjski akteri žele da ga spriječe.

„Evropska komesarka Marta Kos je proširenje EU na Zapadni Balkan nazvala najvažnijim mirovnim projektom i upozorila da ga ‘spoljne sile’ (izraz iza kojeg se krije Rusija) pokušavaju spriječiti“, ističe se u tekstu.

U tekstu se dalje prenosi ocjena Milorada Popovića, istaknutog crnogorskog intelektualca, koji upozorava da Rusija već ostvaruje pobjede, čak i unutar NATO zemalja poput Crne Gore.

„Predśednik Crnogorskog društva nezavisnih književnika i dobitnik Njegoševe nagrade Milorad Popović smatra da Rusi na Balkanu već pobjeđuju, i to u najnaprednijoj kandidatkinji za članstvo u EU i članici NATO saveza – njegovoj Crnoj Gori“, piše u tekstu.

Popović je, kako se navodi, poslao javno pismo u kojem upozorava da je vlast u Crnoj Gori sa Andrijom Mandićem na čelu, politički progonila protivnike i da to predstavlja direktnu posljedicu ruskog uticaja.

„Popović je u javnom pismu, koje je poslao i Kosovoj, upozorio da crnogorska vlast, na čijem je čelu predśednik parlamenta, četnički vojvoda Andrija Mandić, progoni i hapsi političke protivnike“, dodaje se.

Autor podsjeća na Mandićevu povezanost s neuspjelim pokušajem državnog udara 2016. godine, koji je imao za cilj da zaustavi pristupanje Crne Gore NATO-u.

„Mandić je 2016. godine, po planovima ruske vojne obavještajne službe GRU, vodio neuspjeli oružani državni udar kojim je trebalo spriječiti ulazak Crne Gore u NATO“, navodi se dalje.

Posebno je istaknuta sudbina bivšeg specijalnog tužioca Milivoja Katnića, koji je razotkrio taj udar, ali se sada nalazi iza rešetaka pod sumnjom za veze s kriminalnim klanom.

„Bivši glavni specijalni tužilac Milivoje Katnić, koji je najzaslužniji što udar nije uspio, a izvršioci su izvedeni pred sud, danas je u zatvoru. Iako je iza rešetaka strpao više desetina pripadnika ozloglašenog Kavačkog klana, i zbog toga dobijao prijetnje smrću, Katnić je, bez konkretnih dokaza, optužen za saradnju s tim klanom“, dodaje autor.

Zaključuje se da se u Crnoj Gori pokušava promijeniti politički i nacionalni identitet društva, uz opstrukciju EU integracija, promjene zakona i mogućnost izlaska iz NATO-a.

„Radi se o pokušaju prekompozicije nacionalne i političke prirode društva i države, o opstrukciji evropskih integracija, a zatim slijede izmjene zakona o državljanstvu i ustava, te istupanje iz NATO-a kao posljednji korak pred ponovno pripajanje Crne Gore Srbiji, upozorava Popović“, piše se u tekstu.

Na kraju, autor upozorava da bi ovakvi procesi trebalo da uznemire cijelu Evropu, dok se Slovenija može samo pitati koliko je Crna Gora zaista nezaštićena u okviru Saveza.

„Vapaj iz male članice savezništva, koja je jedini ozbiljan protivnik Putinove ratne mašinerije, trebao bi da zabrine čitavu Evropu, a Slovenija se može samo zapitati da li je Crna Gora zaista najnemoćnija članica saveza?“, pitanje je koje je otvoreno na kraju teksta.

U drugom tekstu, pod naslovom „Marte Kos se vlasti plaše, jer ne mogu bez evropskih sredstava“ navodi se da je veći dio Zapadnog Balkana koji teži članstvu u EU ostao ranjiv na ruski uticaj, koji se često ostvaruje preko koncepta „srpskog sveta“.

„Balkan: Veliki dio regiona koji želi u EU, otvoren je za ruski uticaj. Rusi su, uz pomoć ‘srpskog sveta’ na Zapadnom Balkanu, već ostvarili svoje ciljeve“, stoji u uvodu teksta.

Ponovo se prenosi stav evropske komesarke Marte Kos, koja naglašava da „spoljne sile“ ometaju proširenje EU, što potvrđuju i sagovornici iz BiH i Crne Gore.

„Zabrinutost evropske komesarke Marte Kos da ‘spoljne sile’ pokušavaju spriječiti proširenje EU na Zapadni Balkan je opravdana, slažu se diplomata iz BiH Igor Davidović i predśednik Crnogorskog društva nezavisnih književnika Milorad Popović“, dodaje se u tekstu.

U tekstu se spominje i Milorad Dodik, za kojeg se smatra da je manje važan za Moskvu od njenog ekonomskog i političkog uticaja u Hrvatskoj, prema mišljenju Davidovića.

„Iako se smatra važnim ruskim igračem u regionu, predśednik Republike Srpske Milorad Dodik je za Moskvu manje značajan od njenog uticaja na Hrvatsku, smatra Davidović.“

Dodik, koji je pod sankcijama Zapada, odbacuje optužbe o skrivanju kapitala u Sloveniji i tvrdi da je meta političkog progona, zajedno sa svojim saveznicima.

„Izvještaje medija da predśednik Republike Srpske Milorad Dodik i njemu bliski saradnici kriju svoj kapital u Sloveniji kako bi izbjegli zapadne sankcije, je Dodik odlučno negirao kao pokušaj diskreditacije“, piše Delo.

U tekstu se analizira kako ruski uticaj opstruira evropske reforme u BiH, a Moskva koristi hibridno djelovanje kako bi oslabila EU.

„Dodikov režim, koji blokira evropske reforme, u Briselu se često vidi kao jedan od ključnih krivaca što BiH ne napreduje na putu ka EU. Evropska komesarka Marta Kos proširenje EU na Balkan vidi kao ključni mirovni projekat Unije, dok ‘spoljne sile’ pokušavaju da to spriječe“, dodaje se u tekstu.

Bivši ambasador BiH u SAD, Igor Davidović, upozorava da se ruski uticaj mora neutralisati, posebno u Srbiji i BiH.

„Razvojni interes i geopolitički cilj EU je da neutralizuje ili bar smanji ruski uticaj, prvenstveno u Srbiji i Bosni i Hercegovini“, navodi se u tekstu.

On smatra da je Balkan za Rusiju mala žrtva u velikoj geopolitičkoj trgovini, kojom bi Moskva možda pristala da se odrekne uticaja u regionu u zamjenu za ustupke u Ukrajini.

„Balkan je, u očima Rusije, samo sitniš koji bi velika sila s Istoka mogla da žrtvuje, kako bi osigurala svoja teritorijalna postignuća i ciljeve u Ukrajini“, komentariše Davidović u tekstu.

Na primjeru Crne Gore, autor pokazuje kako je proruska politika, uz podršku SPC i ruskih službi, već usporila evropske integracije.

„Iako se Crna Gora, koja je članica NATO-a od 2017. godine, smatra najnaprednijom kandidatkinjom sa Zapadnog Balkana za članstvo u EU, Rusi su uz pomoć svojih obavještajnih službi, preko proruskih srpskih političara i Srpske pravoslavne crkve, već ostvarili ciljeve u usporavanju evropskih integracija u toj zemlji“, navodi se u analizi.

Popović ističe slučaj Milivoja Katnića kao ključni primjer ruskog uticaja i urušavanja pravosudnih institucija u zemlji.

„Katnić, koji je spriječio ruske planove, danas je u zatvoru, optužen da je član Kavačkog klana, iako je poznato da je upravo on iza rešetaka smjestio brojne članove tog klana i da su mu iz tog klana prijetili smrću“, dodaje se u tekstu.

Na kraju, Popović izražava zabrinutost da vlast u Crnoj Gori, pod snažnim ruskim uticajem, planira promjene koje bi mogle dovesti do napuštanja NATO-a i približavanja Srbiji.

„Sudbina tužioca Katnića jasno pokazuje koliko je Rusija uticajna kod nas... O tome se niko ne usuđuje javno govoriti, ali je veoma važno da je Marta Kos upoznata sa situacijom kod nas, jer se nje aktuelna vlast veoma plaši, pošto su zemlju doveli na ivicu bankrota i ne mogu bez evropskih sredstava“, zaključuje Popović u izjavi za Delo.