Za Antenu M piše: Oleksandr Levčenko
Strateški dijalog Kine i EU tokom samita u Pekingu 24. jula ove godine karakteriše Kinu koja postavlja temelje za novi multipolarni ekonomski sistem, zasnovan na sopstvenoj autonomiji i zaštiti od zapadnog pritiska i strateškog odvraćanja.
Evropska unija Kinu istovremeno doživljava kao partnera, konkurenta i sistemskog rivala. Istovremeno, kao rezultat sve agresivnijih poteza Pekinga na međunarodnoj sceni i represivnijih mjera unutar zemlje, aspekt „sistemskog rivala“ dobija sve veći značaj. S jedne strane, Peking pokazuje nevoljnost da institucionalizuje odnose sa otvoreno antizapadnim savezom (Rusija, Iran, Sjeverna Koreja), što koristi za fragmentaciju i slabljenje demokratskog bloka, dok s druge strane Kina produbljuje strateško partnerstvo s Moskvom – posebno kroz povećanu vojnu i vojno-tehničku saradnju. Tako Narodna Republika Kina danas obezbjeđuje više od 76% mašina za proizvodnju vojne opreme za ruski odbrambeno-industrijski kompleks, čime jača povjerenje Kremlja u sprovođenje svoje agresivne politike.
Takođe, svjedočimo sve izraženijem razmimoilaženju Brisela sa kineskim stavom o ratu u Ukrajini. EU je svjesna kineskog oklijevanja da se dublje politički angažuje, zbog čega se pažnja svodi prvenstveno na ekonomsku komponentu odnosa. Osim toga, EU je napustila raniji koncept „promjene kroz trgovinu“, po kojem su ekonomske veze s autoritarnim režimima trebale poslužiti kao instrumenti njihove liberalizacije i demokratizacije.
Formiranje jedinstvenog stava EU prema Kini dodatno otežavaju razlike među državama članicama, poput Mađarske, čiji nacionalni interesi često ulaze u sukob s opštim evropskim. Za liderstvo EU, pitanje kineske podrške Rusiji – naročito njen stav „da Rusija ne smije izgubiti“ i tendencija ka produbljenju saradnje – izaziva zabrinutost. Ovaj stav Kina pravda strahom od gubitka kontrole nad ruskim nuklearnim arsenalom u slučaju njenog poraza. To pitanje biće ključno na samitu.
Brisel razmatra mogućnost da, u zamjenu za povlačenje Pekinga iz proruske politike, ukine neka ograničenja za kinesku robu na evropskom tržištu i omogući kineskim kompanijama učešće u poslijeratnoj obnovi Ukrajine. Kina je, s druge strane, zainteresovana za jačanje bilateralne trgovinske i investicione saradnje s EU, posebno u kontekstu ranjivosti evropske politike na nepredvidivost Vašingtona.
Kina je postala meta najnovijeg, 18. paketa sankcija EU protiv Rusije – više kineskih kompanija i finansijskih institucija našlo se na crnoj listi. Ministarstvo trgovine NR Kine već je osudilo ovaj potez. Očekuje se da će nova evropska ograničenja, uključujući zabranu derivata proizvedenih od ruske nafte, koji su rafinisani u trećim zemljama, indirektno pogoditi i Kinu. Iako se ne očekuju značajnije promjene u „partnerstvu bez ograničenja“ između Pekinga i Moskve, Brisel se nada bar manjim pomacima – kao što su stroža carinska i finansijska kontrola robe dvostruke namjene.
Status jedne od vodećih svjetskih ekonomija i uticajnog geopolitičkog aktera Kinu obavezuje da utiče na druge zemlje da poštuju principe međunarodnog prava i eliminišu bezbjednosne prijetnje. Korišćenje mirotvorne retorike od strane Pekinga imaće smisla samo ako dosljedno poštuje principe Ujedinjenih nacija. Države demokratskog svijeta i dalje podržavaju politiku „jedne Kine“, ne dovodeći u pitanje njen teritorijalni integritet. Za Kinu bi bilo korisnije da gradi partnerske odnose sa Evropom, umjesto da šalje ratoborne poruke. Stabilna i bezbjedna Evropa može biti pouzdan dugoročni partner NR Kini.
Produktivno ostvarenje strateških ciljeva Pekinga moguće je u bliskom partnerstvu sa razvijenim evropskim zemljama, ali isključivo uz poštovanje suvereniteta, teritorijalnog integriteta i bezbjednosti granica – što je Peking i zvanično proklamovao. Zato Evropa podržava mirovni model koji Kina trenutno, makar deklarativno, zastupa – model zasnovan na jednakosti, suverenitetu i dijalogu bez upotrebe sile, koji treba da važi za sve zemlje bez izuzetka.
U međuvremenu, međunarodna zajednica očekuje jasan i nedvosmislen stav Kine o ruskoj agresiji na Ukrajinu – kao i spremnost da igra ključnu ulogu u poštovanju međunarodnog prava i zaštiti ukrajinske nezavisnosti i teritorijalnog integriteta. Peking treba da preispita nivo svog učešća u agresivnim ruskim planovima i odbije podršku agresoru. Kupovinom ruskih energenata, NR Kina faktički finansira rat u Ukrajini, dok isporukom opreme i alatnih mašina dvostruke namjene ruskom vojno-industrijskom sektoru, Peking sebe svrstava među indirektne učesnike sukoba, što povećava bezbjednosnu nestabilnost u Evropi.
Brisel oštro kritikuje kontinuirani izvoz kineskih komponenti, poput motora za dronove, ka Moskvi. Za ujedinjenu Evropu, takvo ponašanje je neprihvatljivo.
Status i uloga NR Kine u globalnom poretku ne mogu biti u skladu s njenim stavom „neutralnosti“ dok prikriveno podržava agresora. Kineski mirovni plan je nedovoljan doprinos okončanju sukoba koji prijeti evropskoj bezbjednosti. Kina bi trebalo da iskoristi svoj jedinstveni uticaj nad Rusijom kako bi je ubijedila da prekine agresiju i okonča rat u skladu s principima međunarodnog prava i Povelje UN-a.
Produžavanje sukoba, uključujući kinesku podršku ruskoj ekonomiji i vojnoj industriji, povećava rizik od eskalacije – ne samo u Evropi, već i na Bliskom istoku, u Africi i Azijsko-pacifičkom regionu. Ako Peking tvrdi da je posvećen međunarodnom poretku zasnovanom na pravilima, mora jasno osuditi grubo kršenje ukrajinskog suvereniteta i teritorijalnog integriteta, i djelovati u skladu s tim. Rat u Ukrajini poremetio je globalne lance snabdijevanja, logističke rute i doveo do skoka izvoznih cijena. Ruska agresija povećala je rizike za pomorsku trgovinu i dodatno komplikovala globalnu razmjenu – što negativno utiče na kinesku izvozno orijentisanu privredu.
Distanciranjem od Rusije, Kina može očekivati ukidanje trgovinskih ograničenja i postepeno povećanje izvoza prirodnog uranijuma u EU, posebno jer se isporuke iz Rusije i Nigera smanjuju. Kina je u više navrata isticala potrebu za sporazumom o neupotrebi nuklearnog oružja protiv država koje ga ne posjeduju. Rusija grubo krši ovu inicijativu, kontinuirano prijeteći njegovom upotrebom protiv Ukrajine i evropskih zemalja. Kremlj je dodatno snizio prag za upotrebu nuklearnog oružja, dozvoljavajući njegovo korišćenje u konvencionalnom sukobu, uključujući četiri ukrajinske regije koje su nelegalno uključene u sastav Ruske Federacije.
Svaka spoljna podrška Rusiji ohrabruje Kremlj i povećava vjerovatnoću da će se upotreba nuklearnog oružja zaista dogoditi. U tom slučaju, sve zemlje koje direktno ili indirektno pomažu Moskvi snosiće dio odgovornosti za takve zločine.
Kremlj svojom nuklearnom ucjenom potkopava politiku nuklearnog razoružanja – kojoj je Kina godinama bila privržena. Zauzimanjem Zaporiške nuklearne elektrane, Rusija stvara opasan presedan i pruža model terorističkim organizacijama da koriste nuklearna postrojenja za ucjenu. Federacija time podstiče globalni terorizam i nestabilnost – što je suprotno interesima NR Kine. Slabljenje ruske federalne vlasti povećava rizik da unutrašnje terorističke prijetnje pređu granice i prošire se u Centralnu Aziju, gdje Kina ima značajne interese.
Rusija mora obustaviti spoljašnju agresiju i fokusirati se na unutrašnju bezbjednost. Kremlj ne traži saradnju sa Pekingom – već saučesništvo u preraspodjeli globalne moći.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen i predsjednik Evropskog savjeta Antoniu Košta sastali su se s kineskim predsjednikom i premijerom 24. jula u Pekingu. Iako je bilo planirano da se samit održi u Briselu, delegacija EU pristala je da razgovori budu održani u Kini, zbog otkazivanja posjete Si Đinpinga Evropi.
Si Đinping je izjavio da se odnosi između EU i Kine nalaze na istorijskoj prekretnici, budući da se ove godine obilježava 50 godina od uspostavljanja diplomatskih odnosa. Naglasio je važnost međusobnog poštovanja, obostrane koristi i konstruktivnog dijaloga, uprkos razlikama. Pozvao je na strateški pravac koji služi građanima obje strane i doprinosi globalnoj stabilnosti. Po njegovim riječima: „Svi izazovi s kojima se Evropa suočava ne potiču iz Kine. Povećanje konkurentnosti izgradnjom zidova i ograda vodi u izolaciju.“
Ursula fon der Lajen je odgovorila da je Evropa „na istorijskoj prekretnici“, te da je partnerstvo s Kinom moguće samo uz pravi reset. Među ključnim zahtjevima EU su: značajno smanjenje trgovinskog deficita koji je 2024. dostigao 360 milijardi dolara; ravnopravan pristup kineskom tržištu i mogućnost rada evropskih firmi pod jednakim uslovima; uklanjanje izvoznih ograničenja na rijetke zemne metale i strateške sirovine – posebno nakon ograničenja na mikročipove i visoku tehnologiju.
Rat u Ukrajini bio je druga najosjetljivija tema. Antoniu Košta je javno apelovao na Peking da „utiče na Kremlj i pomogne u okončanju rata“. EU je još jednom podvukla da bez iskrene pomoći u kontroli izvoza robe dvostruke namjene i finansijskih transakcija – pravi mir u Evropi neće biti moguć.
Po prvi put u posljednjih 15 godina, samit je održan u skraćenom formatu – trajao je samo jedan dan. Peking je odustao od ranije planiranog dvodnevnog programa, skraćujući razgovore na svega nekoliko sati. Evropa i Kina ponovo su potvrdile: pokušaji kompromisa imaju svoje granice – naročito kada su u pitanju novac, radna mjesta i globalni status.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR