Prije nešto više od godinu, raznovrsne koalicije opozicije nadmetale su se za glasove u gruzijskom parlamentu, pri čemu su njih četiri osvojile mandate. Danas, od njihovih osam glavnih lidera, svi osim jednog nalaze se u zatvoru, u egzilu ili se suočavaju sa krivičnim prijavama. Vladajuća partija planira da potpuno zabrani tri glavne opozicione grupe.
Pad ka jednopartijskom sistemu šokirao je mnoge u maloj južnokavkaskoj zemlji sa 3,7 miliona stanovnika. U godinama nakon raspada Sovjetskog Saveza, Gruzija je izgledala kao mlada demokratija, na brzom putu da se priključi EU i udalji od ruskog uticaja.
Međutim, sada je dalje od Zapada nego gotovo ikada u svojoj post-sovjetskoj istoriji, prema ocjeni iz Brisela, koja opisuje njene demokratske institucije kao sputane, a sudove pod kontrolom države.
Ovog mjeseca, EU je u izvještaju proglasila da je Gruzija sada kandidat za članstvo „samo po imenu“. Ambasador EU u Tbilisiju rekao je da Gruzija više nije na putanji da se uopšte priključi bloku.
Iskusni političari i diplomate Gruzije, koji su za Reuters govorili o događajima posljednjih mjeseci, kažu da izgleda kao da se Gruzija približava liniji, preko koje će demokratiji biti teško da se oporavi.
„Sada smo pet minuta udaljeni od jednopartijske diktature“, rekao je Sergi Kapanadze, bivši zamjenik ministra spoljnih poslova i zamjenik predsjednika parlamenta do 2020. godine.
Demokratizacija znači da ćete u nekom trenutku izgubiti vlast
Natalie Sabanadze, bivša ambasadorka Gruzije pri EU do 2021, rekla je da je kroz decenije često oštrih unutrašnjih političkih sukoba uvijek postojao politički konsenzus da Gruzija pripada Zapadu. To je sada izgubljeno.
„Oni znaju da demokratizacija, koju EU zahtijeva, znači prihvatanje da ćete u nekom trenutku izgubiti vlast“, rekla je o vladajućoj partiji Gruzijski san. „Ne žele to. I u suštini grade potpuno autoritarni režim“.
Gruzijski san tvrdi da štiti zemlju od opozicionih figura koje pokušavaju da preuzmu vlast i izazovu katastrofalni rat sa Rusijom.
Strah je postao opipljiv nakon ruske invazije na Ukrajinu 2022, koja je Gruzijcima vratila uspomene na ruske tenkove u predgrađima Tbilisija tokom ponižavajućeg poraza od Moskve u kratkom ratu 2008. godine.
„Gruzija je ostrvo mira u veoma teškom geopolitičkom regionu“, rekla je Nino Tsilosani, poslanica vladajuće partije i zamjenica predsjednika parlamenta. „Ono što investitori i biznis traže je stabilnost“.
Ona je optužila zatvorene opozicione političare da pokušavaju da isplaniraju puč, optužbe koje opozicione partije odbacuju kao izmišljene da opravdaju represiju.
Protivnici prikazuju milijardera i osnivača Gruzijskog sna, Bidzinu Ivanishvilija, kao autora autoritarnog zaokreta. Neki ga optužuju da je u savezu sa Rusijom, gdje je stekao svoje bogatstvo 1990-ih.
Gia Kukhašvili, koji je pomogao u osnivanju partije kao Ivanishvilijev glavni politički savjetnik prije nego što se razišao s njim 2013, rekao je da je pogrešno gledati na njegovog bivšeg šefa kao na poslušnog Moskvi. Naprotiv, Ivanishvili jednostavno vidi „poklapanje interesa“ između zemalja, rekao je.
„On razumije da u ovom okeanu ajkula treba starijeg brata. Ko je taj stariji brat? To može biti samo Rusija“, rekao je Khukhashvili.
Ekonomija se okreće ka Rusiji i Kini
Gruzija, strateški smještena na Crnom moru u regionu prepletenom naftovodima i gasovodima, mogla bi, u teoriji, igrati ključnu ulogu u zapadnom pokušaju diversifikacije energetskih i trgovačkih ruta dalje od Rusije.
Nakon izlaska iz etničkog sukoba i ekonomskog kolapsa koji je pratilo pad Sovjetskog Saveza 1990-ih, Gruzija je doživjela brzi rast podstaknut politikama povoljnim za investitore, koje su pratile njen politički zaokret ka Zapadu.
Ta otvorenost je sada brzo okrenuta unazad, sa stranim direktnim investicijama koje su u posljednje dvije godine pale na nivoe viđene početkom 2000-ih.
Rast je ipak opstao, zahvaljujući prilivu ruskih firmi i IT radnika od početka rata u Ukrajini, što je donijelo korist ekonomiji. Svjetska banka prognozira rast BDP-a Gruzije od 7% ove godine, nakon 9,4% prošle.
Međutim, izgradnja dubokovodne luke na Crnom moru, potencijalnog ključnog tranzitnog čvorišta koje povezuje Aziju i Evropu, uglavnom je stala otkako je konzorcijum pod vodstvom Zapada izbačen iz projekta. Kineska kompanija je potom dobila ugovor, ali napredak u izgradnji luke je minimalan.
U međuvremenu, Gruzija sada uvozi oko 45% svoje nafte iz Rusije, u odnosu na samo 8% 2012, iako Tbilisi i Moskva nemaju diplomatske odnose.
Ian Keli, bivši američki ambasador u Gruziji, rekao je da je Zapad mogao više da radi na povezivanju sa Tbilisijem.
„Mi propuštamo šansu“, rekao je. „Gruzija je otvorila vrata Rusiji i Kini“.
Brza partija šaha
Posljednjih sedmica, Gruzijski san je preduzeo niz mjera kojima pokušava da iskorjenjuje ono što je ostalo od političkog neslaganja.
Nadolazeća tužba pred Ustavnim sudom zabraniće tri glavne opozicione partije, dok nove krivične prijave protiv devet ključnih opozicionih figura, uključujući zatvorenog bivšeg predsjednika Mihaila Sakašvilija, izgledaju kao da će potencijalne izazivače držati u zatvoru godinama.
U posljednje vrijeme, represija je ciljala i ličnosti bliske vladajućoj partiji, sa nedavnim krivičnim prijavama protiv visokih ministara i bivših najbližih saveznika osnivača Gruzijskog sna, Ivanishvilija.
Vlasti djeluju toliko brzo da je Kapanadze, bivši zamjenik predsjednika parlamenta, situaciju uporedio sa „brzim šahom“, gdje opozicija pokušava da izbjegne mat dok se nada da će vlada praviti taktičke greške u žurbi.
Hapšenja tokom noćnih protesta protiv vlade ispred parlamenta drže političke aktiviste u stanju straha, očaja i rezignacije. Desetine ih se nalazi u zatvoru ili su kažnjeni zbog blokiranja puta.
„Gruzija je jednostavno nestala, ne samo sa evropskog stola, već i sa globalne scene“, rekao je Grigol Gegelia iz partije Lelo, koja se suočava sa zabranom. „Gubimo svoju zemlju“.
Simptom
Svuda ista ruska matrica.