Na društvenim mrežama, dolazeća generacija pokazuje više evropske solidarnosti nego što je kontinent vidio decenijama unazad – "od Nuka do Jerevana".
Futuristički vojnik EU stoji na straži, laserski pištolj spreman. Evropski borbeni avioni lete nebom uz pulsirajuće Eurodance ritmove. Zamisliva karta prikazuje znatno proširenu EU, koja obuhvata sve od Grenlanda do Kavkaza.
Dobrodošli u divlji svijet online propagande za Evropu, gdje EU nije sukobljeni klub od 27 zemalja, već pojačana supersila na nivou Kine ili Sjedinjenih Država, samo mudrija i kulturnija.
Pan-evropske vizije preplavljuju mreže
Ova vrsta sadržaja, koja EU prikazuje kao pan-evropsko carstvo, Evropsku federaciju ili Sjedinjene Evropske Države , birajte po volji, preplavila je društvene mreže u posljednje dvije godine, sakupivši milijarde pregleda na X-u, TikToku i Instagramu dok je EU trpjela posljedice ruske invazije na Ukrajinu i američko-evropskog trgovinskog sporazuma koji je u mnogim djelovima Evrope okarakterisan kao „ponižavanje“ Brisela.
U suočavanju sa oštrim napadima američkog predsjednika Donalda Trampa, koji je u intervjuu za POLITICO nazvao evropske lidere „slabima“, kao i anti-EU tiradama vlasnika X-a Ilona Maska, ovakvi pro-EU mimovi sada naviru češće i brže nego ikada.
Sovjetski stil i mimovi za Evropu
Glavni elementi su propagandni posteri u sovjetskom stilu sa EU zvjezdanim krugom, video montaže sa spektakularnim dron snimcima evropskih spomenika i mimovi gdje se snage EU, od opuštene radne kulture do bogatog kulturnog naslijeđa, povoljno upoređuju sa drugim djelovima svijeta, posebno Amerikom Donalda Trampa.
Pregledajući ove postove, lako je povući rukom i nazvati trend „besmislenom AI propagandom“ (jer sadržaj generisan vještačkom inteligencijom zaista igra veliku ulogu). Ipak, hiper-sigurna Evropa koju prikazuju nalozi poput „European propagandist“ ili „Ave Europa“ malo podsjeća na stvarnu EU, gdje lideri ostaju podijeljeni oko svega, od finansiranja rata u Ukrajini naredne godine do reformi potrebnih da se preokrene dugogodišnji ekonomski pad.
Ali za ljude iza ovih naloga, cilj nije da se drže svakodnevne realnosti politike EU. Cilj je stvoriti osjećaj moći, vizije i mogućnosti u vrijeme kada su mladi Evropljani osjetili nemoć zbog nasilja Trampa, ruske ekspanzije i takmičenja između SAD i Kine. POLITICO je kontaktirao 11 korisnika ovih naloga i saznao da su u pitanju stvarni ljudi sa vrlo različitim političkim pogledima, od lijevih do krajnje desnih, koji koriste različite termine da opišu svoj stav prema Evropi. Neki svoje stavove nazivaju „Eurofed“, skraćeno od evropskog federalizma. Drugi sebe opisuju kao pan-evropske imperijaliste, naglašavajući pojam evropske „civilizacije“ koju treba braniti, a ne postojeći politički sistem.
Jedna stvar koja im je svima zajednička: Svi su mlađi od 35 godina. „Ljudi žele da pobjegnu od nemoći… da ponovo dobiju mogućnost djelovanja i suverenitet i da utiču na stvari“, kaže Kristel Saval, bivša predsjednica Asocijacije mladih evropskih federalista, nevladine grupe koja postoji od 1972. ali je nedavno doživjela rast članstva.
Dominantna politička naracija i online kontraofanziva
Godinama je dominantna politička naracija u Evropi bila da krajnja desnica jača i da je jedino pitanje koliko će još porasti i koliko će dalje erodirati osamdesetogodišnji projekat koji je izrastao iz pepela Drugog svjetskog rata da postane Evropska unija. Ovi online borci vjeruju da je to potpuno pogrešno i da budućnost pripada jačoj Evropi, što odražava sve veći talas podrške u stvarnom svijetu. Baš kao što je MAGA online pokret pratio i podsticao Trampov uspon prije predsjedničkih izbora 2016, evropski online „glow-up“ odražava se i u anketama koje pokazuju rekordnu podršku EU.
Snažne većine Evropljana svih starosnih grupa sada podržavaju dublju integraciju u oblasti sigurnosti i odbrane, prema istraživanju Eurobarometra iz 2025. Još jedna anketa u devet evropskih zemalja pokazuje da većina Njemaca, 69 odsto, podržava stvaranje EU vojske, što je perspektiva koju sjedeći lideri često ismijavaju kao utopiju.
Mladalački pokret može uticati na izbore
I postoje nagovještaji da, daleko od toga da postoji u online vakuumu, ovaj mladi pro-EU pokret može pomoći i na izborima. Rob Džetens, 38-godišnji centrista koji je nedavno dobio najviše glasova na nizozemskim izborima, smatra se dijelom ove grupe prema nekim mladim federalistima. Pan-evropska partija Volt Europa, koja se definiše kao centristička ili lijevi centar, značajno je povećala svoj uticaj od osnivanja 2017, uključujući prisustvo u Evropskom parlamentu.
„Eurofed desnog centra se sve više pretvara iz online fenomena u stvarni pokret… Pokušavaju da stvore nešto poput alternative desnog centra Voltu“, napisao je vlasnik X naloga European Challenges, koji sebe opisuje kao 25-35-godišnjeg diplomiranog STEM stručnjaka u visokim tehnologijama. Dogovorili smo se da ostane anoniman zbog straha od „doksovanja“ ili uznemiravanja od strane drugih korisnika i ne želeći da se fokusiraju na njegovu nacionalnost, koja bi bila očigledna iz imena.
Za Žozefa de Veka, analitičara spoljne politike i autora biografije francuskog predsjednika Emanuela Makrona, ovaj talas mladalačkog patriotizma promašuju lideri i mnogi mediji opsjednuti krajnjom desnicom. „To je fundamentalna greška… javno mnijenje se promijenilo“, rekao je.
On tvrdi da krajnja desnica u Evropi više nije anti-evropska, već kritikuje određene politike iz Brisela, poput cilja neto nulte emisije ugljenika. Veliki politički sukob u narednim godinama neće biti oko toga da li EU treba ukinuti, već oko toga koja verzija federalističkog bloka će prevladati. „Više niko ne dovodi u pitanje postojanje EU, ali fundamentalno ne ne postoji saglasnost oko onoga što bi trebalo da rade“, dodaje.
Krhka unija
Ideja da Evropa, epicentar dva svjetska rata, ukine nacionalne granice i formira jedinstvenu političku zajednicu nije nova. Još 1849. godine, govoreći na Međunarodnom kongresu mira u Parizu, francuski pisac Viktor Igo je predvidio da će „doći dan kada ćete vi, Francuska, vi Rusija, vi Italija, vi Engleska, vi Njemačka, svi vi, narodi kontinenta, ne gubeći svoje posebne osobine i slavnu individualnost, biti tijesno sjedinjeni u višoj cjelini i formirati evropsko bratstvo“.
Ta ideja je potisnuta na početku 20. vijeka, obilježenog surovim nacionalizmom. Ali se snažno vratila nakon Drugog svjetskog rata, kada je grupa evropskih zemalja 1957. godine osnovala Evropsku ekonomsku zajednicu. Šest godina kasnije, u govoru pred irskim parlamentom, bivši američki predsjednik Džon F. Kenedi pozvao je na stvaranje „Sjedinjenih Država Evrope“, pozivajući lidere da formiraju „političku federaciju Evrope, ne kao rivala Sjedinjenim Državama, već kao partnera“.
Tokom narednih decenija, Evropska unija, formalno osnovana 1992. godine, značajno je proširila članstvo na 28 zemalja i više od 500 miliona građana, a i nakon Brexita ima 27 država i oko 450 miliona stanovnika. Unija je napravila veliki iskorak 1995. ukidanjem graničnih kontrola između nekih zemalja, uvela je jedinstvenu valutu, euro, 1999. godine i vremenom stvorila šengensku zonu slobodnog kretanja.
Ali tu se uglavnom i stalo. Kenedijeva vizija „Sjedinjenih Država Evrope“ sudarila se sa nacionalizmom lidera poput francuskog predsjednika Šarla de Gola, koji je poznato hladno odbacio ideju evropskog federalizma. „Države, jednom stvorene, imaju sopstveno postojanje koje se ne može raspustiti. One su nepovratno individualne“, napisao je u svojim „Memoarima nade“, objavljenim 1970. godine.
Iako su podržavali proširenje, evropski lideri su uporno odbijali korake koji bi EU pretvorili u pravu federaciju, prije svega integrisanu vojsku i fiskalnu uniju sa stvarnim preraspodjelama poreskih prihoda. Čak i nakon pandemije kovida, kada su prijestonice prenijele dio zdravstvene politike u Brisel, i nakon ruske invazije na Ukrajinu, koja je dovela do određenog objedinjavanja odbrambene politike, među liderima danas preovladava stav „euro-realizma“, što je kod za: ne pokušavajte ništa radikalno, jer to samo pomaže krajnjoj desnici.
Čak i Makron, koji je 2017. godine došao na vlast u Francuskoj sa snažno proevropskom kampanjom, djeluje kao da se prilagodio tom raspoloženju.
Mario Dragi, bivši italijanski premijer i nekadašnji guverner centralne banke, kojeg mnogi federalisti vide kao svog simboličnog vođu, priznao je isto. Zbog opšte nespremnosti da se „ljulja čamac“, Dragi je u govoru u oktobru rekao da Evropa treba da prihvati „pragmatični federalizam“, odnosno saveze država sličnog razmišljanja koje zajednički djeluju u određenim oblastima, umjesto velikih institucionalnih skokova.
Odlazeći češki ministar vanjskih poslova Jan Lipavski opisao je u nedavnom intervjuu za POLITICO trenutni stav lidera EU kao „neidealističan“. Nekoliko dana kasnije, belgijski ministar odbrane odbacio je ideju evropske vojske. „Svako ko vjeruje u evropsku vojsku prodaje kule u vazduhu“, rekao je za lokalni list Humo.
Bitke u Reddit podgrupama
Ipak, upravo te „kule u vazduhu“, odnosno veliki iskoraci, jesu ono što mladi zagovornici Evrope žele, i umorni su od slušanja da su previše idealistični. „Direktan izbor predsjednika Evropske komisije… apsolutno je neophodan. Dok se to ne desi, EU neće zadobiti više povjerenja“, napisao je vlasnik naloga European Challenges u privatnoj poruci.
Saval kaže da mladi Evropljani čeznu za političarima koji mogu da artikulišu stratešku viziju pravca u kojem Evropa ide, umjesto da se bave svakodnevnim domaćim političkim sukobima.
„Dugoročna vizija postoji, ali je niko ne prodaje“, rekla je, navodeći da je članstvo njene organizacije 2024. poraslo za 6 odsto, na ukupno 10.000 članova. U oktobru je, sa drugim pro-federalističkim grupama, ponovo pokrenula Akcioni komitet za Sjedinjene Evropske Države , koji je bio neaktivan decenijama. Ključni okidač za nove članove bio je trgovinski sporazum EU–SAD koji je potpisala predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen u Turnberiju u Škotskoj, a koji je širom Evrope ocijenjen kao ponižavajući za Uniju. „To je bilo razočaravajuće, jer je evropska moć bila u trgovini. Meka moć je bila ekonomija“, rekla je Saval.
I druge pro-federalističke ili pan-evropske grupe bilježe sličan rast. Članstvo u Ave Europa, federalističkoj grupi osnovanoj u martu ove godine, koja sebe opisuje kao „desni centar“, poraslo je za 400 do 500 članova od osnivanja. Član uprave Nikodem Skrobis napisao je da je napeti sastanak u Ovalnom kabinetu prošlog februara između ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog i Trampa, tokom kojeg su Tramp i potpredsjednik Džej-Di Vens javno napali gosta, bio neposredan povod za osnivanje grupe. „Talas europatriotizma preplavio je kontinent kao odgovor na trampističke pokušaje ponižavanja Evrope“, napisao je. „Naknadni trgovinski i carinski sporovi dodatno su pokazali da Evropa više ne može da se oslanja na druge da brane njene interese; a sa svakim MAGA napadom na Evropu, bilježili smo novi talas članova.“
Ipak, ne dijele svi proevropski aktivisti isti plan. „Mislim da je termin ‘evropski federalizam’ pogrešno postavljen za današnje vrijeme… Evropa će se vjerovatno kretati ka većoj centralizaciji i više ličiti na neku vrstu konfederacije“, rekao je Aleks Asgari, 25-godišnji češko-američki lobista u Vašingtonu, koji je ranije radio kao saradnik Republikanske stranke u Predstavničkom domu SAD.
Federalisti su, u stvari, daleko od politički homogenog pokreta. Nekoliko autora mimova reklo je da se u mračnim uglovima federalističkih Reddit podgrupa i chatova vodi ideološki rat između uglavnom centrističkih aktera, koji žele jačanje postojećih institucija u Briselu, i krajnje desnih aktera koji mrze Brisel, ali ipak žele da Evropa pokaže snagu na svjetskoj sceni. Glavna linija podjele su identitetska politika i migracije: krajnja desnica često zamišlja Evropu kao kulturno i etnički homogeno „carstvo“, čitaj: bijelo i hrišćansko, po mogućnosti katoličko, koje drži strance podalje.
„Ograničavam potencijalno članstvo na zemlje koje imaju latinsko-evropski model društvenog života… samo civilizacijski homogena država ima pravo da stabilno funkcioniše“, rekao je korisnik naloga Sacrum Imperium, 30-godišnji student prava, koji je tražio da ostane anoniman jer bi javno izražavanje političkih stavova moglo štetiti njegovoj karijeri. Takođe je izrazio skepticizam prema Briselu, zalažući se za ograničene nadležnosti EU institucija. „Optimalna podjela nadležnosti… treba da ostavi na evropskom nivou samo one zadatke koji su nužni i koje nije moguće obaviti na nacionalnom nivou“, dodao je.
Evropa ili ništa
Za de Veka, poenta nije u tome što ovi mladi Evropljani nijesu međusobno saglasni, već u tome da je njihov okvir razmišljanja, Evropa, a ne domaće političke rasprave Francuske, Njemačke ili bilo koje druge članice EU. To predstavlja duboku promjenu u odnosu na 2016. godinu, kada je britanski referendum o izlasku iz EU bio shvaćen kao početak domino-efekta i kada su euroskeptični političari poput Marin le Pen u Francuskoj, Sebastijana Kurca u Austriji i Gerta Vildersa u Nizozemskoj dominirali naslovima.
Zajednički faktor koji povezuje proevropske korisnike interneta jeste njihova mladost. Svi su mlađi od 35 godina. Možda su, a možda i nijesu, svjedočili posljednjem velikom talasu euro-entuzijazma s početka vijeka, kada je uveden euro i kada je otvoreno proevropski film „Španski stan“ promovisao Erasmus program kao idealan način da se pronađe ljubav. Ali svi su prošli kroz period koji je uslijedio: terorizam, talas migracija, jačanje krajnje desnice širom Evrope i, u novije vrijeme, agresivni ruski ekspanzionizam i raspad poretka uspostavljenog nakon Drugog svjetskog rata pod vođstvom SAD.
Ti potresi, sa drugim problemima, poput dugotrajnog ekonomskog slabljenja i starenja stanovništva, učinili su da Evropa u očima mnogih mladih izgleda kao žrtva, ili makar gubitnik. Upravo protiv tog osjećaja se ovi mladi ljudi bune, i to bi moglo podstaći uspon nove generacije političara koji su mnogo više okrenuti Evropi, ako već ne otvoreno federalistički nastrojeni.
Za sada, populisti i njihovi omiljeni protivnici, centristi poput Makrona, i dalje dominiraju naslovima. U posljednjih deset godina, krajnje desni lideri pobjeđivali su na izborima i postajali premijeri u Austriji i Italiji, ili politički kingmakeri, kao što je bio slučaj sa nizozemskim liderom Gertom Vildersom 2023. godine. Mađarski premijer Viktor Orban je na vlasti od 2010. godine i pozicionirao se kao glavni protivnik institucija EU sa sjedištem u Briselu.
Ali stvarnost je da, za razliku od 2016. godine, kada se Evropa plašila talasa „exita“ po uzoru na Brexit, nijedan od ovih lidera danas ne zagovara izlazak svoje zemlje iz Unije. U nedavnom razgovoru za POLITICO, Orbanov politički direktor rekao je da, uprkos oštroj kritici EU u njenom sadašnjem obliku, Budimpešta i dalje vidi svoje mjesto unutar Unije. „Želimo da budemo unutra. Mi smo dio kluba“, rekao je pomoćnik Balaš Orban (nije u srodstvu). Slično tome, dolazeći češki populistički premijer Andrej Babiš, iako nije ljubitelj Brisela, u svom izbornom programu isključio je referendum o članstvu Češke u EU ili NATO-u.
Da li je ovo prvi nagovještaj tektonskog pomjeranja u evropskoj politici? Ave Europa, grupa osnovana u martu, planira da kandiduje svoje ljude na narednim izborima za Evropski parlament. Volt Europa, pan-evropska federalistička partija, osvojila je pet mandata na posljednjim izborima i sada ima 30 nacionalnih ogranaka, unutar i van EU. Da bi postale znatno veće, ovakve partije bi imale korist od promjene pravila Evropskog parlamenta koja bi omogućila kandidatima da se takmiče za određeni broj mandata na nivou cijele EU, kroz transnacionalne kampanje, umjesto sadašnjeg sistema u kojem su kampanje strogo nacionalne, promjenu koju Saval iz Mladih federalista navodi kao prioritet broj jedan.
Da bi to postalo stvarnost, morali bi to prihvatiti sadašnji lideri EU, koji za sada ne pokazuju veliko interesovanje. Sjedinjene Evropske Države možda se neće ostvariti ni za nekoliko mjeseci, ni za nekoliko godina. Ali njihovi online navijači odlučni su da taj horizont približe, jedan meme o „vojniku EU“ po jedan.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR