Poruka EU sa Brda kod Kranja: Zapadni Balkan da riješi pitanja iz prošlosti

EU ponovo potvrđuje svoju nedvosmislenu podršku evropskoj perspektivi Zapadnog Balkana i pozdravlja posvećenost partnera tog regiona evropskoj perspektivi, navodi se u predlogu Deklaracije koja bi trebalo da bude usvojena danas, na samitu lidera EU i Zapadnog Balkana na Brdu kod Kranja.

 U dokumentu u koji je Radio Slobodna Evropa (RSE) imao uvid podvlači se da je EU perspektiva u zajedničkom strateškom interesu i ostaje strateški izbor EU.

“EU ponovo potvrđuje svoju posvećenost procesu proširenja i odluke o tome donosiće na osnovu kredibilnih reformi partnera, fer i rigoroznog uslovljavanja i principa zasluga. Dodatno ćemo intenzivirati naš zajednički angažman kako bismo napredovali u političkoj, ekonomskoj i društvenoj transformaciji regiona, istovremeno priznajući napredak koji je postigao Zapadni Balkan,” ističe se u Deklaraciji.

Reforme kao preduslov

Takođe se pozdravlja privrženost partnera sa Zapadnog Balkana važnosti demokratije, osnovnih prava i vrijednosti i vladavine prava, kao i istrajavanju u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, podršci dobrom upravljanju, ljudskim pravima, ravnopravnosti polova i prava manjina.

“Vjerodostojnost ovih preuzetih obaveza zavisi od suštinskog sprovođenja neophodnih reformi i konkretnih i opipljivih rezultata potkrepljenih jasnom i doslednom javnom komunikacijom. Ojačano civilno društvo i nezavisni i pluralistički mediji ključne su komponente svakog demokratskog sistema i pozdravljamo i podržavamo njihovu ulogu na Zapadnom Balkanu”, ističe se u Deklaraciji.

EU podsjeća da je ona daleko najvažniji partner u regionu, glavni investitor i donator. Obim i raspon ove podrške, koja je bez premca, mora biti u potpunosti prepoznata i naglašena od strane partnera u njihovoj javnoj raspravi i komunikaciji, navedeno je u dokumentu.

Podrška EU će i dalje biti povezana sa opipljivim napretkom u vladavine prava i društveno-ekonomskim reformama, kao i sa pridržavanjem partnera evropskih vrijednosti, pravila i standarda, precizira se.

EU u potpunosti podržava posvećenost partnera sa Zapadnog Balkana inkluzivnoj regionalnoj saradnji i jačanju dobrosusjedskih odnosa, uključujući sa članicama evropskog bloka. U tom kontekstu se ukazuje na važnost istinskog sprovođenja bilateralnih sporazuma sa opipljivim rezultatima, uključujući Prespanski sporazum sa Grčkom i Ugovor o dobrosusjedskim odnosima sa Bugarskom.

“Dalje, nužni su odlučni napori za podsticanje pomirenja i regionalne stabilnosti, kao i za pronalaženje i sprovođenje konačnih, inkluzivnih i obavezujućih rješenja za bilateralne sporove i pitanja iz prošlosti, u skladu sa međunarodnim pravom i utvrđenim principima, uključujući Sporazum o sukcesiji kao i preostale slučajeve nestalih osoba i pitanja ratnih zločina”, ističe se u predlogu Deklaracije, u koji je RSE imao uvid.

U ovom dokumentu se naglašava podrška naporima specijalnog predstavnika EU za dijalog Beograda i Prištine i druga pitanja na Zapadnom Balkanu, očekujući konkretan napredak u potpunoj normalizaciji odnosa među njima, što je ključno za stabilnost i razvoj cijelog regiona te osiguralo njihov evropski put.

Nužnost usklađivanja spoljne politike sa EU

Zajednički rad sa EU jasan je znak strateške orijentacije njenih partnera sa Zapadnog Balkana.

“Stoga ponavljamo naše očekivanje da će partneri dodatno produbiti saradnju u oblasti Zajedničke spoljne i bezbjednosne politike (ZSBP) i postići opipljiv i održiv napredak ka potpunom usklađivanju sa spoljnopolitičkim stavovima EU i djelovati u skladu sa tim, uključujući i pozicije na međunarodnim forumima kao važan dio njihovog evropskog puta”, navodi se u predlogu Deklaracije.

EU pozdravlja što su neki partneri iz regije već u potpunosti uskladili svoju politiku sa svim odlukama i deklaracijama ZVSP -a i ohrabruje ih da to nastave.

U ovom dokumentu se ističe da EU i Zapadni Balkan dijele brojne bezbjednosne izazove koji zahtijevaju koordinisane akcije.

EU i zemlje Zapadnog Balkana se obavezuju da ojačaju saradnju u borbi protiv dezinformacija i drugih hibridnih prijetnji, koje potiču naročito od aktera iz trećih država nastojeći da potkopaju evropsku perspektivu regiona.

EU pozdravlja konstruktivnu saradnju zemalja regije u suočavanju sa migracijama, iskazujući spremnost da nastavi svoje angažovanje i ojača podršku. U tom kontekstu, fokus je poboljšanje sistema azila, borba protiv krijumčarenja migranata i ilegalne migracije, proces povratka, upravljanje granicom, razmena informacija i kapaciteti za prihvat.

EU i zemlje Zapadnog Balkana ukazuju i na važnost partnerstva u borbi protiv pandemije koronavirusa. Evropski blok je dosada pomogao državama regije sa 3,3 milijardi eura i 2,9 miliona vakcina, precizira se. EU je spremna da dodatno poboljša pristup vakcinama, dijagnostici i terapiji i osigura veću predvidljivost i otpornost na buduće krize.

Nakon poziva lidera na samitu u Zagrebu, EU je pokrenula Ekonomski i investicioni plan (EIP) i objavila smjernice za primjenu Zelene agende za Zapadni Balkan. Plan predviđa značajan investicioni paket od oko 30 milijardi eura za region u narednih sedam godina, koji se sastoji od devet milijardi bespovratnih sredstava i 20 milijardi eura investicija, uz pomoć novog Garantnog fonda za Zapadni Balkan.

Maksimiziranje potencijalnog uticaja EIP -a zahtijeva od partnera sa Zapadnog Balkana da preduzmu odlučne ekonomske i socijalne reforme, kao i da ojačaju vladavinu prava.

Evropska komisija namjerava da predloži investicioni paket od 600 miliona eura u okviru IPA 2021 za sprovođenje EIP -a za Zapadni Balkan. Zajedno sa predlogom od 500 miliona eura iz jula, biće obezbijeđena ukupno 1,1 milijarda eura za sprovođenje EIP -a do kraja 2021. godine.

“Potvrđujući posvećenost lidera Zapadnog Balkana potpunoj primeni Zelene agende, pozdravljamo sporazum o srodnom Akcionom planu. U skladu sa Zelenim dogovorom, Agenda je ključni pokretač za prelazak na moderne, neutralne na ugljen dioksid, klimatski otporne i efikasne ekonomije, za oslobađanje potencijala cirkularne ekonomije, borbu protiv zagađenja i poboljšanje upravljanja otpadom”, istaknuto je u predlogu Deklaracije.

Stoga je od suštinske važnosti posvećenost zemalja regije blagovremenom i efikasnom prelasku sa korišćenja uglja na obnovljiva goriva ili sa manjim sadržajem ugljen dioksida. U tom sklopu, energetska bezbjednost je takođe prioritet, uključujući i diversifikaciju izvora i transportnih pravaca.

Potrebni su dalji i odlučni napori lidera Zapadnog Balkana kako bi ispunili svoju obavezu uspostavljanja zajedničkog regionalnog tržišta, što je dogovoreno na Samitu Berlinskog procesa u Sofiji 2020.

EU i Zapadni Balkan se slažu da pojačaju napore za poboljšanje tržišne integracije Zapadnog Balkana sa jedinstvenim tržištem EU. U tom smislu, EIP pruža čvrste osnove za operacionalizaciju tržišne integracije regiona u okviru jedinstvenog tržišta EU, posebno u oblastima kao što su prekogranična plaćanja (SEPA), industrijska i roba široke potrošnje, e-trgovina i carina.

Borba protiv terorizma i radikalizacije

U predlogu Deklaracije se ukazuje da terorizam, radikalizacija i organizovani kriminal i dalje predstavljaju ozbiljnu bezbjednosnu pretnju EU i cijelom regionu. Stoga lideri pozivaju na jačanje saradnje, uključujući sprečavanje finansiranja terorizma i radikalizacije. U tom kontekstu, neophodne su odlučne mjere za suzbijanje organizovanog kriminala, posebno trgovine i krijumčarenja ljudi, pranja novca i uzgoja droga.