Kad Crkva Srbije kadrira na Univerzitetu Crne Gore

Osam profesora i saradnika Univerziteta Crne Gore, bliskih Srpskoj pravoslavnoj crkvi, izabrani su u naučna zvanja ili su napredovali u više zvanje na osnovu članaka koje su objavili u dva ruska časopisa – ,,Voprosi istori“ i ,,Voprosi filozofi“ istog izdavača. Istraživanje Pobjede pokazalo je da su svi izbori realizovani u relativno kratkom periodu, i da se radi o kandidatima koji su u prethodnom periodu više puta konkurisali na ova mjesta, ali da su uvjek odbijani, jer nijesu imali naučne radove u relevantnim međunarodnim časopisima.

Sve je to promjenjeno nakon dolaska novog rukovodstva UCG koje nije problematizovalo to što je skoro svim kandidatima jedina referenca za izbor bio članak u spornim ruskim časopisima. Jedina zajednička stvar za sve izabrane kandidate je bliskost sa SPC, a po nezvaničnim saznanjima Pobjede, upravo im je ta podrška omogućila publikovanje radova u spornom časopisu i kasnije zaposlenje na UCG. Ovi kandidati izabrani su za profesore saradnike i docente na Filozofskom fakultetu i Istorijskom institutu u vrlo izazovnim vremenima za Crnu Goru kada se uz ogroman uticaj Srpske pravoslavne crkve, ali i Moskve, sistematski urušava crnogorski identitet, ali i državnost.

Iako su tokom izbora formalno ispoštovane sve procedure, za Naučni odbor UCG ni u jednom trenutku nije bila sporna relevantnost ruskog časopisa i činjenica da se u kratkom periodu veliki broj kandidata prijavio na konkurse sa radovima iz istog ruskog časopisa. Naime, časopis ,,Voprosi istori“ je od 2016. godine prestao da se nalazi na listi recenziranih naučnih publikacija VAK, pri Ministarstvu nauke. Potom je 2018. godine isključen sa liste RSCI, uz navode da pokazuje ozbiljne povrede izdavačke etike. Kasnije, 2022. godine, isključen je iz baze Scopus, uz obrazloženje ,,da se tu nalazi preveliki broj plaćenih publikacija i da je agresivan marketing njihovih plaćenih usluga, uz loš kvalitet članaka i potpuno zanemarivanje ustaljene prakse naučnog recenziranja.

Samo u 2023. godini ovaj časopis je objavio deset izdanja, a u svakom od njih se nalazi po 30 radova. Tako veliki broj objavljenih radova je prvi signal da proces recenzija i selekcije radova ne ispunjava zahtjevani kvalitet.

Predatorske liste

Sve te okolnosti nijesu bile sumnjive članovima Naučnog odbora, koji je u svakom navedenom slučaju dao pozitivno mišljenje za izbor kandidata kojima je jedini uslov za izbor bio rad u pomenutim časopisima. Na taj način, Naučni odbor funkcionisao je suprotno preporukama koje su sami definisali. Naime, u preporukama Naučnog odbora za primjenu mjerila za izbor u akademska i naučna zvanja, u članu 2 jasno je navedeno: ,,Prilikom odabira časopisa, kandidati trebaju posebno da obrate pažnju na kvalitet časopisa, kako bi se izbjegle publikacije u časopisima koji se nalaze na tzv. predatorskim listama. Takođe, pitanjem predatorskih časopisa, Naučni odbor se bavio na posebnoj sjednici 3. aprila 2018. godine, na kojoj je zaključeno ,,da je na Univerzitetu Crne Gore došlo do porasta broja publikacija u ovakvim časopisima, te napominjemo još jednom da ovi časopisi nijesu preporučeni i da ih u skladu sa višegodišnjom praksom i sugestijama Senata treba izbjegavati i u slučaju kada se nalaze na nekoj od SCI, SCIE, SSCI ili A&HCI listi. Konačno, na sjednici Naučnog odbora UCG od 24. decembra 2021. godine, na kojoj je analiziran kvalitet naučno-istraživačke djelatnosti na Univerzitetu Crne Gore, definisan je zaključak koji se odnosi upravo na ove vrste zloupotrebe akademske etike.

U tim zaključcima, Naučni odbor je naveo: ,,U skladu sa već ustaljenom višegodišnjom praksom neće se razmatrati publikacije u časopisima koji se nalaze na listi predatorskih časopisa, za zadovoljenje minimalnih kriterijuma za izbor u zvanje, čak i u slučaju kada se nalaze na nekoj od SCI, SCIE, SSCI ili A&HCI listi“. Svi ovi zaključci Naučnog odbora ukazuju da je ovo tijelo imalo obavezu da analizira i ocjenjuje kvalitet radova u pomenutom ruskom časopisu, posebno imajući u vidu da se u vrlo kratkom periodu pojavio veliki broj kandidata kojima je jedina referenca bila rad u spornom ruskom časopisu.

Na pitanje Pobjede da li je Naučni odbor istražio časopis iz UCG-a ističu da je baza naučnih časopisa Clarivate analytics nedavno radila podrobnu analizu i izbacila iz svoje baze čak 82 naučna časopisa, ali među njima nije i časopis ,,Voprosi istori“. Konkretno, pomenuti časopis se nalazi u bazama koje su propisane Uslovima i kriterijumima za izbor u akademska zvanja, nalazio se i u momentu njihovog izbora, a i sada, na šta ukazuje baza Clarivate Analytics, tako da ne postoji nikakav formalno-pravni osnov za isključivanje ovog časopisa iz bodovnog sistema – kazali su Pobjedi iz Naučnog odbora UCG-a.

- Na osnovu rezultata pretrage na linku Web of Science Master Journal List – Search (clarivate.com), časopis se nalazi u bazama Web of Science Core Collection: Arts & Humanities Citation Index Additional Web of Science Indexes. Current Contents Arts & Humanities. Da najprije razjasnimo relevantnost naučnih baza za izbore u akademska zvanja. Izbori u akademska zvanja propisana su podzakonskim aktom Uslovi i kriterijumi za izbor u akademska zvanja. Bibliografska vrijednost naučnih i stručnih, umjetničkih, pedagoških dostignuća kandidata ocjenjuje se kvalitativno i kvantitativno, gdje se kvalitativni kriterijum odnosi na rezultate objavljene u časopisima koji se nalaze na Web of Science bazama naučnih časopisa odnosno citatnim listama SCI/SCIE/SSCI/A&HCI (kategorije Q1, Q2, Q3 i Q4), koje su široko korišćene i prepoznate u razvijenim akademskim sredinama – poručuju iz

Nema dobre akadmeske prakse

Na pitanje da li su ovi profesori izabrani u zvanje presudno na osnovu objavljenog rada u ovom časopisu, koliko su dobili bodova iz naučnog odbora su kazali da svaki kandidat mora ispoštovati procedure.

- Sve klasifikacione bibliografije koje inače pripremaju kandidati i dio su konkursne dokumentacije su javne, objavljuju se u biltenima Univerziteta koji su dostupni na zvaničnom vebsajtu. Publikacije se boduju isključivo na način opisan u aktu Uslovi i kriterijumi za izbor u akademska zvanja, odnosno bodovi su jasno definisani u skladu sa kategorijom u kojoj se časopis nalazi u trenutku objavljivanja rada. Ovo je načelna procedura koju mora ispoštovati svaki kandidat, tako da nema razloga da govorimo o pojedinačnim slučajevima. Svi kandidati koji su imali bodove i publikacije usklađene sa propisanim minimumom shodno odredbama podzakonskog akta Uslovi i kriterijumi za izbor u akademska zvanja dobili su pozitivno mišljenje Naučnog odbora, jer se mišljenje isključivo formira shodno odredbama postojećeg akta, a nikako po nečijim sopstvenim nahođenjima.

Tokom procedure izbora u viša akademska zvanja, sagledava se da li su ispoštovani minimalni kriterijumi, te ukoliko nijesu u potpunosti da li se eventualno može izvršiti ponovni izbor u isto zvanje (ukoliko nema drugih kandidata na konkursu) u slučaju da kriterijumi u potpunosti nijesu ispoštovani. O ovim situacijama, ali i o svim drugim, naravno kada ima potrebe za tim, raspravlja se na sjednicama vijeća organizacionih jedinica, na strukovnim vijećima i na Senatu. Ovo važi generalno za sve kandidate. Nijesmo u saznanju da postoje bilo kakve prijave odnosno elementi povrede akademskog integriteta ili akademske etike, upućeni ka nacionalnom Etičkom komintetu niti ka Etičkom odboru UCG – pojašnjavju iz Odbora.

Iz Naučnog odbora ponavljaju, bez želje da zalaze u pojedinačne slučajeve, da se svi kandidati koji zadovoljavaju minimalne propisane kriterijume (vezano za radove u časopisima sa Web of Science odnosno SCI/SCIE/SSCI/AHCI lista) biraju u više zvanje shodno aktu Uslovi i kriterijumi za izbor u akademska zvanja.

- Kandidati koji ne zadovoljavaju uslove u datom trenutku imaju negativno mišljenje za napredovanje u akademska zvanja. Sa Univerziteta najprije želimo da se ogradimo od komentarisanja pojedinaca odnosno konkretnih članova naše akademske zajednice, jer bi bilo kakvi navodi mogli u nekom segmentu diskreditovati njihov ugled, s obzirom da nijesmo u saznanju da su predmet bilo kakvog spora – zaključuju iz Naučnog odbora.

Osim činjenice da su svi izabrani kandidati na Filozofskom fakultetu i Istorijskom institutu jako bliski sa SPC, najveći broj od njih godinama nije mogao da dobije izbor u zvanje prije konekcije sa spornim ruskim časopisom. Tako su dva kandidata sa Odsjeka za Filozofiju Filozofskog fakulteta, zbog neispunjavanja uslova za izbor i nedostatka radova u relevantnim časopisima, više od deset godina imali status docenta, sve dok nijesu publikovali rad u spornom časopisu koji im je bio ključni uslov za izbor. Slična situacija je i sa kandidatom koji je primljen na Odsjek za istoriju Filozofskog fakulteta i kandidatom koji je primljen na Istorijski institut.

Ova dva kandidata su se godinama bezuspješno javljali na konkurse UCG ali su svaki put odbijeni jer nijesu ispunjavali minimalne naučne uslove za izbor, odnosno nijesu imali radove u relevantnim časopisima. Oba kandidata su u vrlo kratkom periodu objavili radove u ruskom časopisu što im je bila jedina preporuka da započnu akademsku karijeru na UCG.