Ustavopisca autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve kanonizovali u Crkvi Srbije

Priredio: Vladimir Jovanović

Patrijaršija Crkve Srbije (SPC) objavljuje da je njezin arhijerejski sabor na zasijedanju 13-17. maja u Beogradu između ostaloga odlučio da u svoj diptih svetih pribroji: - NIKODIMA (MILAŠA), episkopa dalmatinskoga, „sa datumom praznovanja 4. oktobra/21. septembra”.

Rođen 1845. kao Miloš u Šibeniku (Austrijska carevina), po narodnosti Srbin, diplomirao bogosloviju na Kijevskoj akademiji, zamonašen 1873. kao Nikodim i docnije rukopoložen za prezvitera u autokefalnoj Bukovinsko-dalmatinskoj mitropoliji.

Hirotonisan 1890. za episkopa dalmatinskoga Bukovinsko-dalmatinske mitropolije, sa eparhijskom katedrom u Zadru (Austro-Ugarska). Odbio 1905. da postane poglavar Crkve Kraljevine Srbije. Upokojio se 1915.

Nikodim je najveći srpski poznavalac crkvenih kanona. Odazvao se pozivu iz Knjaževine Crne Gore da stručno doprinese legislativi naše autokefalne Mitropolije cetinjske - Crnogorske pravoslavne crkve.

Najpoznatija djela, prevođena na nekoliko jezika: - „Pravoslavno crkveno pravo” (1890, dopunjeno 1902); - „Pravila pravoslavne crkve s tumačenjima” (I 1895, II 1896). U „Pravoslavnome crkvenom pravu” - u poglavljima „Posebni izvori crkvenoga prava” i „Današnje autokefalne crkve” - napisao:

— „Po katalogu Carigradske patrijaršije, izdanom u aprilu 1855. godine, postojale su slijedeće pomjesne crkve sa svojom samostalnom upravom ili samoupravne crkve (εκκλησίς αυτοκέφαλος): 1) Carigradska, 2) Aleksandrijska, 3) Antiohijska, 4) Jerusalimska, 5) Kiparska, 6) Ruska, 7) Karlovačka, 8) Sinajska, 9) CRNOGORSKA i 10) Crkva u kraljevini Grčkoj” (str. 139).

— „CETINJSKA MITROPOLIJA. Pravoslavna crkva u većem dijelu zemalja, koje danas sastavljaju crnogorsku kneževinu, zajedno sa svojim mitropolitom, bila je u zavisnosti od pećke srpske patrijaršije; a iz jedne gramate patrijarha od 1700. godine vidi se, da je taj mitropolit, kojega je katedra bila na Cetinju, imao pravo i nad drugim zemljama koje nijesu potpadale pod crnogorsku političku vlast. Bio je i ovaj mitropolit egzarh ‘svjatjejšago trona pekskago’. Ova zavisnost cetinjske mitropolije produžavala se do ukinuća pećke patrijaršije. A od toga doba, pri državnoj samostalnosti Crne Gore, Crkva u njoj, kojoj je poglavica bio u isto vrijeme i Gospodar zemlje, smatrala se samostalnom u svome ustrojstvu i unutrašnjoj upravi, kao što je samostalna i danas. Smostalnost cetinjske mitropolije priznala je i carigradska patrijaršija” (str. 329-330).

Na sugestiju mitropolita Mitrofana Bana, poglavara Mitropolije cetinjske - Crnogorske pravoslavne crkve, Nikodim je autor nacrtâ ustavâ Svetoga Sinoda i pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori, koji su aktima knjaza Nikole ozakonjeni krajem 1903. i početkom 1904.

U Ustavu Svetoga Sinoda su i sljedeće odredbe:

— Član 1. - AVTOKEFALNA pravoslavna Mitropolija u Knjaževini Crnoj Gori, kao član jedne svete katoličanske i apostolske Crkve, kojoj je pastirenačelnik i glava Gospod i Bog naš Isus Hristos, čuva i održava jedinstvo u dogmatima i kanoničkim ustanovama SA SVIMA DRUGIMA PRAVOSLAVNIMA, AVTOKEFALNIM CRKVAMA, i ovo će jedinstvo ona čuvati i održavati dovijeka.

— Član 2. - AVTOKEFALNU pravoslavnu Mitropoliju u Crnoj Gori sastavljaju:

1) Cetinska arhiepiskopija, sastavljena iz sviju plemena koja se nalaze na desnoj strani rijeke Zete, sa dodatkom varoši Podgorice i Plemena zetskog. Upravlja ovom arhiepiskopijom cetinski arhiepiskop, koji je ujedno i POGLAVICA SVE PRAVOSLAVNE CRKVE U CRNOJ GORI sa naslovom mitropolita crnogorskog, brdskog i primorskog. - Stolica je cetinske arhiepiskopije prestonica države Cetinje.

2) Zahumsko-rasijska eparhija, sastavljena iz sviju plemena koja se nalaze na lijevoj strani rijeke Zete. Upravlja ovom eparhijom zahumsko-rasijski episkop. - Stolica je zahumsko-rasijske eparhije u manastiru Ostrogu.

— Član 3. - Svima crkvenim poslovima u Knjaževini Crnoj Gori upravlja u smislu svetih kanona SVETI SINOD, koji je NAJVIŠA CRKVENA VLAST u Knjaževini, i kojemu podleže, u pitanjima vjere, bogosluženja i hrišćanskog morala, svi u Knjaževini Crnoj Gori koji ispovijedaju pravoslavnu vjeru.

— Član 10. - Sveti Sinod Knjaževine Crne Gore sastavljaju: 1) Arhiepiskop cetinski i mitropolit Crne Gore, 2) Episkop zahumsko-rasijski, 3) Arhimandrit cetinski, 4) Arhimandrit ostroški, 5) Tri protoprezvitera, i 6) Sinodski sekretar…

— Član 12. - Predśednik je Svetog Sinoda mitropolit Crne Gore…

— Član 15. (GLAVA II Djelokrug Svetog sinoda). - Djelokrug Svetog Sinoda prostire se, u smislu 6. kanona svetog Sedmog vaselenskog sabora, na sva kanonička i evanđelska djela koja se tiču ove Mitropolije. - Isključeno je od toga samo ono što, po svetim kanonima, spada u ličnu NADLEŽNOST MITROPOLITA, kao sinodskog predśednika i kao POGLAVICE AVTOKEFALNE CRNOGORSKE CRKVE…

U posveti, odštampanoj unutar svoje knjige „Sv. Vasilije Ostroški: Razjašnjenje jednoga pitanja iz svetiteljevog života” (1913), Nikodim Milaš zapisao:

— „Njegovom Visokopreosveštenstvu - visokodostojnom gospodinu - MITROFANU - arhiepiskopu - cetinjskom mitropolitu crnogorskom - mudrom prvojerarhu - CRNOGORSKE PRAVOSLAVNE CRKVE - u bratskoj u Hristu ljubavi i odanosti - smjerno posvećuje pisac”.