Žena duhovni poglavar Crkve Engleske – prvi put u istoriji!

Priredio: V.J.

Episkopka (biskupka) Londona, Sara Malali, proglašena je za Arhiepiskopa od Kenterberija (Archbishop of Canterbury) —— novoga duhovnog poglavara Crkve Engleske (Church of England, kod nas poznata i kao Anglikanska crkva).

Vijest o izboru Malali je objavio i službeni sajt Crkve Engleske (churchofengland.org).

Malali će hronološki biti 106. crkveni poglavar ove protestantske denominacije koja ima 85 miliona sljedbenika u Engleskoj i širom svijeta.

Izbor Malali od strane College of Canons, mjerodavnoga tijela, očekuje se prije Božića, a pravna potvrda u katedrali Svetoga Pavla biće održana 28. januara 2026. godine; zatim će biti zvanično intronizovana u katedrali Kenterberija u martu — što će označiti početak javne službe na toj funkciji.

Izbor novoga Arhiepiskopa od Kenteberija odobriće kralj Čarls III.

Tradicionalno, monarh Velike Britanije je titularni poglavar Crkve Engleske (Supreme Governor of the Church of England). Premda je monarhova vlast nad Crkvom Engleske uglavnom ceremonijalna i poštuje se u simboličnom svojstvu, položaj je i dalje relevantan za Crkvu Engleske. Naime, monarh formalno imenuje visokorangirane članove Crkve na savjet premijera Ujedinjenoga Kraljevstva, koji zauzvrat djeluje po savjetu Komisije za nominacije Krune.

Kako danas, 3. oktobra, izvještavaju britanski mediji, ovo je prvi put da je žena odbrana za lidera jerarhije Crkve Engleske.

U britanskoj javnosti se ocjenjuje da je imenovanje žene na ovu poziciju značajna prekretnica za anglikanizam, koji je rukopoložio svoje prve sveštenice 1994, a prvu episkopku 2015. godine.

Britanski premijer Kir Starmer već je pozdravio imenovanje Malalijeve. „Crkva Engleske je od ogromnoga značaja za ovu zemlju. Njezine crkve, katedrale, škole i dobrotvorne organizacije su dio tkiva naših zajednica. Arhiepiskop kenterberijski igraće ključnu ulogu u životu naše zemlje”, sapštio je Starmer.

Sara Malali (63), prije no što je rukopoložena, radila je kao medicinska sestra u Nacionalnoj zdravstvenoj službi, što je opisala kao „priliku da odražava Božju ljubav”.

Specijalizovala se u praksi za onkološku medicinsku sestru, a zatim je postavljena za direktorku njege u bolnici „Chelsea and Westminster”. Ona je 1999, u 37. godini, imenovana za glavnu medicinsku sestru Vlade za Englesku u Ministarstvu zdravlja. Bila je najmlađa osoba ikada imenovana na tu funkciju.

Rukopoložena je za sveštenicu 2001. i služila je u parohiji crkve Svetoga Spasitelja u Batersiju. Napuštanje vladine funkciju je opisala kao „najveću odluku koju je ikada donijela”.

Arhiepiskop Džastin Velbi, dosadašnji poglavar Crkve Engleske, Saru Malali je hirotonisao 22. jula 2015. u Kenterberijskoj katedrali za episkopku Kreditona, sufraganku u eparhiji Ekseter. Malali je četvrta episkopka u istoriji Crkve Engleske. Ona i Rejčel Trevik bile su prve žene koje su hirotonisane u Kenterberijskoj katedrali.

Malali u septembru 2015. postaje prva žena u Crkvi Engleske koja je predvodila službu rukopoloženja: hirotesije dvije đakonise. Par godina kasnije, Malali postaje episkopka Londona.

Rukopoloženje žena i njihovo napredovanje nije bez protivnika u Crkvi Engleske. Kada je preuzimala londonsku katedru, Malali je u pomirljivom tonu saopštila: „Veoma poštujem one koji, iz teoloških razloga, ne mogu da prihvate moju ulogu sveštenika ili episkopa. Vjerujem da raznolikost Crkve treba da cvjeta i raste; svi bi trebalo da budu u mogućnosti da u njoj pronađu duhovni dom”.

„Associated Press” (AP) ocjenjuje kako će se Malali „suočiti sa ozbiljnim izazovima, uključujući podjele unutar Crkve oko njezina odnosa prema ženama i članovima LGBT+ zajednice”. Kada je upitana o LGBT+ osobama u Crkvi, Malali je rekla: „Ono što moramo zapamtiti jeste da se radi o ljudima, a Crkva nastoji da pokaže ljubav svima, jer odražava Boga ljubavi, koji voli sve”.

Crkva Engleske ima ogranke u preko 165 zemalja, uključujući Episkopalnu crkvu u SAD. Dok svaka nacionalna anglikanska jurisdikcija ima svoga vođu, Arhiepiskop od Kenterberija se smatra prvim među jednakima.

Malali preuzima liderstvo u Crkvi Engleske kojoj, procjenjuje AP, „pada povjerenje javnosti usred skandala sa seksualnim zlostavljanjima”. Dosadašnji arhiepiskop Džastin Velbi je podnio ostavku u novembru 2024. godine, nakon što je nezavisna istraga utvrdila da nije prijavio policiji niz fizičkih i seksualnih zlostavljanja koje je počinio advokat Džon Smit, blizak pređašnjim vrhovima Crkve Engleske.

Smit je aktivno učestvovao u hrišćanskoj službi za đecu kao predśednik fondacije „Iwerne Trust” koja je prikupljala sredstva za uticajne konzervativne evangelističke kampove, a u praksi ih i vodila. Nezavisna analiza istrage, objavljena 2024, zaključila je:

- da je Smit podvrgao više od 100 dječaka i mladića „traumatičnim fizičkim, seksualnim, psihološkim i duhovnim napadima” tokom perioda od četiri decenije;

- da je njegovo zlostavljanje bila javna tajna, koju je prikrivalo „moćno sveštenstvo” i da su „vjerovanja i vrijednosti konzervativnog hrišćanstva bili ključni za njegovo izbjegavanje pravde i za način na koji je manipulisao svojim žrtvama”…

Crkva Engleske prati svoju istoriju do rane hrišćanske jerarhije u rimskoj provinciji Britaniji do 3. vijeka i do Grigorijanske misije u Kentu u 6. vijeku predvođene Avgustinom Kenterberijskim, a koju je poslao papa Grigorije Veliki 596. godine da preobrati britanske Anglo-Saksonce.

Pod vođstvom kralja Henrija VIII, godine 1534. Crkva Engleske, do tada u sastavu Rimokatoličke crkve, odrekla se autoriteta Pape, započinjući englesku reformaciju. Vodeći teolog koji je oblikovao anglikansku doktrinu bio je Tomas Kranmer, koji je razvio liturgijski tekst Crkve Engleske: „Book of Common Prayer”.  

Papski autoritet je nakratko vrnut, prije no što je kraljica Elizabeta I u periodu 1559-1563. okončala englesku reformaciju, trasirajući kurs za Crkvu Engleske kao posrednicu između dvije grane protestantizma, luteranstva i kalvinizma — a kasnije i kao denominaciju koja je i reformistička i katolička…

Dana 16. septembra 2025, sahrana vojvotkinje od Kenta održana je u Vestminsterskoj sabornoj crkvi — glavnom katoličkom hramu u Engleskoj i Velsu. Pogrebnoj misi prisustvovali su kralj Čarls III od Velike Britanije i drugi visoki članovi kraljevske porodice.

Istorijski gledano, monarhu je bilo nemoguće da prisustvuje katoličkoj misi poslije raskida sa Papom u Rimu. „Još od Reformacije, ne bilježi se da je britanski monarh prisustvovao katoličkoj misi u Velikoj Britaniji”, tim je povodom izvijestio Bi-Bi-Si (vidi link ispod).