Prema podacima iz Eko fonda projekti Solari 3000+ i 500+ nijesu završeni 100%već 9%

Za Antenu M piše: Branko Kotri 

Razlika je prevelika, traži hitno utvrđivanje razloga i odgovornosti činilaca koji su doprinjeli ovom stanju.

Negativne finansijske posljedice već postoje. Ovim tekstom ću pokušati da upozorim na moguće dalje posljedice nerješavanja u najkraćem roku.

MINISTAR ENERGETIKE I RUDARSTVA JE POSLAO SNAŽNE SIGNALE

Kraj prošle i početak ove godine u energetskom sektoru je obilježen brojnim inicijativama ministra energetike i rudarstva iz nove Vlade. Dio njih se odnosio na segment korišćenja energije sunca. U vezi sa tim stavljano je pod lupu i stanje u privrednim subjektima odgovornim za realizaciju projekata Solari 3000+ i Solari 500+ snage 30 megavata u 3500 solarnih sistema čija je realizacija počela krajem juna a trebalo da se završi najdalje do kraja novembra 2022. godine. Najavljeno je pokretanje pitanja odgovornosti.

Događaji su počeli da se nižu kao ugalj na traci!

PROJEKTI SU ZAVRŠENI KAŽU IZ EPCG I SOLAR GRADNJE

U decembarskom broju lista Elektroprivreda, predsjednik Odbora direktora EPCG je saopštio da je projekat završen izgradnjom ukupno 33 megavata solarnih panela, V.D. izvršnog direktora nešto manje, 30 megavata. Prethodni izvršni direktor je napustio firmu mjesec ranije. Po starom dobrom običaju su najavili za 2024. iste projekte koji se nijesu ostvarili u 2023. i tako iz godine u godinu.

Dok je Elektroprivredu lagano obuzimala svečarska atmosfera, nova izvršna direktorka Solargradnje od tri mjeseca unazad, zaokružuje svoja saznanja o stanju u firmi i sredinom januara saopštava da je zatekla preduzeće u kolapsu. Za takvo stanje je optužila dotadašnje rukovodstvo firme ali i rukovodstvo majke kompanije, Elektroprivrede, koja je bila u obavezi da obezbijedi uslove rada kao osnivač preduzeća a to nije uradila. Prethodni izvršni direktor je napustio preduzeća sredinom 2023. godine.

Izvršna direktorka ipak saopštava da su projekti Solari 3000+ i Solari 500+  završeni!? Čudo! Firma bez uslova za rad, prostorija, alata i materijala s jedne, bez plana rada, finansijskog plana u kojoj dobar dio radnika nije dolazio na posao s druge strane, završila projekte?

Činjenica da je ranije objavljeno da će proizvodnja solarnih elektrana u 2023. godini biti 20 miliona kWh, znači dva puta manja od planirane, a imajući u vidu brojne najave okončanja izgradnje još od kraja 2022. godine koje se nijesu ostvarile, upućivala je na oprez i provjeru informacije o okončanju izgradnje.

PODACI EKO FONDA KAŽU DRUGAČIJE

Kako je EKO FOND partner ELektroprivrede u realizaciji ta dva projekta, sa obavezom da isplati subvenciju od 20% po okončanju izgradnje svakog pojedinačnog solarnog sistema, zatražio sam 13. januara pristup informacijama i već  tri dana kasnije dobio odgovor, citiram: “iz ugla Fonda za zaštitu životne sredine (Eko-fond), kao i pozicije Fonda u pomenutom projektu jeste da je do današnjeg dana 16.01.2024. godine stiglo 300 obrađenih predmeta/korisnika ”. Najavljen je iz Elektroprivrede novi, veći kontigent dokumenata, rekli su iz Fonda.

Dakle od ukupno 3500 sistema kod EKO fonda se nalazila dokumentacija za samo 300, ili manje od 9%.

Na ponovljeni upit Fondu 15. februara osim zbirnih sam dobio i podatke o zastupljenosti ugradnje fotonaponskih sistema po gradovima.

Vidljivo je da, mjesec dana unazad najavljeni, veći kontigent dokumenata o završenim projektima nije dostavljen i da se procenat realizacije snage i broja završenih solarnih sistema nije promijenio.

Podaci govore da ubjedljivo najveći procenat realizacije projekata ostvaren u središnjoj regiji, gdje je bio najveći broj glasača na izborima, i to 281 sistem ukupne snage 1844 kW ili 94%, u južnoj 18 sistema, 100 kW ili 5%, i u sjevernoj regija 3 sistema, 17 kW ili samo 1%. Briga o sjeveru!

ŠTA SE DESILO SA PREOSTALIH PREKO 3000 FOTONAPONSKIH SISTEMA?

Odgovor na ovo pitanje je teško dati u okolnostima standardne netransparetnosti EPCG kao cjeline. Ipak neke stvari moramo znati.

U realizaciju dva predmetna projekta uključena je prije svega Solargradnja kao izvođač radova a majka kompanija EPCG trebalo je, kao osnivač, kontinuirano da obezbjeđuje uslove za izvođenje radova. CEDIS je bio odgovoran za obezbjeđenje zakonitog priključenja izgrađenih objekata kupaca-proizvođača na distributivni sistem. 

U finalnoj fazi realizacije svakog sistema pojedinačno, EPCG je imala obavezu da u kontinuitetu obezbjeđuje dokumentaciju na osnovu koje pojedinačni objekat može da počne proizvodnju električne energije a potom da istu dostavi EKO fondu radi konstatovanja okončanja izgradnje i obračuna i plaćanja subvencije u iznosu od 20 % troška izgradnje.

Nečinjenje koje je očigledno, uvelo je EPCG u zonu odgovornosti a u ovom slučaju je u pitanju materijalna šteta koju, za sada, trpi firma u iznosu od 5,6 miliona eura još nenaplaćenih subvencija.

Kad se utvrde pravu razlozi ovakog stanja šteta može biti znatno veća. Postoji mogućnost da mnogi projekti nijesu u potpunosti završeni, ali i mogućnost da su završeni ali da u značajnom obimu nijesu priključeni. Moguće je takođe je da su zbog neobezbjeđenja dokumenata za legalno priključenje, fotonaponski sistemi u većem broju nelegalno priključeni na distributivni sistem što bi bio slučaj sa najtežim posljedicama. 

OBAVEZE I ODGOVORNOSTI ČINILACA VAN EPCG

Mora se imati u vidu činjenica da vezano za proizvodnju električne energije iz objekata kupaca proizvođača postoje određene obaveze subjekata van Elektroprivrede i to na način:

- da Operatora tržišta redovno provjerava podatke o proizvodnji iz objekata kupaca proizvođača, koje mu CEDIS koji vrši mjerenja dostavlja, i po potrebi reaguje, drugo

- da Agencija-regulator provjerava podatke o priključenjima objekata kupaca-prozvođača koje mu CEDIS dostavlja i po potrebi reaguje, i treće

- da elektroenergetski i tržišni inspektor u vršenju poslova inspekcijskog nadzora sarađuju sa regulatorom.

Konačno, usklađen rad činilaca posebno je važan kada se vrši etapna izgradnja i uključenje u pogon objekata kao što je to u slučaju realizacije predmetnih i sličnih projekata.

Za razrješenje nastale situacije potrebna je energična i kordinirana akcija nadležnih organa, posebno ako se desila pojava nelegalnog priključenja proizvodnih objekata i nedozvoljeno injektiranje električne energije u elektroenergetski sistem, samim tim nedozvoljeno odstupanje Crne Gore prema susjednim sistemima.