Slučaj igumana Teofana Đokovića: Blud i saučesništvo u ubistvu

Priredio: Vladimir Jovanović

Štampa u Srbiji 1908. objavljuje da je nastojatelj jednoga od tamošnjih manastira, Teofan Đoković, jedanaest godina ranije u  Mitropoliji crnogorskoj – Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, zbog bluda i rodoskrnavljenja, bio raščinjen, a nakon što mu je crnogorski sud izrekao i krivičnu osudu radi saučestvovanja u ubistvu.

Ipak, primljen je potom — u klir autokefalne Crkve Kraljevine Srbije. 

„Čega ti kod nas nema!” — pisala je ondašnja beogradska „Pravda”. — „U manastiru Svetoga Stevana kod Aleksinca nalazi se kao starešina nekakav kaluđer Teofan Đaković Crnogorac”.

„Taj je Teofan u avgustu 1897. god. osuđen crnogorskim redovnim sudovima za prljavo delo na šest meseci zatvora, a njegova saučesnica za ubistvo deteta na 20 godina robije. On je tamo za svagda raščinjen, pa je došao ovde i dobio bolje no što je tamo imao, pa se još tako posilio da čini čuda i pokore po manastiru i oko manastira. A naša nadzorna vlast ništa ne haje za to!”

Prema šematizmu područne Zahumsko-raške eparhije, iz 1880. godine, Teofan je u autokefalnoj Crkvi Knjaževine Crne Gore nastojatelj u Ostrogu hrama crkve Sošestvije (Vaznesenje) Sv. Duha.

Potom je Teofan iguman Župe Nikšićke. Ovaj manastir, sagrađen 1861, posvećen Svetome apostolu i jevanđelisti Luki (Λουκᾶς) — zadužbina je knjaza Nikole Petrovića-Njegoša…

U Župi, manastirskome kompleksu, bila je i državni škola. Teofan se sporio s župskim kapetanom Radosavom Bojovićem, a nadležno ministarstvo bilježi da je iguman „učinio zloupotrebe tijem što je mijenjao radnju oko popravke školske kuće sa radom oko one u kojoj živi”, te da se poziva na „imunitet”, veli „da ima odbranu kako je duhovno lice i upravitelj ovog manastira” (Vasilije Lukić, „Školstvo u Podgorici 1879-1915: prema dokumentima iz Arhiva SRCG”, Titograd, 1983, str. 20); etc. 

Ispostavilo se i da je Teofan, tu u Župi, vodio dvostruki, ne samo za monaha nedostojni život, nego je i saučesnik u krivičnome djelu! A kada je razotkriven, izveden je, sa saučesnicom, pred Veliki sud Knjaževine Crne Gore i osuđen; da bi, posljedično, od strane Duhovne Uprave (de facto Sinoda) i poglavara naše Crkve, mitropolita Mitrofana Bana, bio raščinjen, išćeran iz svih manastira i uopšte iz crnogorske jerarhije.

No, Teofana primaju u Srpsku crkvu i raspoređuju za igumana manastira kod Aleksinca! U Srbiji je, izgleda, desetak godina kasnije učestvovao u agitaciji za neku od partija, pa su ga konkurenti difamirali, pozivajući se na kompromat dok je bio crnogorski klirik. Objavljeni su tamo u štampi protiv njega prijepisi sudova crnogorskih, državnoga i crkvenoga.

Napadajući Teofana Đokovića i pozivajući Arhijerejski sabor Crkve Srbije da reaguje, beogradska „Pravda” piše: „Mi smo znali da je taj starešina manastira spao negde s vešala ili pobegao s robije pa došao ovamo u Srbiju da je sobom usreći; ali, nismo tačno znali s kojih je vešala spao”…

U crkveno-sudskoj presudi iz 1897. protiv Teofana Đokovića, mitropolit Mitrofan se poziva na 44. i 47. kanon VI Vaseljenskoga sabora (koji je održan 691-692. godine u Carigradu, poznat i kao Trulski) i na odnosna tumačenja Svetoga Vasilija Velikoga (Βασίλειος ο Μέγας).

- Kanon 44. glasi: „Kaluđer, koji se zateče u bludočinstvu, ili koji uzme ženu radi bračnoga općenja, neka podlegne kaznama, koje su ustanovljene za bludočinioce” (IV Vaselj. 16; Ankir. 19; Vasilije Veliki 6, 18, 19, 60).

- Kanon 47. glasi: „Ni žena u muškome manastiru, ni čovjek u ženskome manastiru, da ne spava: jer vjerni moraju biti slobodni od svake sumnje i sablazni, i moraju upravljati svoj život za pristojnu i lijepu službu Gospodnju (1. Kor. 7, 35). A koji ovo učini, bio on klirik, ili svjetovnjak [laik], neka se odluči [razvrgne od Crkve]” (VII Vaselj. 18, 20, 22).

U kolikoj se mjeri danas, na primjer u Crnoj Gori, poštuju konkretno imperativi pomenutog 47. kanona? — da ne pominjemo ostala brojna  drevna sveštenopravila za još teže zločine, kažnjive i po crkvenim i po državnih zakonima. Nijesmo li u prilici da u ovdašnjem ogranku Crkve Srbije (SPC) uočimo primjere muških obitatelja, klirika u manastirima sa sestrinstvima; ili, nije li, na primjer Justin Popović (1894-1979), za koga tvrde da je „svetitelj”, takođe i „duhovnik” Amfilohija Radovića, decenijama obitavao u ženskome manastiru Ćelije blizu Valjeva, kod igumanije Glikerije Janjić!...

Takvo što bilo je nezamislivo u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi; dokazane sablazni su se promptno kažnjavale na temelju neporecive strogosti sveštenih kanona. Potvrđuje to i slučaj igumana Teofana Đokovića. Pa s tim u vezi, objavljujem prijepise ovjerenih crnogorskih akata protiv njega, i državni i crkveno-sudski…

---

Broj 547. - Cetinje 7. nov. 1897. g.

Njegovom Visokopreosveštenstvu Mitropolitu Crnogorskom Gospodinu

MITROFANU - Cetinje

Još u avgustu ove godine optužen je Iguman TEOFAN ĐOKOVIĆ da je:

- nemoralno živio sa PAVOM šćerom JAKOVA ŠUNDIĆA, koju je Đoković kao svojtu držao u manastiru i da je Pave đecu imovala za vrijeme njenog živjenja s Teofanom u manastiru Župskom.

Usljed te optužbe izaslata je sudska komisija u licu g. v[ojvoda] Đ[URO] CEROVIĆ i kap. MATO KATURIĆ u Župi koji su učinjeli pomenutim ispite; i pred tom komisijom Pave je priznala:

- da je provodeći bludstvo sa Teofanom zatrudnjivala dva put i to, da je prvo dijete mrtvo rodila, a drugo da je rodila živo, pa ga je udavila i to u avgustu ove god. a Teofan Đoković priznao kazivanje Pavino.

Veliki Sud na osnovu navedenog i pošto je Teofan s Pave u petom stepenu srodstva prema nar. čl. 39. nar. o vanbrač. đeci presudio je:

- Teofana kao prostog građanina na 6 mjeseci zatvora; a što je Đoković kao Iguman taj nemoralni život provodio s rođakom Pavom u Manastiru to se ostavlja na riješenje Vašemu Visokopreosveštenstvu;

- Pave za ukrivanje porođaja prvog đeteta i za udavu drugog prema čl. 37 i 38 pomenute naredbe presuđena je na 20 god. zatvora.

- V[ELIKI] SUD

Da je prijepis vjeran svome originalu tvrdi: Arhivar Knj. Vel. Suda Milo I. Martinović

Cetinje 25-8-1907. g. - (M. P.)

---

Mitropolija Crnogorska - Broj 1395 - Cetinje 11. decembra 1897. g.

KNJ[AŽEVSKOM] CR[NOGORSKOM] VELIKOM SUDU - Cetinje

Pošto je saglasno pismu Knj. Velikog Suda od 7. novembra tek. god. ka broju 547-V 1897/240 TEOFAN ĐOKOVIĆ nastojatelj manastira Župskog u pretpomenutome manastiru nemoralan život provodio i iz koga nemorala, ne samo da je stvoren javni sablazan, nego se je i iz istog nemorala u rečenom manastiru i jedno ubistvo slučilo, za to Duhovna Uprava, na osnovu crkvenih pravila Sabora Trulskoga pravilo 44 i 47 i Vasilija Velikog prav. 19 i 60, pretpomenutoga Teofana Đokovića

- suspendira od Epitrahilja, čim u svezi stoji i zabrana svakoga daljega sveštenodjejstvovanja.

Ova kanonička osuda pretpomenutome Đokoviću, oduzima svako pravo na dalje njegovo življenje i u jednome manastiru našem.

Ovo radi znanja Sudu dostavlja se.

M[itropolit] MITROFAN

Za vjernost prepisa sa originala tvrdi: Iz Kanc. Knj. Vel. Suda Milo I. Martinović, arhivar

Cetinje 25-8-1907. g. - (M. P.)

.