Tramp i Putin u operaciji nad evropskim demokratijama – odjednom, sve podsjeća na 1939.

Zaboravite na navodni preokret američkog predsjednika po pitanju Ukrajine ove nedjelje: on i Putin se u osnovi slažu da je evropska liberalna demokratija problem, napisao je spoljnopolitički komentator Sajmon Tisdal u analizi za Guardian.

Za mnoge ljude u istočnoj Evropi, avgust 1939. možda ne djeluje tako daleko. Tada su Hitlerova Njemačka i Staljinov Sovjetski Savez tajno dogovorili podjelu Poljske i nasilno uključivanje suverenih baltičkih republika i Finske u svoje totalitarne “sfere uticaja”. Svijet zna šta je uslijedilo.

Sada se postavlja pitanje: da li se to ponovo dešava? Ovog puta, u velikoj geopolitičkoj igri učestvuju Donald Tramp i Vladimir Putin – i, ponovo, cijela Evropa je potencijalna meta. Uprkos prošlonedjeljnim nesuglasicama po pitanju Ukrajine, osnovni ciljevi oba lidera djeluju veoma usklađeno.

Fizičko potčinjavanje evropskog kontinenta nije Trampov cilj (za razliku, možda, od Venecuele, Kanade ili Grenlanda). Ali napori SAD da dominiraju kontinentom kroz političke intervencije, ideološku subverziju, ekonomsku ucjenu, nekontrolisanu eksploataciju velikih tehnoloških kompanija i promovisanje konzervativnih, hrišćanskih nacionalističkih kulturnih vrijednosti zapravo dovode do istog ishoda.

Putinove metode su grublje, ali njegov plan odražava Trampov. On neće odustati od Ukrajine. Pojačava i koristi rusku vojnu prijetnju, od baltičkih država do Crnog mora, uključujući i Moldaviju, Rumuniju i Gruziju. Ruski hibridni rat – sabotaža, sajber-napadi, online trolovanje i dezinformacije – sada su dio svakodnevnog života u zapadnoj Evropi.

Tramp, neuspjeli vođa puča, i Putin, optuženi ratni zločinac, još nijesu u formalnom savezu. Nijesu sklopili molotov-ribentropovski pakt o nenapadanju. Ali postoji opsežna zajednička osnova. Obojica preziru evropsku liberalnu demokratiju, jednaka prava i multikulturalizam. Obojica su visceralno neprijateljski nastrojeni prema EU. Obojica žude za prošlom imperijalnom slavom; odbacuju UN “globalizam” i međunarodno pravo. Njihov antidemokratski ultranacionalizam njeguje odvratne ideje o etničkoj i rasnoj superiornosti koju je većina Evropljana davno smjestila u istoriju.

Tramp ne skriva želju da normalizuje američke odnose sa Rusijom. On tvrdi da bi to dovelo do ogromnih, obostrano korisnih poslovnih prilika. Kada se prošle nedjelje žalio da ga je Putin “iznevjerio”, nije toliko govorio o sopstvenom neuspjehu na samitu u Aljasci, koliko o Putinovoj odbijenici da sklope dogovor i unovče ga.

Navodni Trampov zaokret prema Kijevu tipičan je za njegovu nepredvidivu politiku, koja nasumično odskače od jedne lude ideje do druge. Neće dugo trajati. Njegova opomena da Rusija može imati “velike ekonomske probleme” bila je način da gurne Putina na posao dok Ukrajina i evropski članovi NATO-a sami upravljaju dugoročnom ruskom prijetnjom.

Predsjednik SAD poziva druge da prekinu kupovinu ruske nafte, ali sama Amerika ništa ne preduzima. Obećane oštrije sankcije ostaju samo u riječima. Odbija da nastavi direktnu vojnu pomoć Kijevu ili kazni ruske upade u teritorije NATO-a. U tom kontekstu, njegova prognoza da će Ukrajina nekako povratiti sve izgubljene teritorije je okrutno podsmijevanje.

Trampove i Putinove političke kampanje vrše međusobno jačanje. Obojica podržavaju evropske krajnje desničarske, populističko-nacionalističke partije i političare. U februaru, američki potpredsjednik Džej-Di Vens direktno je intervenisao kada je riječ o njemačkim izborima, stavljajući se na stranu krajnje desne Alternative für Deutschland (AfD). Trampova podrška poljskom predsjedničkom kandidatu Karolu Navrockom mogla je pomoći konzervativnom nacionalisti da ostvari tijesnu pobjedu.

Slične ruske kampanje uticaja, plus prljave igre i navodno kupovanje glasova, narušile su izbore u Rumuniji i Moldaviji. Hoće li Tramp i Putin uticati na to da krajnje desni populista naslijedi Emanuela Makrona kao francuskog predsjednika 2027? To je legitimna briga.

Oba lidera koriste otvorena evropska društva, miješajući političke igre i promovišući svoje favorite. U slučaju Trampa, to su Đorđa Meloni, italijanska premijerka desnog centra, i britanski anti-migrantski populista Najdžel Faraž, klasični “korisni idiot”. U Putinovom slučaju, to su pro-moskvoski lideri poput mađarskog Viktora Orbana i slobačkog Roberta Fica.

Najjasniji primjer neprijateljskog američkog ekonomskog pritiska su Trampove unilateralne carine, koje su najavile ovogodišnji, smiješno neuravnotežen, EU-SAD trgovinski sporazum. Investicija američkih tehnoloških kompanija od 31 milijardu funti u Veliku Britaniju, objavljena tokom Trampove gotovo kraljevske državne posjete, nosi miris neokolonijalizma. Kupovina britanskog je u redu. Ali da li američki milijarderi kupuju Britaniju?

Putin je još manje suptilan. Neprepoznatljivi sajber-napadi paralizuju ključne evropske industrije i institucije. Podvodni komunikacioni kabl ili gasovod misteriozno pucaju. Dronovi prisiljavaju zatvaranje aerodroma. Neregistrovani migranti usmjeravaju se preko granica EU. Online prevare se šire. Metode variraju. Ipak, ekonomski rat koji vode Moskva i Vašington paralelno protiv Evrope je stvaran.

Zabrinjavajuće izvještavanje Evropskog savjeta za spoljne poslove (ECFR) i Evropske kulturne fondacije tvrdi da SAD vode široki kulturni rat protiv Evrope. Ipak, ključni nalaz – da Tramp promoviše političke i ideološke saveznike dok istovremeno pokušava marginalizovati i podijeliti EU – jednako važi za Putinovu Rusiju.

Odbrana “slobode govora”, koju je Vance isticao tokom svog zloglasnog napada na Evropu na bezbjednosnoj konferenciji u Minhenu, predstavlja ključnu kulturnu borbu. I ovdje se vidi još jedno podudaranje. Za Trampa i Putina, govor je slobodan – ako se slažu sa govornikom. U suprotnom – nije. (Pitajte Džimija Kimela ili pokojnog Alekseja Navaljnog.) Tramp i Putin: dva klovna nalik Laurel i Hardiju – osim što njihove šale nijesu šale.

ECFR izvještaj optimistično sugeriše da dvojni napad sa istoka i zapada zbližava Evropljane. Ipak, kao i uvijek u Evropi, nedostaje hitnost i snažno, jedinstveno vođstvo. Nedostaje jasno razumijevanje da ova američka administracija, više nepouzdani prijatelj, postaje otvoreni neprijatelj; i da se ruski medvjed, vrsta za koju se mislilo da je izumrla, vratio sa osvetom.

Dokazi se gomilaju. Takođe i prijetnja. Planirano ili ne, Tramp i Putin – istomišljenici, amoralni, autoritarni vrhunski predatori – rade zajedno, ili barem paralelno, kako bi potkopali evropsku demokratiju, bezbjednost, prosperitet i progresivne vrijednosti. Izgleda kao koordinisana sveobuhvatna operacija. Podsjeća na 1939.