Radar: Zašto su avio-kompanije Nikole Petrovića i Željka Mitrovića ostale bez sertifikata

Zbog sumnji da ozbiljno krše pravila EU o vazdušnom saobraćaju, nadležna Evropska agencija za bezbjednost vazdušnog saobraćaja (EASA) pokrenula je istragu, tačnije reviziju dozvola za tri srpske privatne avio-kompanije čiji su vlasnici bliski vrhu vlasti u Srbiji.

Umjesto da bude sprovedena detaljna istraga u Srbiji, pokušano je da se sve gurne pod tepih tako što su umjesto dokumentacije, koju je tražila EASA, ovoj agenciji vraćene dozvole za komercijalno letjenje na prostoru Evropske unije, navodi se u tekstu.

Radar, koji je prvi izvijestio da su ove kompanije ostale bez dozvola, saznao je i koje su sumnje predstavnici EASA iznijeli na sastanku sa nadležnima u Direkciji za civilno vazduhoplovstvo (DCV) Srbije.

Najvažnije sumnje EASA su da su Star Fly Wings u vlasništvu Nikole Petrovića, kuma predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, kao i dvije kompanije – Air Pink i Air Emeralds – čiji je suvlasnik Željko Mitrović, medijski poslušnik predsjednika, falsifikovali dužinu letjenja i da su prevozili oligarhe iz Rusije bliske režimu Vladimira Putina.

Zbog sumnje da su prevozili sumnjiv teret, ali i ruske oligarhe, od kojih se, kako se pretpostavlja, jedan nalazi i na međunarodnoj potjernici, za ove srpske avio-kompanije interesovanje su pokazale i druge evropske agencije.

To je izazvalo probleme i u Srbiji. Prinudno zaustavljanje rada oštetilo je i neke srpske biznismene, koji su svoje avione po različitim ugovorima davali na korišćenje ovim kompanijama.

Među tim biznismenima ima onih koji su bliski vlastima, kao što su Ivan Bošnjak, suvlasnik Milenijum tima i još nekoliko firmi i Ostoja Mijailović, vlasnik Britiš motorsa i predsjednik Sportskog društva Partizan i istoimenog košarkaškog kluba. Svoje avione imali su i Miroslav Mišković, vlasnik Delte i Rodoljub Drašković, vlasnik Swisslion Takovo.

Gubitak, kako navodi Radar, nije samo u izgubljenim komercijalnim letovima tih vazduhoplova, već i u vrijednosti samih aviona, jer zbog sumnji u tehničku ispravnost oni teško mogu da se koriste i u privatne svrhe na teritoriji EU.

Zbog sumnji EASA koja otvara pitanje bezbjednosti ovih aviona, razloga za nezadovoljstvo imaju i brojni putnici koji su ih koristili.

Od ruskih oligarha, poznatih sportista, do zvaničnika Srbije, među kojima je i Aleksandar Vučić, do kontroverznih biznismena, poput Zvonka Veselinovića, čija povezanost sa ovim avio-kompanijama možda i nadilazi ulogu putnika.

Prva sumnja EASA, ukoliko bi bila tačna, predstavlja ozbiljno kršenje propisa o avio-saobraćaju.

Naime, sumnja se da su ove tri kompanije netačno predstavljale, odnosno umanjivale sate letjenja svojih aviona.

To bi značilo da avioni nisu slati na strogo propisane servise kada je za njih bilo vrijeme, na osnovu stvarnih sati letjenja, već kasnije, na osnovu lažno prikazane evidencije trajanja letova.

Obavezni servisi i zamjena djelova aviona su veoma skupi, a njihovo izbjegavanje i odlaganje može troškove za flotu od 19 aviona na godišnjem nivou da smanji i za više miliona eura.

Nelojalna konkurencija

Postoji sumnja, kako dalje piše Radar, i da su ove kompanije zbog izbjegavanja redovnih servisa nudile damping cijene, niže od konkurencije.

Radar je imao uvid u specijalizovani zatvoreni sajt Avinode gdje brokeri i avio-kompanije iz cijelog sveta oglašavaju prodaju letova.

Tako se vidi na primjer da Air Pink i Star Fly Wings pojedinačnu kartu na relaciji Beograd – Milano prodaju po cijeni od 4.150 do 6.500 eura, a da velika većina drugih kompanija nudi cijenu od 10.550 do 11.200 eura.

Navodno je provjera EASA inicirana prije oko godinu dana zbog prijave jedne francuske avio-kompanije da su ove tri srpske firme damping cijenama stvarale nelojalnu konkurenciju.

U pilotskim krugovima spominje se i neuspjela prodaja jednog od aviona ove tri sporne srpske firme jednoj švajcarskoj avio-kompaniji.

Švajcarci su navodno posumnjali u ispravnost dokumentacije kupljenog aviona, pa je prvobitni vlasnik, da bi izbjegao sudski spor, morao da ga ponovo otkupi i to po cijeni većoj za 3,3 miliona eura od one po kojoj ga je prvobitno prodao za 2,6 miliona eura.

Uz to, u EASA sumnjaju i da su posade, prije svega piloti, ove tri kompanije upravljali avionima duže nego što je to dozvoljeno.

Sada su brojni piloti i drugo osoblje, koji nisu odgovorni za nastalu situaciju, suočeni sa gubitkom posla o čemu ih je na sastanku posljednjeg dana februara 2024. obavijestio medijski magnat Željko Mitrović.

Neki od pilota koji su željeli da ostanu anonimni tvrde da su za školovanje za upravljanje avionima ovih kompanija plaćali više nego što to košta u inostranstvu.

Do svih informacija Radar je došao ukrštajući brojna nezvanična svjedočenja pojedinih aktera, pilota i ljudi iz vazduhoplovstva, sa malobrojnim dostupnim podacima.

Kada je Radar objavio prvu vijest da su avioni tri srpske avio-kompanije praktično prizemljeni, na društvenim mrežama X, Fejsbuk i Instagram uslijedio je botovski napad. Portal Nova.rs odmah je o ovoj informaciji postavio pitanje srpskom Direktoratu za civilno vazduhoplovstvo, ali odgovora nije bilo. Umjesto toga DCV je naknadno izdao saopštenje kojim je potvrđena vijest Radara.

Saopštenjem su otvorena i brojna pitanja o radu DCV, koji je prema zakonu nezavisna institucija, ali nažalost u praksi je daleko od toga.

DCV je saopštio: „Agencija Evropske unije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja (EASA) je dana 22. februara 2024. godine, izvršila odit u tri srpska operatera u vazdušnom saobraćaju (Air Pink, Air Emeralds i Star Fly Wings) u skladu sa njihovim ovlašćenjima sadržanim u regulativi koja se odnosi na TCO (Third Country Operator) čiji sertifikat posjeduju navedeni operateri. Provjera ispunjenosti uslova iz TCO sertifikata je u isključivoj nadležnosti EASA, budući da su oni izdavaoci navedenog sertifikata. TCO sertifikat omogućava operaterima iz trećih zemalja (van EU) da saobraćaju u vazdušnom prostoru EU, i izdaje se isključivo na osnovu važećih sertifikata (AOC), a koji izdaje DCV RS. U toku odita, a u skladu sa preuzetim obavezama navedenih kompanija koje proističu iz TCO sertifikata, od kompanija je zatražen pristup internoj dokumentaciji operatera koja se odnosi na ispunjenje obaveza prema tom sertifikatu. Imajući u vidu da u vrijeme odita inspektorima EASA nije dostavljena kompletna tražena dokumentacija, EASA je ostavila rok operaterima da navedenu dokumentaciju dostave pod pretnjom suspenzije TCO sertifikata.

Na osnovu svega navedenog, DCV RS je u skladu sa svojim ovlašćenjima utvrđenim u Zakonu o vazdušnom saobraćaju, pokrenuo vanredni inspekcijski nadzor i navedenim kompanijama uputio zahtjev za dostavljanje tražene dokumentacije u roku od tri dana.

O navedenom inspekcijskom nadzoru i naloženim mjerama Direktorata civilnog vazduhoplovstva RS, odmah je obaviještena EASA, koja je pozdravila brzu i efikasnu mjeru srpskih vazduhoplovnih vlasti i zatražila dalju razmjenu informacija.

Prije isteka utvrđenog roka za dostavu dokumentacije, Direktorat je 26. februara 2024. primio zahtjeve od sva tri operatera za stavljanje van snage sertifikata vazduhoplovnog operatera (AOC).

Shodno navedenim zahtjevima, Direktorat je donio rješenja kojim se stavljaju van snage navedeni sertifikati za sve tri kompanije, čime su sve tri kompanije izgubile pravo za obavljanje javnog avio-prevoza.

U skladu sa utvrđenom procedurom, Direktorat je obavijestio EASA o stavljanju van snage sertifikata vazduhoplovnog operatera za sva tri operatera.“