Otkrivamo: Istorija CRNOGORSKE CRKVE (1872), diplomski rad studenta teologije Ivana Vukotića

Priredio: Vladimir Jovanović

Kijevska duhovna akademija je utemeljena 1615. godine, kada je Kijevska mitropolija još dio Vaseljenske patrijaršije. Dugo je jedina viša teološka škola uopšte u pravoslavlju. Obnovljena je 1819. pod patronatom Ruske pravoslavne crkve (zdanje u pozadini na slici gore).

Opšti zbor savjeta Kijevske duhovne akademije, predśedavao rektor, arhimandrit Filaret Filaretov (docniji episkop rižsko-mitavski), uz učešće drugih profesora i inspektora, okupio se 14. juna 1872, na kraju školske godine, da razmotre, između ostalih, nama zanimljiv rad i jednog studenta — iz Knjaževine Crne Gore.

Komisija Crkveno-istorijskoga odjeljenja Kijevske akademije dostavila je tada „izvještaje s ocjenama radova studenata III godine za sticanje akademskoga stepena”.

Dakle, među njima su izvještaj s ocjenom za IVANA VUKOTIĆA, Crnogorca, koji je svoj diplomski rad napisao na ruskome jeziku, pod naslovom:

„Ogled o istoriji PRAVOSLAVNE CRNOGORSKE CRKVE od pada srpske samostalnosti (1389.g) do sadašnjosti”.

U Ruskoj carevini, od sredine 19. vijeka do Oktobarske revolucije, pedesetak Crnogoraca pohađalo je duhovne akademije — bogoslovske fakultete. Prema podacima do kojih sam došao, Vukotić je jedan od onih koji su pisali studentske radove o svojoj matičnoj, autokefalnoj Crkvi Crne Gore (vidi link dolje).

Vukotić je 1869. upisao Kijevsku duhovnu akademiju, a te 1872. on je na završnoj, III godini studija Crkveno-istorijskoga odjeljenja (smjera).

Za ocjenjivanje njegova rada, diplomskoga, ispred Opštega zbora savjeta Kijevske duhovne akademije je zadužen predavač na predmetu stare crkvene istorije, docent Mihial Georgijevič Kovaljnicki (1839-1913). Uz izgleda utemeljene kritike, dao je Vukotiću prijelaznu, najnižu ocjenu — действительный студент.

No, za nas je važnije da tek sada — nažalost, sa zakašnjenjem od tačno 150 godina — doznajemo da je Vukotić jedan od prvih autora pregleda istorije autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve! I taj rad, naravno, iz razloga njegove mladosti i objektivnih razloga nedostupnosti docnije identifikovanih i objavljenih istorijskih izvora, nije mogao biti savršen.

Činjenice o diplomskome radu Ivana Vukotića pronašao sam na stranicama „Труды Кiевской духовной академiи” (1872), oficijelnom glasilu Kijevske akademije. Objaviću integralno u prijevodu na crnogorski recenziju docenta Kovaljnickog, te faksimile izvornika…

------------------

Autor sastava „Ogled o istoriji PRAVOSLAVNE CRNOGORSKE CRKVE od pada srpske samostalnosti do sadašnjosti“ podijelio je istoriju CRNOGORSKE CRKVE na tri perioda:

1) od pada srpske samostalnosti i nastanka nezavisnosti Crne Gore do vremena koncentracije svjetovne i duhovne vlasti u ličnosti Crnogorskoga Vladike;

2) do 1851. godine — vremena odvajanja duhovne od svjetovne vlasti u Crnoj Gori;

3) od 1851. do danas.

U prvome odjeljku (1. period) svoga rada, izloživši u opštim crtama političku istoriju Crne Gore pod vlašću svjetovnih vojvoda i potom prilično široko o štetnom uticaju na sudbinu Crne Gore suśedâ, Turaka-muslimana i Mletaka-katolika — o konkretnoj crkvenoj istoriji za ovaj period autor govori samo o dva fakta: o premještaju zetske mitropolije na Cetinje, što, kaže, označava početak samoupravljanja CRNOGORSKE CRKVE i o uvođenju knjigopečatnje u Crnoj Gori.

U 2. odjeljku, posvećujući nekoliko stranica opravdanju śedinjenja svjetovne i duhovne vlasti u ličnosti Crnogorskoga Vladike i ukazivanju na značaj ove pojave za CRNOGORSKU CRKVU i državu — autor u posebnim pasusima govori: o izboru crnogorskih mitropolita, o tituli crnogorskih mitropolita, o vlasti i pravima, o strukturi pośeda crnogorskih mitropolita, o njihovim prostorijama i održavanju; o sveštenstvu i sredstvima njihova izdržavanja, o monaštvu i manastirima, o sredstvima i stepenu obrazovanja crnogorskoga sveštenstva; nakon toga autor se ponovo okreće mitropolitima i hronološkim redom govori o životu i radu svakog manje-više poznatog vladike.

Autor je za svoj rad koristio javno dostupne reference, koje se sastoje u štampanim djelima o istoriji Crne Gore, ali ih nije naročito dobro koristio.

Dakle, u 1. odjeljku se više puta vraća na istu misao, čime se narušava logički tok izlaganja predmeta. U 2. odjeljku, pasusi studije nijesu u pravilnome redosljedu.

Autor eseja dovoljno vlada ruskim književnim jezikom.

Generalno, ovaj esej može dati pravo na primanje zvanja: valjani student Akademije.