Fejsbuk mijenja pravila ponašanja

Sa više od dve milijarde dnevno aktivnih korisnika, Fejsbuk ima moć da utiče na živote velikog broja ljudi. Kada se na to doda i činjenica da je ova društvena mreža odavno postala oružje za političke obračune i širenje propagande, jasno je da je moralo doći do promjena.

Iako se mislilo da će se odlaskom bivšeg američkog predsjednika Donalda Trampa smanjiti i količina ekstremnog i desničarskog materijala i objava na društvenim mrežama, to ne samo da se nije dogodilo, već se njihov broj eksponencijalno povećao.

Kada je brazilski predsednik Jair Bolsonaro, koji sam sebe opisuje kao nacionalistu, došao na funkciju početkom 2019. godine, na njegovoj inauguraciji su okupljeni skandirali “Facebook, Facebook…” dajući do znanja da je ova društvena mreža u velikoj mjeri pomogla u njegovoj pobjedi. Iako autsajder gotovo cijelo vrijeme predizborne kampanje, Bolsonaro je imao pravu armiju svojih aktivista na Facebooku i drugim društvenim mrežama, koji su je koristili kao besplatan alat za politički marketing. Oni su imali više od 14 miliona objava i postova – daleko više nego drugi kandidati, koji su imali male plaćene onlajn kampanje.

Čini se da su Bolsonarove pristalice iskopirale “model” američkih republikanaca iz 2016. godine – i sam Donald Tramp je bio viđen kao autsajder, a “regularni” mediji su čak i otvoreno zbijali šale na njegov račun, te na račun njegove kandidature.

Iako je Tramp sada dio “političke istorije” (mada najavljuje novu kandidaturu za izbore 2024. godine), njegove pristalice, te brojne desničarske grupe su aktivnije nego ikada na svim društvenim mrežama.

Na Twitteru i Redditu je naročito aktivan pokret “Stop the steal”, a on okuplja čak i članove akademske zajednice, bivše i sadašnje republikanske zvaničnike, te brojne javne ličnosti koji zastupaju tezu da izbori za predsednika SAD-a nisu bili nimalo regularni, te da je aktuelni predsjednik Bajden ‘uljez’ u Bijeloj kući.

Druga izuzetno popularna teza na društvenim mrežama je i QAnon teorija, koja zapravo nije jedna teorija, već skup različitih tekstova, objava na internetu i raznim forumima i društvenim mrežama te nekoliko knjiga čiji su autori ekstremni desničari. Do sada je na internetu napisano više od 140 miliona objava na ovu temu. U suštini, QAnon teorije smatraju da “SAD-om, Evropskom unijom i globalnim finansijskim sistemom rukovodi grupa ljudi nepoznatih javnosti, koji su i satanisti. U tome im pomažu visoki politički predstavnici, vojni lideri i vlasnici krupnog kapitala”. Kasnije je u ovu teoriju dodat i Hollywood te filmska i medijska industrija, jer “truju mozgove ljudi i njihovu psihu unapred smišljenom propagandom”.

QAnon teorije postoje na internetu još od 2000. godine, a naročiti zamah dobijaju 2008. godine, nakon izbora Baraka Obame za predsednika SAD-a. Sve teorije su ideološki na ekstremnoj desnici, a u internet objavama se često poziva na “rušenje trulog sistema i stvaranje nove, pravednije zemlje, kao i novog globalnog poretka”. Ruku pod ruku sa ekstremizmom oduvijek je išao i rasizam te oni koji podržavaju QAnon su gotovo uvek i protiv imigranata, naročito onih iz Južne Amerike i Azije. QAnon teorije se često mogu čuti i na Capitol Hillu, a mnoga TV lica, pa čak i glumci i muzičari naklonjeni republikancima, često citiraju ove “teorije zavjere”.

IT stručnjak Dejan Tomić kaže za Al Džaziru da slični pokreti, ali daleko slabije organizovani, postoje i na ovim prostorima.

“Pogledajte samo komentare na Facebooku ispod tekstova i objava medija. Ima tu svega, ali se manje-više sve svodi na ‘samo smo mi u pravu, Srbija i Rusija, ne može nam niko ništa’. Naravno, riječ je o takozvanim botovima, po pravilu sa lažnim profilima”, kaže Tomić.

Nije nikakva tajna, dodaje, da “članovi vladajućih stranaka ‘botuju’ i sa radnih mjesta, a mnogi imaju čak i kvotu koliko komentara treba da napišu svakog dana, obično iskazujući podršku državnom i stranačkom rukovodstvu”.

 “Nije to slučaj samo u Srbiji. Na upravo završenim lokalnim izborima u Sjevernoj Makedoniji vodio se pravi ‘onlajn rat’ između stranaka, budući da je većina političkih subjekata imala ograničene budžete za medijski nastup”, objašnjava Tomić.

I sam Facebook je prije izvjesnog vremena riješio da stvari promijeni “iz korijena”. Već treću godinu za redom, Facebook, kao i njegove mreže Instagram i WhatsApp, bilježe stagnaciju rasta novih korisnika. Iako se iz godine u godinu povećavalo ukupno vrijeme koje provodimo u raznim društvenim mrežama, ostaje činjenica da “svako ko je htio, već je otvorio Facebook”. Sa gotovo četiri milijarde naloga i dvije milijarde dnevno aktivnih korisnika, Facebook “obuhvata” gotovo polovinu čovječanstva. Ipak, doći do one druge polovine će biti izuzetno teško, ako ne i nemoguće.

Nova pravila za staru mrežu

Nedavno je Facebookova direktorica globalne bezbjednosti (Head of Safety), Antigone Davis objavila izmjene pravila ponašanja na ovoj mreži. Ona je navela da će ubuduće svi nalozi koji učestvuju u “masovnim kampanjama” (coordinated campaigns) biti automatski ugašeni, čak iako sam sadržaj koji objavljuju i dijele unutar kampanje nije u suprotnosti sa pravilima.

Facebook će takođe ubuduće brisati “nepoželjne sadržaje” ne samo sa javnih objava, već i iz poruka u Messengeru, pa čak i iz komentara na objave. Ova opcija će “raditi unazad”, pa će biti obrisani i nepoželjni komentari i sadržaji objavljeni i prije par godina.

Uz sve ovo, mreža će pratiti i “koordinisane aktivnosti sa istog skupa IP adresa” što u praksi znači da više neće biti moguće aktivnosti velikog broja korisnika sa jednog geografskog područja (obično država).

Masovno komentarisanje (tzv. trolovanje) naloga javnih ličnosti takođe se više neće tolerisati, a za one koji se ogluše o ovo novo pravilo, uz gašenje profila, biće i onemogućeno otvaranje novih naloga sa postojećih uređaja.