Hitlerov planinski dom

Piše: Andrej Nikolaidis

Godine 1938. britanski, popularni časopis Homes and Gardens, danas u vlasništvu medijskog giganta „Time Warnera“, objavio je na tri stranice reportažu pod imenom „Hitlerov planinski dom“.

Autor, Ignatius Phayre, vidno je ushićen domaćinom i kućom za koju je Hitler novac zaradio tako što je „njegova čuvena knjiga Mein Kampf postala bestseler zapanjujuće moći“.

„Svijetlom, vazdušnom kolibom dominira boja zelenog žada. Firer je sam obavio sve arhitektonske, dekoraterske i dizajnerske poslove, čak je sam odabrao namještaj“.

U toj kući, čitaoce je obavijestio britanski magazin, Hitler uživa u „druženju sa briljantnim strancima, osobito slikarima, muzičarima i pjevačima. Kao domaćin, oduševljava anegdotama koje pripovijeda“.

Ako niste skloni intelektualnim užicima, nego ste, recimo, gurman – Hitler i njegovo okruženje bi i za vas pripremili nešto:

„Kafa, kolači, voće i sitni slatkiši posluženi su za njih na stolovima u voćnjaku. Potom su gospođe Goebbels i Göring, u ljupkim bavarskim nošnjama, izvodile narodne pjesme i plesove, dok su hrabriji duhovi pozvani da uživaju u vožnji Herr Hitlerovim privatnim avionom“.

Vođa voli cvijeće u vazama

„Firer, mogu dodati, voli cvijeće u vazama“, veli Phayre, čovjek sa okom za detalje.

Hitler je, saznajemo, čovjek od mjere, kojem je strana razmetljivost: „Nema ničeg pretencioznog u vezi Firerovog malog imanja. Svaki trgovac iz Minhena i Nirnberga mogao bi kupiti isto takvo, u ovim ljupkim brdima“.

Firer, doznajemo, nije gospodar - on je brat malog čovjeka: „Svako jutro u devet, Hitler svoje baštovane uputi u njihove dnevne obaveze. Ti ljudi, kao i njegov šofer i pilot, nisu toliko posluga, koliko njegovi lokalni prijatelji“.

Potom saznajemo da Hitler, iako vegatarijanac, svojim gostima drugačijih prehrambenih navika širokogrudo servira raskošne mesne specijalitete. Na njegovoj terasi gosti su slobodni zapaliti cigare ili cigarete, kao i kušati fina vina i alkoholna pića, „eskpertski izbor von Ribbentropa“ . Sve to „iako Hitler ne puši, niti konzumira alkohol u bilo kojoj formi“.

Hitler je, to je slika koju uporno o njemu iscrtava autor članka, prije svega čovjek umjetničke duše i visoke kulture. Ne samo da smo obaviješteni o njegovim akvarelima, koje je bio prisiljen budzašto prodavati da bi se prehranio; ne samo da je bio uspješan pisac, nego i vlasnik impresivne biblioteke u kojoj su barem polovina knjiga one o istoriji, slikarstvu, arhitekturi i muzici. Na njegovoj terasi stajao je klavir, na kojem su se, nakon večere, izvodili koncerti, tokom kojih je i „lokalnim talentima“ bilo dozvoljeno da na violini i čelu muziciraju „komade Mozarta i Brahmsa“.

U trenutku dok Homes & Gardens izvještava o seoskoj idili Hitlerovog „planinskog doma“ i njegovom sofisticiranom, upravo nježnom ukusu, taj je čovjek već anektirao Austriju i okupirao Čehoslovačku, on polira tenkove armije koja će zgaziti Evropu.

Mediokriteti iz srednje klase

Sve u Homes and Gardens opisu Hitlera je kič: sve je, dakle, prilagođeno ukusu mediokriteta iz srednje klase koji su činili čitalačku publiku tog magazina. Poenta je jasna: Hitler je ne samo čovjek, nego Evropski čovjek. Možemo imati politička neslaganja sa njim, no mi ipak pripadamo istoj civilizaciji i istom sistemu vrijednosti, vrišti ovaj besprizorni tekst: sa svim svojim manama, Hitler stoji između nas i komunističkih hordi sa istoka.

Decenijama kasnije, tokom takozvane „povjesničarske polemike“ (1986/1987) u njemačkim medijima, isplivaće isti argument opasnosti sa istoka i nacizma kao odbrambenog refleksa evropske srednje klase.

Martin Kindtner citira Ernsta Noltea:

„Jesu li nacionalsocijalisti 'azijatski' čin (aluzija na jedan njemački izvor o genocidu nad Armencima, MK) možda izveli samo zato što su sebe i sebi slične vidjeli kao potencijalne ili stvarne žrtve jednog 'azijatskog' čina? Nije li 'Arhipelag Gulag' bio izvorniji od Auschwitza? Nije li 'klasno istrebljenje' boljševika bilo logički i faktički prius 'rasnoga istrebljenja' nacionalsocijalista?“

Primijetimo da Nolte holokaust naziva “azijatskim” činom. To znači da je rečeni zločin, iako sproveden u Evropi i od strane Evropljana, Evropi zapravo stran. Uzvišena evropska kultura je, razumijete – evropska. No sramni evropski zločin je – azijatski. Posve suprotno, u nepriznatom najvećem, za pet glava višem od ostalih, romanu jugoslovenskih književnosti, “Kako upokojiti vampira”, tvrdi Borislav Pekić – holokaust je proizašao iz cjelokupne povijesti evropskoga mišljenja. Ono što po Nolteu Evropi tuđinsko, po Pekiću joj je – inherentno.

Kindtner nastavlja: “Taj odlomak sadrži zaoštrenu i jezgrovitu argumentaciju, čije je osnove Nolte postavio još 1963. u svojoj klasičnoj analizi fašizma „Fašizam i njegova epoha“, a razradio u svojim knjigama iz 1974. („Njemačka i Hladni rat“) i 1983. („Marksizam i industrijska revolucija“). Napravio je u velikoj mjeri spekulativan pokušaj objašnjavanja genocida što su ga proveli nacionalsocijalisti iz njihovih vlastitih opažanja i motivacija. Mjerodavni kauzalni uzrok šoe bio je prema Nolteu prevladavajući antiboljševički refleks straha: na prijetnju istrebljenjem („klasnim istrebljenjem“), koja je polazila od boljševizma, Hitler i njemačko građanstvo reagirali su gotovo zrcalno konstruiranom protureakcijom („rasnim istrebljenjem“), kojom se trebalo preduhitriti vlastito istrebljenje od strane protivnika. U tom smislu Nolte je konstatirao da je „sve ono što su nacionalsocijalisti učinili, s jedinim izuzetkom tehničkog procesa ubijanja plinom, već bilo opisano u opsežnoj literaturi dvadesetih godine (dakle, za vrijeme „crvenog terora“ i rane Staljinove vladavine, MK)”.

Balkanska argumentacija

Ni deceniju kasnije, sličnu argumentaciju čućemo na Balkanu. Pred istočnom prijetnjom (islamizacija, „Zelena transferzala“), da bi se „preduhitrilo vlastito istrebljenje“, biće počinjen genocid u Bosni. Klasa, doduše, više nije igrala ulogu: da bi bilo sprovedeno vjersko i etničko „čišćenje“ igralo se na strah od vjerskog i etničkog. Podržavajući zločin u Bosni, srednja klasa u Srbiji i Crnoj Gori pristala je na vlastito uništenje: najprije kroz sankcije, potom kroz tranziciju. Te 1993. nije postojala cijena („ako treba, ješćemo korijenje“) koju prosječni građanin Srbije i Crne Gore nije sbio spreman platiti, samo da bi u Bosni bilo pobijeno što više muslimana.

Takozvane „litije“ koje u crnoj Gori predvodi Amfilohije Radović su sinergija:

straha od, ovoga puta ne izričito „azijatske“ i ne „istočne“, ali „antihrišćanske“ i „satanističke“ prijetnje „otimanja svetinja“, koju sam Amfilohije i njegovi glasnogovornici sa ultra-dasnice neprekidno vezuju za titoizam i boljševizam, dakle ipak „azijatsku prijetnju“ upravo u smislu u kojem tu frazu koristi Nolte;

bijesa zbog propalog nacionalističkog projekta;

bijesa zbog sramote kojom je taj genocidni projekat žigosan;

bijesa zbog siromaštva kojim je propali projekat plaćen.

One, litije, su sušta suprotnost katarzi: umjesto ka istini i pokajanju, one su usmjerene ka reviziji i restauraciji.

Pubuna koju vodi Amfilohije, kao dio Vučićevog sinhronizovanog ataka na Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu, živi je, pulsirajući dokaz propasti kič-projekta „suočavanja sa prošlošću“ i „pomirenja“ u koji je takozvana međunarodna zajednica skrkala desetine miliona eura i dvije i po decenije naših života.

Istinski razlog divljanja velikosrpskog nacionalizma u regionu je ono što taj nacionalizam prepoznaje kao zapadnu, evropsku prijetnju: konačni kraj svake mogućnosti skorog širenja teritorije Srbije, izlazak iz gravitacionog polja Rusije, mogućnost da se Crna Gora definitivno i trajno konsoliduje, a BiH sutra obnovi kao građansko, sekularno, demokratsko, zapadno društvo.