Cetinju s poštovanjem

Za Antenu M piše: Petar Popović 

Imam poseban sentiment prema Cetinju zato što je grad mojeg rođenja. Još više što je srce Crne Gore. I zato što to bez rezerve, stalno dokazuje.

Mogu razumjeti da je za onoga vakta, poslije II svj. rata, bilo geografski nepodesno za glavni grad Crne Gore. Mogu razumjeti sve limite ondašnje siromašne i nerazvijene Crne Gore, zanesene jugoslovenskim idejama, gdje je za Cetinje bilo rezervisano ostane samo istorija, a neke fabrike mu daj tek da ljudi imaju od čega da žive.

Ali Cetinje i sva Crna Gora platili su i plaćaju ceh crnogorske bezuslovne odanosti toj jugoslovenskoj ideji. Kao što je Crna Gora platila ceh 1918. godine tako je i 1945. ovoga puta bez ikakvog ustanka, u tišini, utopila sebe u tu ideju, na uštrb sopstvenog identiteta.

Pitao sam jednog ondašnjeg vrhunskog jugoslovenskog političara, iz Hrvatske, zašto je Crna Gora u odnosu na druge republike, a s obzirom na broj stanovnika, imala toliko generala, ambasadora, ljudi u vrhu politike? Rekao mi je da je Tito znao da se u jugoslovenstvu bezezervno na njih može osloniti. Hrvatsko proljeće i srpski liberlizam pokreti su kakvi se u Crnoj Gori nijesu mogli roditi, jer Crna Gora ne nameće svoj identitet, ona ga nekako stidljivo održava kao da se plaši da se njime nekome ne zamjeri i  kao da ga se stidi ili boji. Crna Gora sluša i slijedi.

Samo primjera radi, slovenački politički službenici u jugoslevonskoj administraciji,u Beogradu, obavezno su vikendom išli u Sloveniju. Viši politički nivo imao je plaćen avion, niži su išli vozom. Crnogorske namještenike, kako se pričalo, osim ljeti, ni “lopatom” nijesi mogao da odvojiš od Beograda. 

Nije ni ondašnje, Titovo doba,  iskazivolo drugačiju crnogorsku zbilju nego danas. Izgradnja Njegoševog mauzoleja podigla je tenzije kod srbijanske intelektualne elite, jer se tim činom ruši kapela Karađorđevića kao simbol srbijanskog pokroviteljsta nad Crnom Gorom. Buru je ništa manje izazvalo osnivanje crnogorskog univerziteta, uz vajkanje “šta će nama univerzitet u Podgorici, kad je tu Beograd?” Bezrezervnu podršku tom otporu emancipaciji Crne Gore, tradicionalno i naravno, davala je i većina “beogradskih” Crnogoraca.

Ipak, osnova se univerzitet. Ali, zašto ne na Cetinju? Jedan ondašnji profesor ovako je prokomentarisao tu ideju:“a ko će putovati na Cetinje”. Kao da većina svjetskih najpoznatijih univerziteta "sjedi"u velikim gradovima. Pritom je Cetinje tek 30 i frtalj kilometara od “metropole”. Strancima je, u to doba, Cetinje mnogo više imalo fizionomiju grada, nego Titograd.

Ali, upravo je tu "kumst". Univerzitet u gradu gdje bi studenti bili okruženi autentičnom Crnom Gorom, njenom tradicijom, istorijom, formirali bi se sa ljubavlju prema državi. i tu ljubav vječno nosili u sebi. I ostali joj lojalni, upravo kao i oni koji su studirali u Engleskoj, Americi ili bilo kojoj drugoj državi, u kojoj su proveli jedno od najljepših doba svojeg zivota.

Da imamo pedeset i više generacija iz cijele Crne Gore koje su završile fakultete na Cetinju, zadojene ljubavlju prema Crnoj Gori, manje bi danas imali muke da dokažemo i sebi i drugima jesmo li nacija ili država. A Cetinje kao univerzitetski grad, sa hiljadama mladih ljudi, uvijek punih kreacije i mladalačke invencije, živjelo bi kako i zaslužuje i dokazuje da zaslužuje. Bilo bi i državotvorno i intelektualno i kulturno jezgro,  stožer države.

No, i ovakvo kakvo je, to osiromašeno Cetinje i dalje se dokazuje kao crnogorski svetionik. Ili, možda, kao crnogorska bajka? Nije se Liberalni savez rodio u Podgorici ili Beranama, nego na Cetinju. Van Cetinja je samo imao pristalice. I danas se Crna Gora svuda, manje-više, muči sa svojom samobitnošću. Samo ne na Cetinju.

Na Cetinju se ne “šeta”. Tamo se bezrezervno voli država.

Ne znam da li nas stoljeća uče nečemu, ne znam gdje su granice između realnosti i snova, ali bih radije na Cetinju vidio crnogorski univerzitet, nego kancelarije Ministarstva vanjski poslova ili bilo kojeg drugog ministarstva. Više bih za budućnost državnosti Crne Gore uložio u Cetinje, nego u vjetrenjače na Lovćenu. Pa šta košta da košta. Zbog Crne Gore.