Znakovi pored evropskog puta

Za Antenu M piše: Mirjana Kostić

Mnogo je datuma koji su obilježili dugo putovanje Crne Gore u Evropu. Bez obzira na zvanični kalendar, prva i najvažnija stanica bio je referendum 2006. godine, kada je većinska Crna Gora obnovom državne nezavisnosti ostvarila ključni preduslov da samostalno gradi budućnost u porodici evropskih naroda. Time je nepovratno okončano vrijeme dvostrukih kolosijeka i zarobljeništvo u zajednici sa Srbijom, čiji je put put u Evropu tada vodio kroz Haški tribunal, a danas kroz nerazmrsivi kosovski čvor, savezništvo s Rusijom i Vučićev velikosrpski san. 

Samo godinu nakon referenduma Crna Gora je potpisala i ratifikovala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju i obezbijedila vizne olakšice za građane. U decembru 2008. podnijela je Aplikaciju za članstvo u Evropskoj uniji, a u julu je evropski komesar za proširenje Oli Ren u Podgoricu donio Upitnik Evropske komisije. Bio je to veliki izazov za crnogorsku administraciju, koja je za samo četiri mjeseca uradila domaće zadatke i predala Briselu odgovore u 12 knjiga, na skoro četiri i po hiljade strana. Taj događaj je, uz pohvale evropskih zvaničnka, označen kao prekretnica u procesu integracija, što je i potvrđeno pozitivnim mišljenjem Evropske komisije na Aplikaciju za članstvo Crne Gore u EU u novembru 2010. godine. Mjesec kasnije Evropski savjet dodijelio je Crnoj Gori status kandidata. Crnogorski građani nagrađeni su bezviznim režimom, a država finansijskim sredstvima iz predpristupnih fondova EU.

Već naredne godine briselska aministracija visoko vrednuje ostvareni napredak Crne Gore i preporučuje otvaranje pristupnih pregovora sa EU, koji su zvanično počeli u junu 2012. Narednih osam godina obilježilo je usporavanje i odugovlačenje procesa, ali su ipak u tom periodu otvorena sva pregovaračka poglavlja, a privremeno zatvorena tri. Posljednje 33. poglavlje otvoreno je u junu 2020. godine. Tri mjeseca kasnije na parlamentarnim izborima DPS je izgubila vlast, a upravljanje državom i procesom evropskih integracija preuzela nova većina, opijena Beogradom i Moskvom, koja žudi za crnogorsko-srpskim integracijama pod ruskim kišobranom.  

Tada počinje i novo “poglavlje” u političkom životu i istoriji Crne Gore i njeno ukopavanje ili nazadovanje na evropskom putu. Za vrijeme nestabilne Vlade Zdravka Krivokapića država je očas posla izgubila status lidera u zahtjevnom procesu integracija, a nekadašnje najave da će Crna Gora biti prva naredna članica EU zamijenjene su pesimističkim prognozama.  

Na vladajuću scenu je 14 mjeseci kasnije umarširao veliki kritičar sporosti i maratonskog procesa pridruživanja EU. Iako je najavljivao da će njegova Vlada otkočiti pregovore o pristupanju, Dritan Abazović je zapravo prokockao istorijsku šansu za napredovanje koja se Crnoj Gori pružila zbog geopolitičkih okolnosti, rata u Ukrajini i evidentnih namjera Rusije da destabilizuje region. Potvrdio je to i najgori izvještaj Evropske komisije, a o nesposobnosti Abazovićevog kabineta dodatno svjedoči podatak da nijedan projekat koji su kandidovali nije dobio zeleno svjetlo, čime je država uskraćena za pozamašna sredstva iz fondova Evropske unije.

Ono što je propustila 43. Vlada spretno je iskoristila 44. Premijer Milojko Spajić iskoristio je, pametno, povoljan evropski vjetar i ružičaste naočari međunarodnih zvaničnika. Iskoristio je, nezahvalno, evidentan trud svog odanog ministra i njegovog kabineta, a zatim ih pustio niz vodu. Iskoristio je, bez riječi zahvalnosti, višegodšnji rad na trasiranju crnogorskog puta u Evropu i savladavanje najtežih dionica u vrijeme vladavine DPS-a. Zahvalio se samo svom odanom timu, a propustio priliku da iskaže poštovanje bar prema znanju, posvećenosti i viziji nekadašnje ministarke evropskih integracija Gordane Đurović i brojnim znanim i neznanim pregaocima koji su uspješno vodili evropsku priču Crne Gore i postavili ključne putokaze. 

Mlađani premijer, bez pardona, prima zasluge na svoja pleća. Baš kao što je prije dvije godine Dritan Abazović otvorio autoput “iz niđe u ništa” koji je bespoštedno kritikovao dok su ga drugi gradili, tako se i Milojko Spajić danas kiti navrat nanos usvojenim  tzv. IBAR zakonima, koji bi trebalo da Crnoj Gori obezbijede ulazak u završnicu pregovora za poglavlja 23 i 24 i nastavak pregovaračkog procesa za ostala poglavlja. Biće to svakako značajan, ali samo još jedan u nizu evropskih štrihova. Jer, već toliko puta smo u minulih deceniju i po od briselskih komesara čuli da je Crna Gora “uspješna evropska priča”, da je “naporno radila”, da je “korak bliže Evropi”, ali vrata Unije za nas su i dalje samo odškrinuta.