Kako je to tačno Bajden koštao Francusku 90 milijardi eura?

Australija je 20 godina uspijevala da održi dobre diplomatske odnose sa dvije svetske sile - Amerikom i Kinom, koje pretenduju da nadjačaju jedna drugu.

Situacija se preokrenula ove sedmice, kada je najavljen bezbjednosni dogovor sa Sjedinjenim Državama i Velikom Britanijom, čime je Australija zvanično izabrala Vašington umjesto Pekinga. Deblji kraj je izvukla Francuska, jer je zbog dogovora sa SAD, Australija odustala od ugovora o nabavci podmornica koje vrijedi 90 milijardi eura.

Prema postignutom sporazumu, Amerika će u narednom periodu finansijski pomoći Australiji da nabavi podmornice na nuklearni pogon. Stručnjaci smatraju da je Australija nepotrebno napravila neprijatelja od Kine, najvećeg trgovinskog partnera zemlje, dok se u isto vrijeme previše oslonila na zaštitu Sjedinjenih Država.

Australijski premijer Skot Morison izgradio je lični odnos sa bivšim američkim predsjednikom Donaldom Trampom, što je dovelo do saradnje sa SAD. Istovremeno, odnosi Kanbere i Pekinga su pogoršani pandemijom, jer je Australija od Kine zahtijevala izvještaj o porijeklu virusa.

U ovom procesu, dogovorom Australije i SAD, Francuska je ostala bez ugovora vrednog milijarde, što je dovelo i do drastičnog pogoršanja odnosa.

Francuski ministar spoljnih poslova Žan Iv Le Drijan istakao je da su Amerika i Australija zabile „nož u leđa“ državi koja je uvijek bila uz njih.

„Sa Australijom smo uspostavili odnos pun povjerenja, koje je sada iznevjereno“, rekao je.

Šef evropske diplomatije Žosep Borelj smatra da je sada jasno na koga Evropska unija može da se osloni, a to su samo njene članice.

„Moramo preživjeti sami, to je valjda jasno svima“, smatra Borelj.

Ipak, britanski premijer Boris Džonson insistira na tome da su odnosi Velike Britanije i Francuske čvrsti kao što su uvijek bili i da ovaj sporazum neće dovesti do diplomatske krize.

Tokom konferencije za novinare na kojoj je objavljeno sklapanje sporazuma, američki predsjednik Džozef Bajden rekao je da se radi o „istorijskom momentu“. Ipak, on ni u jednom trenutku nije eksplicitno pomenuo Kinu, ni Francusku.

Iako se Emanuel Makron još nije oglasio po ovom pitanju, činjenicu da je Francuska bijesna na svoje doskorašnje partnere potvrđuje i otkazivanje gala večere franucuskog ambasadora u Vašingtonu. Događaj je trebalo da proslavi godišnjicu odlučujuće pomorske bitke američke revolucije, u kojoj je Francuska imala ključnu ulogu.

Takođe, ambasadori su juče povučeni na konsultacije, što svakako nije dobar znak. 

Osim Francuske, Kina je ljutito reagovala na novi bezbjednosni sporazum, rekavši da je krivica za pogoršanje odnosa „u potpunosti na australijskoj strani“.

Jun Đijan, koja radi kao istraživač na Australijskom nacionalnom univerzitetu, smatra je da je sporazum „posljednji ekser u kovčegu“ odnosa Australije sa Kinom, čime se efikasno eliminiše svaka šansa za približavanje.

„Dok ne dođe do nove ravnoteže u međunarodnoj podjeli snaga, mislim da će odnos biti napet“, rekla je ona.

Prema sporazumu pod nazivom AUKUS, tri zemlje će održati sastanke radi koordinacije o sajber pitanjima, naprednim tehnologijama i odbrani, kako bi mogli da što bolje odgovore na savremene bezbjednosne izazove. 

Sjedinjene Države i Velika Britanija pomoći će Australiji u izgradnji i održavanju podmornica na nuklearni pogon, što je veliki poticaj za vojni arsenal Kanbere, iako je Morison rekao da će se brodovi možda pridružiti floti do 2040. Na konferenciji za novinare nakon saopštenja, australijski lider je opisao dogovor kao „vječno partnerstvo“.

„Vječno partnerstvo za neko novo vrijeme između najstarijih i prijatelja od najvećeg poverenja. Večno partnerstvo koje će omogućiti Australiji da zaštiti interese nacionalne bezbednosti, da stanovnike čuva na sigurnom“.

Istog dana, portparol kineskog ministarstva inostranih poslova Lijan rekao je da bi Australija „trebalo ozbiljno da razmisli da li Kinu posmatra kao partnera ili pretnju“.

Dosadašnji uspjeh Australije u balansiranju odnosa sa SAD i Kinom garantovao je sigurnost zemlje i ekonomski prosperitet.

Australijska privreda imala je velike koristi od snažnih odnosa sa Pekingom. Izvoz u Kinu skočio je sa oko 3,6 milijardi dolara 2000. godine, na više od 74 milijarde dolara do 2015. godine. Neki ekonomisti tvrde da je kinesko unosno tržište resursa pomoglo u zaštiti Australije od recesije tokom globalne finansijske krize.