Francuska narodna skupština će danas odlučiti o sudbini premijera Fransoa Bajrua na glasanju o povjerenju koje je sam zatražio. Njegova vlada, oslabljena planom štednje i nestankom baze podrške, suočava se sa gotovo sigurnim porazom. Za predsjednika Emanuela Makrona, koji je pogurao Bajrua na funkciju u posljednjem pokušaju da stabilizuje svoj drugi mandat, ishod prijeti ne samo premijeru nego i njegovom već poljuljanom autoritetu, pa ovo neće biti rutinski parlamentarni test, već nešto poput referenduma o opstanku samog makronizma.
Odluka Bajrua da opstanak svoje premijerske funkcije stavi na kocku kroz glasanje o povjerenju manje je čin hrabrosti, a više očaja, jer umjesto da stabilizuje krhku koaliciju, ovim ogoljava nedosljednost političkog centra u Francuskoj, koja je sada na ivici institucionalne blokade, sa posljedicama koje prevazilaze njene granice.
Bajruov potez je političko samospaljivanje. Pokušaj da štednju predstavi kao čin liderstva, dok se Makronov kredibilitet urušava, samo ubrzava propadanje vladajuće klase koja je izgubila moć ubjeđivanja. Makronov drugi mandat već je sveden na upravljačko lutanje, pa za danas najavljeno glasanje otkriva da ni taj minimalizam nije održiv, jer su centristi ostali bez ideja, a njihovo oslanjanje na proceduralne manevre djeluje kao priznanje intelektualnog bankrota.
Odluka da se aktivira član 49.1, koji je, kako pojašnjava Le Monde, zamišljen za potvrdu politike, a ne za egzistencijalni opstanak, liči na zloupotrebu „racionalizovanog parlamentarizma“ Pete republike. Pravnici ga nazivaju samoubilačkim jer prazni duh Ustava, dok pravi problem leži u politici, a ne u proceduri. Francuska skupština više nije rascjepkana u promjenljive blokove koje je moguće privoljeti na kompromis, već polarizovana u međusobno neprijateljske tabore i to ljevicu, ekstremnu desnicu i sve manji centar, koje povezuje samo prezir prema vladi.
Lider partije Les Républicains Loran Vokije dodatno je pojačao ovaj osjećaj izolacije. Dajući svojim poslanicima slobodu da glasaju po savjesti o Bajruovom povjerenju, izbjegao je štetan unutrašnji raskol, ali je istovremeno uskratio vladi svaku nadu u pouzdanu podršku desnog centra. U praksi, Vokijeov manevar onemogućava Bajruu da računa na blok umjerenih, već samo na sporadična uzdržavanja, pto je najočigledniji znak da je makronizam iscrpio kapacitet da sklapa koalicije i da tradicionalna desnica čeka svoj trenutak, umjesto da podupire osuđenu izvršnu vlast.
Rezultati ispitivanja javnog mnjenja potvrđuju ono što politika sugeriše: da je autoritet ispario. Prema podacima koje je objavila Boursorama Makronov rejting pao je na 15%, Bajruov na 14%, što su brojke koje bi, u nekim drugim okolnostima, izazvale momentalne ostavke. Vladin program štednje nema uporište, predsjednik nema biračku bazu, a premijer ne uživa nikakvu lojalnost.
Srž krize leži u tome što su institucije Pete republike osmišljene da osnaže izvršnu vlast, međutim, kada je predsjednik diskreditovan, a skupština fragmentisana, te iste institucije proizvode paralizu. Ustav, kako ocjenjuje Le Monde, nudi „demokratske ventilacije“, koje obuhvataju raspuštanja i referendume, ali Makron je odbio da ih koristi, što se tumači kao otkrivanje njegove najveće slabosti, a to je strah od birača.
Ključne figure Nacionalnog okupljanja (RN) Marin Le Pen i Žordan Bardela gotovo da i ne moraju da djeluju, jer snaga ekstremne desnice leži manje u njenoj sopstvenoj energiji, a više u nesposobnosti protivnika. Izjava bivšeg francuskog predsjednika Nikole Sarkozija da RN nije dio „republikanskog luka“ ih, paradoksalno, jača, jer im omogućava da se predstave kao isključeni autsajderi kojima se nepravedno uskraćuje legitimitet.
Napredak ekstremne desnice nije zagarantovan, ali je njen put jasniji nego kod drugih. Ljevica ostaje podijeljena uprkos Novom narodnom frontu, desni centar vaga između umjerenosti i radikalizacije, političko djelovanje vlade je nevidljivo, pa u tom vakuumu, RN postaje očigledan pol opozicije i ishod koji je Makronov „progresivni bedem“ navodno trebalo da spriječi.
Međutim, francuska kriza nije samo francuski problem. Evropa se dugo oslanjala na francusko-njemačko liderstvo, posebno u trenucima ekonomskih teškoća, no sa Francuskom koja je zaokupljena unutrašnjim neslaganjima i, kako navodi Financial Times, dugom od 113% BDP-a, ona ne može vjerodostojno da vodi na polju fiskalne koordinacije, energetske tranzicije ili odbrane. Makron je nekada tvrdio da je neophodni vizionar Evrope, no danas je umanjena figura, nesposoban da kontroliše sopstvenu skupštinu, a kamoli EU.
U Koaliciji voljnih, Francuska igra ulogu ključnog člana, pružajući i diplomatsko vođstvo i operativne kapacitete, zbog čega oslabljena vlada rizikuje da potkopa kredibilitet koalicije, s obzirom na to da bi, bez mogućnosti da rasporedi trupe, sredstva ili vodi politiku, saveznici Pariza mogli da budu primorani da snose disproporcionalnu odgovornost. Čak bi i privremena tehnička vlada stvorila vakuum u vođstvu baš onda kada je odlučnost od ključnog značaja.
Kada je riječ o Ukrajini, čak i privremena tehnička vlada mogla bi da odloži odluke o obuci trupa, isporukama oružja ili pooštravanju sankcija Rusiji, smanjujući efikasnost zapadne podrške u trenutku kada ukrajinski uspjeh na bojnom polju zavisi od predvidive i kontinuirane pomoći. Politička blokada u Parizu mogla bi se direktno pretvoriti u strateško zatezanje za Kijev, primoravajući Ukrajinu da umanjuje svoja očekivanja i sve više se oslanja na Njemačku, Veliku Britaniju i Sjedinjene Države za operativni kontinuitet.
Na sličan način se i grupa zemalja poznata kao E3, a koju čine Francuska, Njemačka i Ujedinjeno Kraljevstvo, oslanja na Pariz za koherenciju u evropskoj bezbjednosti, nuklearnoj diplomatiji i upravljanju krizama. Krhka francuska izvršna vlast umanjuje njenu pregovaračku moć sa Berlinom i Londonom, potencijalno marginalizujući Francusku u pregovorima visokog rizika, od nuklearnih pitanja Irana do intervencija u Africi. Unutrašnje podjele vezane za spoljnu politiku mogle bi da spriječe E3 da pokaže jedinstven stav, slabeći njegovu moć u trenutku kada je kohezija vitalna za evropsku stabilnost.ada koju bi činio ili podržao ojačani RN blok pomjerila bi francuski odnos prema Briselu sa nevoljnog liderstva ka nacionalističkoj opstrukciji, što bi ohrabrilo populiste u Italiji, Nizozemskoj i centralnoj Evropi, a moglo bi zamrznuti i krhki evropski konsenzus o migracijama, Ukrajini i budžetu.
Mogući ishod današnjeg glasanja o povjerenju je Bajruov odlazak sa premijerske funkcije, dok bi dublja posljedica bila gubitak Makronovog političkog legitimiteta, čiji mandat svakako ulazi u završnu fazu. Francuska ponovo daje Evropi poznatu lekciju da kada centar propadne, ekstremi napreduju, što bi ostatak kontinenta trebalo ozbiljno da shvati.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR