Signali iz Praga

Očekivani povratak Andreja Babiša na premijersku funkciju izaziva zabrinutost daleko izvan granica Češke, jer rizikuje da oslabi već napet evropski konsenzus o Rusiji i Ukrajini, sa nizom posljedica koje bi mogle da se prošire od Srednje Evrope do Balkana. Za Kremlj, koji cvjeta na evropskim podjelama i odlaganjima, čak i umjerene korekcije u češkoj politici mogle bi da otvore novi prostor za jačanje uticaja.

Za Babiša se ne može reci da je direktni pristalica Vladimira Putina. On je, prije svega, pragmatični oligarh čije je bogatstvo vezano za evropska tržišta i subvencije, međutim, njegova retorika tokom izborne kampanje, u kojoj je dovodio u pitanje odbrambene programe, umanjujući značaj inicijativa za municiju za Kijev i obraćajući se biračima iscrpljenim inflacijom, bila je usklađena sa linijama koje Moskva preferira. Sama po sebi, takva retorika ne mijenja pravac Češke, ali u regionu gdje Robert Fico u Slovačkoj i Viktor Orban u Mađarskoj već naginju ambivalentnosti, ona rizikuje stvaranje bloka blagih kočničara unutar EU i NATO-a.

Češka je do sada bila među najodlučnijim podržavaocima Ukrajine, organizujući nabavku municije u velikim razmjerama i lobirajući među saveznicima da učine isto. Vlada pod Babišem koja bi oklijevala ili smanjivala angažman ohrabrila bi glasove onih koji zagovaraju „mir“ po gotovo svaku cijenu. Ta priča već dobija na značaju među balkanskim liderima koji njeguju veze sa Moskvom, kojima češki zaokret, koliko god suptilan, pruža izgovor da učvrste stavove i odbiju pritisak Zapada.

Babišova odluka da svoju stranku ANO poveže sa „Patriotama za Evropu“ u Evropskom parlamentu povećava rizik. Grupa uključuje stranke koje otvoreno sumnjaju u opravdanost sankcija Rusiji i spremne su da prihvate narative Kremlja. Takva udruženja normalizuju proruski pristup i šalju signal Moskvi da ima partnere u evropskim institucijama. Unutar Češke, Babišovi mediji pružaju mu alate da u javni diskurs unese poruke koje dovode u pitanje zapadno jedinstvo, zamagljuju odgovornost i predstavljaju pomoć Ukrajini kao neodrživ teret.

Ograničenja, ipak, postoje, ali nijesu pravne prirode, već proizilaze iz političke stvarnosti i pritisaka Kojima će Babiš ipak morati da se prilagođava. Češki predsjednik Petr Pavel, bivši predsjednik Vojnog komiteta NATO-a, čvrst je zagovornik ovog saveza, sa dubokim autoritetom u odbrambenim pitanjima i platformom da oblikuje javnu debatu. Koaliciona aritmetika nameće kompromise koji bi mogli da ublaže ekstremne stavove. Češka je povezana sa EU subvencijama i NATO obavezama, što bi iznenadne prekide učinilo veoma skupim. Opasnost, međutim, manje leži u dramatičnim preokretima, a više u postepenom erodiranju, s obzirom na to da i svako kašnjenje u isporuci oružja, svako suzdržavanje na EU glasanju i svaka ublažena izjava narušava kolektivnu odlučnost.

Kremlju nije potrebno da Prag potpuno blokira sankcije, jer bi češko oklijevanje da produbi evropske podjele bilo sasvim dovoljan korak. Ovakvi signali imaju poseban efekat na Balkanu gdje proruski akteri odavno tvrde da je zapadna odlučnost krhka, pa bi i najmanje češko povlačenje ojačalo tu tvrdnju i podstaklo Putinove pristalice da djeluju odlučnije na putu ka svojim ciljevima. Zbog toga povratak Babiša nije samo češka politička drama, već dio borbe u kojoj Moskva nastoji da podijeli Evropu iznutra koja ignoriše jačanje ruskog uticaja na Balkanu, na sopstvenu štetu.