Francuska država rijetko reaguje na moralnu paniku, ali kad to uradi, za posljedice ima pravni zemljotres širih razmjera. Sve je počelo kao što skandali u Francuskoj često počinju – nečim vulgarnim. Regulatori koji su pregledali francusko onlajn tržište koje se odnosi na kompaniju Shein pronašli su katalog zabranjenih proizvoda: falsifikovane parfeme, netestiranu kozmetiku, oružje prerušeno u modne dodatke i, što je najšokantnije, seksualizovane lutke s dječjim likom.
Ono što je izgledalo kao algoritamski haos globalne e-trgovine odjednom je prešlo moralnu i pravnu granicu. Ti prizori nijesu bili samo vulgarni, već i nezakoniti. Prema članu 227-23 Francuskog krivičnog zakonika, takvi predmeti predstavljaju prikazivanje maloljetnika u seksualnom kontekstu, što je krivično djelo za koje je propisana zatvorska kazna.
Ovo otkriće pretvorilo je Shein, kineskog giganta ultra-brze mode, u javnog neprijatelja. Prema podacima sa sajta francuske vlade, u roku od nekoliko sedmica, DGCCRF, moćna francuska agencija za zaštitu potrošača, naložila je obustavu Sheinovog tržišta i slučaj proslijedila tužilaštvu. Carinici su upućeni na aerodrom, gdje je otvoreno i testirano 200.000 Shein paketa. Četiri od pet proizvoda nijesu zadovoljili francuske bezbjednosne standarde.
Ministarstvo unutrašnjih poslova pozvalo se na član 6-3 Zakona o povjerenju u digitalnu ekonomiju iz 2004. godine, rijetko korišćenu odredbu koja omogućava sudovima da zatvore sajtove koji ugrožavaju javni red. Poruka je bila jasna: ovo više nije pitanje mode, već pitanje suvereniteta.
Moralno jezgro
U većini zemalja takav skandal bi izazvao izvinjenje i novčanu kaznu. U Francuskoj, on je pokrenuo učvršćivanje moralnog i pravnog poretka. Francuska država na regulaciju ne gleda kao na birokratiju, već kao na građansku dužnost, jer je ono što se označava sintagmom ordre public, odnosno javni red živo načelo koje spaja bezbjednost i društvenu pristojnost. U tom okviru, Sheinove seksualizovane lutke nijesu bile samo izolovan prestup, već dokaz sistema koji na zakon gleda kao na prepreku na putu do profita.
Sheinova korporativna struktura osmišljena je da izbjegne odgovornost. Uprava mu je u Kini, sjedište u Singapuru, fakturisanje u EU odvija se preko Irske, a bez francuskog predstavništva na koje bi tužba mogla da bude adresirana. Ta netransparentnost, koja je ranije omogućavala nesmetano poslovanje, sada je postala njegova Ahilova peta. Francuski odgovor, koji je uključio objedinjavanje tužilaca, carine, digitalnih regulatora i zakonodavaca, predstavlja pokušaj da se dokaže kako država ipak može da dopre do algoritamskih sjenki globalne trgovine.
Pravna bitka
Francuska više nije zadovoljna pukim sprovođenjem zakona, već je odlučila da promijeni pravila igre. Zakon pod nazivom Loi anti-Shein usvojen u junu uz podršku svih političkih strana, a njime je zabranjeno reklamiranje ultra-brze mode, uveden porez na odjeću za jednokratnu upotrebu i obavezivanje kompanija na transparentnost u pogledu trajnosti i ekološkog uticaja.
Kako je objavio Le Monde, budžet Ministarstva finansija za 2026. godinu predviđa dodatnu taksu od dva eura na svaki uvezeni paket male vrijednosti, što su upravo one pošiljke koje održavaju Sheinovo carstvo, a ove mjere nijesu zamišljene da unište kompaniju, već da razotkriju stvarnu cijenu njene „povoljnosti“.
Francuski zvaničnici pritiskaju i Brisel da ukine oslobađanje od carine na uvoz ispod 150 eura, tvrdeći da to narušava konkurenciju i potkopava evropske proizvođače. Za Pariz, Shein više nije samo onlajn prodavnica, već studija slučaja o izbjegavanju regulative i ekosistem koji koristi veličinu, rupe u jurisdikciji i iluziju potrošačkog izbora kao oružje.
Algoritamski nihilizam
Skandal je otkrio i nešto mračnije u vezi sa savremenim internetom, a to je da platforme poput Sheina napreduju zahvaljujući hiper-segmentaciji i algoritamskom ciljanju, pa što je brži ciklus proizvoda, to je veći angažman korisnika. Međutim, isti ti sistemi koji prepoznaju modne trendove potpuno su ravnodušni prema jurisdikciji.
Kada su algoritmi preporučili seksualizovane lutke s dječjim licima, to nije bilo zato što ih je neko odobrio, već zato što niko nije gledao, budući da u digitalnoj ekonomiji kojom upravljaju mašine i prodavci trećih strana, odgovornost postaje neuhvatljiva. Francuski regulatori su u tim lutkama vidjeli ne samo krivično djelo, već simbol tehnološkog nihilizma i svijeta u kojem niko, nigdje ne osjeća odgovornost.
Kritičari optužuju Francusku za moralni teatar i protekcionizam, ali griješe u tome. Ekonomski argument jednako je snažan kao i etički. Ignorišući standarde, Shein narušava konkurenciju, potkopava evropsku proizvodnju i umanjuje poreske prihode. Novi porezi i ekološke kazne za brzu modu nijesu tu samo da zaštite dostojanstvo, već i da obnove ravnotežu, tako da Francuska zapravo oporezuje posljedice neodgovornosti.
Sheinovi branioci tvrde da platforma demokratizuje modu, nudeći jeftinu odjeću potrošačima s ograničenim budžetom, no takvu tvrdnju obara i najblaže preispitivanje. Prava demokratizacija podrazumijeva transparentnost, bezbjednost i povjerenje, a ne prebacivanje eksploatacije na nevidljive radnike i otrovne fabrike. Navodna inkluzivnost brze mode finansira se netransparentnošću. Potez Francuske ipak šalje jasnu poruku da demokratizacija nikako ne može da se ogleda u seksualizovanim lutkama s dječjim likom i jeftinim, jednokratnim haljinama poslatih s drugog kraja svijeta.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR