Horor Mariupolja podsjeća na novu prijetnju Sarajevu

Autori: Daniel Cohn-Bendit, Timothy Garton Ash, Ireneusz Pawel Karolewski, Claus Leggewie

Grupa istaknutih evropskih intelektualaca u autorskom tekstu – apelu za britanski The Guardian upozorili su da je mir na Balkanu ponovo ugrožen, i da se evropske vlade moraju suočiti sa srpskom vladom prije nego što bude prekasno.

Predsjednika Srbije, Aleksandra Vučića su zajedno sa premijerom Mađarske, Viktorom Orbanom označili kao “Putinove trojanske konje” i zatražili da se u cilju zaštite od rusko-srpskih pretenzija, za Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu osigura zaštita koja bi jasno pokazala da su ove dvije države dio demokratskog svijeta i da pripadaju proširenoj evropskoj zajednici.

Na nedavnom evropski samitu u Versaju propuštena je velika prilika: započeti, na simboličnom mjestu, novi poslijeratni poredak Evrope. Mi nijesmo sanjari; znamo da pridruživanje Evropskoj uniji nije šetnja po parku i da se za Ukrajinu u načelu primjenjuju iste procedure kao i za zemlje kandidate na Balkanu. Ali postojala je prilika za uspostavljanje političke unije, koja bi premostila jaz između labavije asocijacije i punopravnog članstva. Umjesto toga, evropski čelnici pristupili su kao da su redovne mirnodopske procedure EU još uvijek prikladne u ekstremnom slučaju rata u Evropi. Projekt slobode i mira posustao je pred EU birokratama i zvaničnicima.

Ali EU više nije ekonomska unija koju smo imali posljednjih godina; Vladimir Putin ju je nenamjerno vratio u normativni i institucionalni savez iz godina njenog osnivanja. Ona bi to opet trebala postati, jer njen zadatak sada nije samo da zaštiti Ukrajinu od ruske agresije, nego i da ojača zaštitu njenih novijih članica, posebno baltičkih država, te uključi u tu zaštitu sve države koje žele u EU. Ono što je potrebno je “prošireni Vajmarski trougao” (koji od 1991. povezuje Njemačku, Francusku i Poljsku). Time bi se posebna pažnja posvetila regionalnom širenju sigurnosne dimenzije unutar EU. Njemačka, Francuska, Poljska i baltičke zemlje moraju ući u čvršću saradnju u bezbjednosnoj politici, ako je potrebno, i na području nuklearnog odvraćanja.

Ujedinjeno Kraljevstvo se mora ponovno približiti evropskoj političkoj zajednici, pridruživanju, koju je Brexit neoprezno prokockao. Ali - snažnija zaštita od Rusije znači i da se Putinovim trojanskim konjima, poput mađarskog lidera Viktora Orbana i Aleksandra Vučića iz Srbije, treba odlučnije suprotstaviti. To prije svega otvara pitanja o sprovođenju temeljnih zakonskih obveza članstva Mađarske u EU i daljnjeg statusa Srbije kao zemlje kandidata za članstvo u EU.

Bosna i Hercegovina zaslužuje posebnu pažnju u ovom kontekstu. Srpski političari u Beogradu i Banja Luci (glavnom gradu Republike Srpske) potpiruju tendencije podjela koje, 30 godina nakon početka rata u Jugoslaviji, razbijaju krhku bosansko-hercegovačku konfederaciju. Čak djeluje i da je moguć, novi rat između etničkih grupa u zemlji. Velikosrpski separatisti mogu sigurno računati na aktivnu podršku Putinovog režima.

Putin je dao model plana za takve sramne manevre pred našim očima, još 2008. u slučaju Gruzije, i od 2014., na slučaju Ukrajine. EU je na to zažmurila, ignorišući provokacije Kremlja i sijanje razdora protivnika evropskog jedinstva, od Marine Le Pen do Orbana. Dok je Putin pomno pripremao svoje planove napada, energetska zavisnost Evrope dramatično se povećala, a za to vrijeme se njemačka potrošnja za odbranu smanjila. Sve su to aktivno promovisali, ne samo u Njemačkoj, politički akteri na prvoj liniji - uprkos jasnim dokazima o ruskom neoimperijalizmu. To im danas stvara posebnu obvezu.

Evropski građani sada su čuli pucnje ispaljene u bijesu, a njihove vlade ponovo se približavaju jedna drugoj u odbrani demokratskih vrijednosti i institucija. Zajedno su donijeli odluku o sankcijama za Rusiju i isporuci oružja Ukrajini, ali ne mogu spriječiti stradanje ukrajinskih civila. Kao što su sankcije i isporuke oružja trebale doći, najkasnije, kada je ruska vojska 2021. raspoređena na granice Ukrajine, ne smijemo sada čekati dok i u slučaju Bosne i Hercegovine - takođe ne bude prekasno.

Zagovarali smo 1992. da Evropa preduzme odlučnu akciju za Sarajevo pod opsadom - uzalud. Tek je genocid u to vrijeme pokrenuo zakašnjelu intervenciju, nakon koje nije uslijedio stabilan poredak na Balkanu. Danas bi EU trebala biti budnija i objaviti svoju jasnu namjeru da uključi Bosnu i Hercegovinu u političku zajednicu koja podrazumijeva i pomoć protiv mogućih provokacija i agresije. Trebalo bi podržati jednu alijansu koja upozorava srpske separatiste i obvezuje Hrvatsku, poput Slovenije, da podrži Federaciju Bosne i Hercegovine i da participira u stabilnom poslijeratnom poretku na cijelom Balkanu. Vlada Srbije mora shvatiti da će njena opcija pridruživanju EU biti zaustavljena ako ugrozi nesigurni mir na Balkanu i pokuša se pozicionirati koristeći pometnju ukrajinskog rata. Putinov projekt “ruskog svijeta” čuveno je imao preteču u “srpskom svetu” Slobodana Miloševića, u kojem su Srbi iz Bosne i Crne Gore trebali biti dovedeni kući u matično carstvo, kao što su etnički Rusi na Krimu i Donbasu dovedeni u “dom” 2014. Miloševićev san je neslavno završio na međunarodnom krivičnom sudu.

Srbi u Banja Luci i Beogradu moraju odlučiti kojoj će strani pripadati. Milorad Dodik, lider bosanskih Srba, odbio je sankcije za Rusiju, a ruske (i kineske) zainteresovane strane odlaze i dolaze Beograd. Jasan signal Bosni i Hercegovini, kao i Crnoj Gori članici NATO-a, pokazao bi da se ove dvije države računaju kao dio demokratskog svijeta i da pripadaju proširenoj evropskoj zajednici. Napori da se izborni zakoni i državna uprava prestanu zasnivati na etničkoj proporcionalnosti sve više odjekuju u bosanskohercegovačkom civilnom društvu, posebno među mlađom generacijom, kojoj etnički nacionalizam ne nudi nikakve šanse za mir i prosperitet.

Na ovaj način Putin i nehotice može ojačati Evropsku uniju.

Autori teksta za The Guardian su Daniel Kon – Bendit (Cohn), koji predvodi Zelene u Evropskom parlamentu, Timoti Garton Eš (Timothy Ash), istoričar, profesor Evropskih studija na Oxfordu, Irneuš Pavel Karolevski (Ireneusz Pawel Karolewski), profesor političke teorije i studija demokratije na Univerzitetu u Lajpcigu, i politikog Klaus Legevi (Claus Leggewie) nosilac zvanja Ludvig Borne na Univerzitetu Justus Liebig u Giesenu

Orginalni naslov glasi : “The horrors of Mariupol should remind us of a new danger to Sarajevo”  (Horor Mariupolja trebali bi nas podsjetiti na novu opasnost za Sarajevo)

Prevela: Biljana Jovićević