Vartolomej oduzeo Moskvi jurisdikciju i nad Litvanijom

Priredio: V.J.

Vaseljenski patrijarh Vartolomej boravi u trodnevnoj zvaničnoj pośeti Republici Litvaniji na poziv premijerke Ingride Šimonite. Patrijarh je juče doputovao u Viljnus, litvansku prijestonicu.

Vartolomej je s premijerkom jutros potpisao sporazum o saradnji, koji se tumači kao pravna osnova za stvaranje pravoslavne jerarhije u Litvaniji nezavisne od ogranka Moskovske patrijaršije u toj zemlji.

Na ovaj način, Vartolomej, nakon Ukrajine, šalje još jednu snažnu poruku da se jurisdikcija Moskovske patrijaršije može prostirati samo unutar granica aktuelne Ruske Fedeacije, ne i na prostore negdašnjega SSSR-a na kojima su od ranih 1990-ih obnovljene ili uspostavljene nove nezavisne države.

Identičan model se u perspektivi očekuje i na Balkanu, u pogledu jurisdikcije Crkve Srbije (SPC), koja još obuhvata teritorije nepostojeće Jugoslavije na anahronome temelju tomosa Vaseljenske patrijaršije iz 1922. za Crkvu Kraljevine SHS.

Agencije izvještavaju da je jutros „lider Istočno-pravoslavne Crkve rekao da će sarađivati s Vladom Litvanije na potencijalnom uspostavljanju novoga ogranka u ovoj baltičkoj zemlji kako bi se osiguralo da vjernici više ne budu pod isključivim nadzorom Moskve”.

„Danas se pred nama otvara nova perspektiva, mogućnost da zajedno radimo na uspostavljanju ogranka Vaseljenske patrijaršije u Litvaniji“, rekao je patrijarh Vartolomej novinarima u Viljnusu.

Vlada Litvanije je saopštila da se dio pravoslavnih vjernika u zemlji, uključujući brojne ukrajinske izbjeglice, protive sadašnjoj organizaciji pravoslavne zajednice, koju predstavlja filijala Ruske crkve.

S tim u vezi, Vaseljenski Patrijarh je u Litvaniji ignorisao poziv arhijereja iz ogranka Moskovske patrijaršije — mitropolita viljnusko-litvanskoga Inokentija Vasiljeva — da se u hramu koji je u njegovoj jurisdikciji „pokloni pravoslavnim pokroviteljima Litvanije”.

Prethodno, Vartolomej je u crkveno-sudskom postupku apelacije (ekliton) rehabilitovao nekoliko sveštenika koje je litvanski ogranak Moskovske patrijaršije prošle godine raščinio kao odmazdu jer su zatražili da pravoslavlje u toj zemlji ubuduće ne kontroliše Moskva. Rehabilitovane sveštenike Vartolomej je primio pod svoj omofor.

Istina, Viljnusko-litvanska eparhija Inokentija Vasiljeva prošle godine je zatražila, s početkom ruske agresije na Ukrajinu, od Moskovske patrijaršije veću nezavisnost (samoupravu) — ali ne i autokefaliju.

„Antena M” objavila je da je u drugoj pribaltičkoj državi, Letoniji, jesenas, uz inicijativu i pomoć tamošnjih državnih vlasti, de facto zaokružen postupak autokefalije Letonske pravoslavne crkve — o čemu je zvanično obaviještena i Moskovska patrijaršija.

U Estoniji, još jednoj pribaltičkoj državi — negdašnjoj članici SSSR-a u kojoj je Moskva decenijama imala kanonsku nadležnost nad pravoslavnima — Vartolomej je 1996. osnovao Estonsku apostolsku pravoslavnu crkvu, sa statusom autonomne jurisdikcije Vaseljnske patrijaršije, dok paralelno opstoji i samoupravni estonski ogranak Ruske pravoslavne crkve.