Novi četnički parastos: Mićović i Ostojić krivotvore istoriju, sada na Krnovu

Piše: Vladimir Jovanović

Iz ogranaka Crkve Srbije (SPC) u Crnoj Gori najavlju novi četnički parastos.

Područne svetosavske eparhije, crnogorsko-primorska Joanikija Mićovića i nikšićko-budimljanska Metodija Ostojića, 20. avgusta će održati, kako navode, „pomen postradalim pripadnicima OMLADINSKOG gvozdenog puka na Lobanjoj glavi, na Krnovu kod Nikšića, avgusta 1944. godine”.

Obred je najavljen 8. avgusta iz Gornjeg Zaostra kod Berana, kada je Ostojić, držeći pomen u mjestu prvog štaba vođi četničkih koljača u Crnoj Gori, Pavlu Đurišiću, kazao:

„Na Krnovu je pobijeno nekoliko stotina NENAORUŽANIH MLADIĆA bez suda i presude od partizanskih jedinica `44. godine, strijeljani u dolinama i vrtačama”.

„Komunisti su svakakve zločine radili”, rekao je Ostojić, „ali mi koji sljedujemo za istinom smijemo reći istinu: da su jame napunili”.

Na svetosavskim sajtovima Ostojića i Mićovića objavljuju o skupu na Krnovu: „Pozivamo rodbinu BEZGROBNE MLADOSTI i vjerni narod da svojim prisustvom odamo počast poginulim pripadnicima Jugoslovenske vojske u otadžbini”.

Formulacije natopljene frazama za neobaviještene, poput „pobijeno nekoliko stotina nenaoružanih mladića bez suda i presude”, „bezgrobna mladost”, „omladinski gvozdeni puk” ili Jugoslovenska vojska u otadžbini, pokušaj su da se zamagli istorijski kontekst, suština i provjerljive činjenice.

Četnici Pavla Đurišića, 8. „gvozdeni” puk (ne postoji nikakav „omladinski”), na Krnovu u avgustu 1944. su izginuli u funkcionalnoj ulozi pomoćnih trupa Hitlerovog Wehrmachta.

Oni su sadjejstvali u njemačkoj operaciji „Rübezahl” kao nominalni dio Srpskog dobrovoljačkog korpusa (SDK), nacističke formacije iz Srbije čiji je ideolog Dimitrije Ljotić. I doživjeli su na Krnovu jedan od klasičnih vojničkih poraza, od strane Titovih partizanskih snaga sastavljenih od Crnogoraca.

U to vijeme, provjerljivo je, „Jugoslovenska vojska u otadžbini” čista je fikcija.

Kralj Petar II Karađorđević, njezin vrhovni komandant, još 10. juna 1944. potpisanim sporazumom preko svog ovlašćenog pregovarača i uz asistenciju Britanaca (Viški sporazum) — de facto priznaje Tita za premijera (Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije), a partizansku Narodnooslobodilačku vojsku (NOV i POJ) za jedinu legalnu vojnu snagu Jugoslavije. 

Posljedično, Karađorđević 29. avgusta 1944. donosi ukaz O. Br. 881 kojim se general Dragoljub Mihailović razriješava dužnosti načelnika Štaba Vrhovne komande u okupiranoj Jugoslaviji. Isti Karađorđević se 12. septembra 1944, preko Radio Londona, ovim riječima obratio i četnicima:

„Ujedinite [se] i pristupite Narodnooslobodilačkoj vojsci pod maršalom TITOM [...] tom našom NARODNOM VOJSKOM, koja je jednodušno priznata, podržavana i pomagana od naših velikih saveznika, Velike Britanije, Sovjetskog Saveza i SAD.

Svi oni, koji se oslanjaju na neprijatelja protiv interesa svog vlastitog naroda i njegove budućnosti, i koji se ne bi odazvali ovom pozivu, neće uspeti da se oslobode IZDAJNIČKOG ŽIGA, ni pred narodom ni pred istorijom.

Ovom mojom porukom vama, odlučno osuđujem zloupotrebu imena kralja i autoriteta krune, kojom se pokušavalo opravdati saradnja sa neprijateljem i izazvati razdor među borbenim narodom u najtežim časovima njegove istorije, KORISTEĆI TIME SAMO NEPRIJATELJU”.

Toliko od Karađorđevića; Đurišić ga nije poslušao i krajem 1944. odveo je iz Crne Gore hiljade sljedbenika s Njemcima na put u bestragiju…

I dok Dragoljub Mihailović pred Saveznicima ukriva saradnju potčinjenih mu komandanata s Njemcima, jedan od njih, Pavle Đurišić, otvoreno je u proljeće 1944. i s Wehrmachtom stupio u oružanu kolaboraciju; isto je radio prethodno s Italijanima.

Đurišić je ustrojavanje svoja ukupno tri puka „crnogorskog dobrovoljačkoga korpusa” — a među njima i „gvozdenog”, koji će učestvovati u boju na Krnovu protiv partizana — u maju 1944. u Beogradu lično ugovorio, kroz principe naoružavanja, logističke podrške i budžeta s kvislinškim premijerom Milanom Nedićem, te visokim njemačkim okupacionim zvaničnicima, Hermanom Nojbaherom i Maksimilijanom fon Vajsom. Nojebaher je pro-srpski nacista, autor projekta s kraja 1943. „o pripajanju Crne Gore Nedićevoj Srbiji”.

Model za Đurišićevu formaciju je nacistički SDK, sa Srbima-dobrovoljcima ideologa Ljotića; po njemu su prozvani ljotićevci. Embrioni SDK su učestvovali u njemačkim masakrima srpskoga civilnoga stanovništva u jesen 1941, ili istrebljenju Jevreja u Beogradu. Napominjem, ni dan-danji u Srbiji nijesu „rehabilitovali” Nedića i Ljotića, iako je to urađeno sa sudskom presudom Mihailoviću.

A Đurišić je, u maju 1944, od Nedića dobio čin potpukovnika. Zvanično, Đurišić je od tada i pomoćnik gen. Kosti Mušickom, komandantu SDK.

Slikao se Đurišić u okupiranom Beogradu u automobilu ispred zdanja skupštine, a u društvu njemačkih i Nedićevih i Ljotićevih oficira (vidi fotografiju uz tekst, Đurišića smo zaokružili).

Sačuvana je i Đurišićeva fotografija s Nedićevim ministrom Mihailom Olćanom. Đurišić je dao izjavu „Novom vremenu”, srpskom pro-njemačkom glasilu u Beogradu, pod naslovom: „Crna Gora zahteva slogu svih Srba”.

„Jedno mogu da garantujem, a to je da ću očistiti od komunista krajeve Sandžaka i Crne Gore”, obećava Srbima i Njemcima.

O kontaktima Đurišića s Njemcima, Nedićem i ljotićevcima u Beogradu, izviješten je i Dragoljub Mihailović. Pozivajući se na arhivsku građu o tome u knjizi „Draža i opšta istorija četničkog pokreta” (IX, 2005) piše i Miloslav Samardžić, vodeći savremeni četnikolog:

„Iz redova SDK predviđa se formiranje jedne crnogorske jedinice. Naziv, jačina i sastav za sada nepoznati — javljao je major Aleksandar Mihajlović, šef beogradskih ilegalaca (AVII, ČA, K-277, reg. br. 6/1). Istog dana, 20. maja, Mihajlović šalje još jedan radiogram: — Kako saznajemo major Pavle Đurišić nalazi se u Beogradu, gde je primljen od strane Nedića. Saznaje se da mu je odobreno formiranje odreda od 7.000 ljudi. Dobio je 10.000 metara platna i dva kamiona. Formiranje i opremu odobrili Nemci (AVII, ČA, K-277, reg. br. 6/1)”.

„Draža 24. maja (1944) piše komandama Starog Rasa i Crne Gore: — U ‘Novom vremenu’ od 21. i 22. maja, izašla je Pavlova slika sa ministrom Olćanom, kao i Pavlova izjava ‘Vremenu’. Hitno smo ovo demantovali preko Demokratske Jugoslavije. Pavlu preporučujem da nam ne pravi ovakve nezgode, jer posle toga dolaze otvoreni napadi preko Londona, koji nam škode u narodu („Zbornik dokumenata… Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića 1941-1945”, XIV-3, 653).

I numeracija tri Đurišića puka — 6, 7. i 8. — nadovezuje se na redosljed Ljotićevih već postojećih pukova SDK (1, 2, 3, 4. i 5. puk). Posljednji po numeraciji, Đurišićev 8. puk, nazvan je „gvozdeni”, sa komandom u Podgorici, u kojoj su tada Njemci.

„Polazeći od razgovora u Beogradu”, navodi crnogorski istoričar dr Radoje Pajović, Đurišić je napravio prijedlog budžeta za svoj „dobrovoljački korpus”, „koji je početkom juna (1944) dostavio Nediću”.

„U njemu se, za period od 1. juna do 31. decembra 1944, na ime ‘redovnih i ličnih, materijalnih i vanredaih izdaaka’, traži 289.976.800 dinara. Prijedlogom budžeta nijesu predviđena sredstva za nabavku oružja, odjeće i posteljine, jer su to obećale da obezbijede njemačke oružane snage” („Kontrarevolucija u Crnoj Gori: četnički i federalistički pokret 1944-1945”, 1977, 474).

Đurišiću su Njemci i Nedić u junu 1944. dostavili: oko 3.000 pušaka, 150 automata, oko 80 teških mitraljeza, 38 minobacača, šest topova, 900 konja, 2.000 pari cipela, odjeću…

Ovako naoružani, opremljeni i plaćeni Đurišićevi četnici, uključujući „gvozdeni puk” — sastavljen dobrim dijelom od prisilno mobilisanog ljudstva, koje će, ukoliko nije izginulo, nakon boja na Krnovu uglavnom pristupiti partizanima — poslužili su Njemcima u Crnoj Gori kao pomoćne trupe u njihovoj operaciji „Rübezahl”, izvedenoj 13-27. avgusta 1944.

Boj na Krnovu je dio te operacije. Odigrao se 25. avgusta 1944. na Ćeranića gori – Krnovo.

I dok Đurišić tada neposredno sarađuje s Njemcima, Nedićem i ljotićevcima, Titova NOV i POJ, konkrento na području Crne Gore, izvodi akciju s ratnim avijacijama SAD i SSSR-a — što je podatak koji dovoljno govori.

Naime, do 22. avgusta 1944. NOV i POJ završila je u Pivi dramatičnu evakuaciju svojih 1.059 teških ranjenika, do kojih se, uz Njemce, pokušao dočepati i taj četnički „gvozdeni puk”. Svi partizanski ranjenici su — američkim avionima (60th Operations Group), manjim dijelom i avionima ruske Crvene armije — s improvizovane poletno-slijetne staze u Brezni prebačeni na liječenje u savezničke bolnice u Italiji.

Nakon toga, lišeni brige o ranjenicima, partizani su otpočeli kontraudar protiv njemačko-četničkih snaga. Glavni ceh platio im je Đurišićev „gvozdeni puk” na način da je na Krnovu doslovno zbrisan: dio pobijen, dio pobjegao, dio pristupio partizanima.

Naređenje o razabijanju četnika na Krnovu izdao je i u djelo sproveo crnogorski komandni i vojnički kadar.

Radovan Vukanović (narodni heroj), komandant 2. udarnog korpusa NOV i POJ, naređuje da „brzim probojem zađe za leđa neprijatelju” potčinjenoj 3. udarnoj diviziji, pod komandom Sava Burića (narodni heroj).

Linijom subordinacije, neposredni zadatak razbijanja četnika na Gvozdu, Javorku i Ćeranića gori dobio je Niko Strugar (narodni heroj), komandant 7. crnogorske omladinske udarne brigade „Budo Tomović”.

O boju na Krnovu i vojničkoj pobjedi 7. crnogorske, komandnom i komandirskom kadru i strukturi te brigade, opširnije u istoriografskom osvrtu śutra na „Anteni M”…