Patrijarh iz Jerusalima sa pobunjenim monasima ruši arhiepiskopa Sinaja koga Vartolomej podržava

Priredio: V.J.

Skandal u Svetoj Katarini, čuvenom pravoslavnom manstiru na Sinajskoj gori u Egiptu, opet je u fokusu nakon što su Jerusalimska patrijaršija i Vaseljenska patrijaršija, koje predvode patrijarh Vartolomej (lijevo na slici) i patrijarh Teofil (desno), objavile saopštenja sa protivnim stavovima.

Za razliku od Vaseljenske, Jerusalimska patrijaršija juče na zvaničnome sajtu (jerusalem-patriarchate.info) izražava podršku onom dijelu monaške bratije koja se početkom prošle neđelje otvoreno pobunila protiv nadležnoga im igumana ujedno arhiepiskopa Damjana — koji je takođe član episkopata Jerusalimske patrijaršije.

„U potpunosti podržavamo sinajsku bratiju”, navodi se u saopštenju Jerusalimske patrijaršije, „priznajući prava otaca (monaha) svetoga manastira, jer su ona utvrđena u njegovim osnovnim propisima i zaštićena kroz njegovu vijekovnu monašku tradiciju“.

Svetilište na Sinajskoj gori (južni dio Sinajskoga poluostrva, mjesto u kojem je prema jevrejskoj, hrišćanskoj i muslimanskoj tradiciji Mojsije primio Deset zapovijesti) izgrađeno je između 548. i 565. godine po naređenju vizantijskoga cara Justinijana I. To je najstariji kontinuirano naseljeni hrišćanski manastir na svijetu. Djeluje u okviru Jerusalimske patrijaršije pod jedinstvenim autonomnim statusom.

Kriza u manastiru Svete Katarine eskalirala je u prošli utorak, kada je arhiepiskop Damjan — koji ima 91 godinu, a uglavnom naizmjenično živi u Atini i Kairu — stigao sa saradnicima u manastir. On se suočio sa većim dijelom pubunjene bratije koja je željela da izmijeni upravne propise manastira bez njegova odobrenja: od ukupno 22 sinajska monaha, njih 15 su prije nekoliko neđelja od Jerusalimske patrijaršije zahtijevali smjenu igumana-arhiepiskopa. Tvrdio je Damjan da su ga u utorak veče napali „monasi koji su planirali puč”. Međutim, monasi koji se protive Damnjanu su tada nasilno izbačeni iz svojih ćelija; poriču da su napali arhiepiskopa i navode razloge koje smatraju utemeljenjim za njegovo smjenjivanje.

Iz Jerusalimske patrijaršije — čiji je patrijarh Teofil, etnički Grk, poznat po proruskim stavovima i oponiranju Vaseljenskoj patrijaršiji u vezi s priznanjem autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine — naglašavaju da se podrška sinajskoj bratiji „izražava u okviru duhovne i kanonske jurisdikcije koju vrši Jerusalimska patrijaršija” i pozivaju na saradnju svih strana, uključujući i Republiku Grčku, „kako bi se zaštitio kanonski poredak i obnovili mir i jedinstvo unutar svetoga manastira”.

Prethodno, 29. avgusta, Sinod Vaseljnske patrijaršije je objavio da — ispostavilo se suprotno Jerusalimskoj patrijaršiji — izražava podršku arhiepiskopu Damjanu:

„Tokom čitanja pisma arhiepiskopa Damjana Sinajskog, Vaseljenska patrijaršija je izrazila punu podršku njemu, priznajući ga za legitimnog i kanonskog arhiepiskopa i igumana, istovremeno potvrđujući vijekovni status svetoga manastira Sinaj”.

Oglasio se i ministar vanjskih poslova Grčke, Jorgos Gerapetritis: „Nijesmo uključeni u unutrašnja crkvena pitanja manastira na Sinaju, koja pažljivo pratimo. Ona svakako nose rizik od daljeg komplikovanja. Slučaj pokušavamo da riješimo u saradnji sa egipatskim vlastima. Sa mojim egipatskim kolegom, imali smo produktivnu diskusiju, tokom njegove pośete Atini, u vezi sa zaštitom prava manastira Svete Katarine i očuvanjem njegova karaktera. Svi mogu da razumiju složenost pitanja, s obzirom na to da u 15 vijekova rada manastira nije postojala zakonska regulativa koja bi to osigurala. Važno je da grčka država aktivno učestvuje u ovoj diskusiji sa egipatskom stranom”.

Portal na grčkome „Παραπολιτικά” o pozadini skandala nudi sljedeća objašnjenja:

- „Nije slučajno da situaciju maksimalno iskorišćavaju ne samo ekstremističke snage u Egiptu, već i moćni faktori koji utiču na dešavanja unutar Jerusalimske patrijaršije. Moskovska patrijaršija nastoji da poveća svoj uticaj. Kako crkveni krugovi pojašnjavaju, jedina nadležnost koju jerusalimski patrijarh ima u Sinajskom manastiru jeste da izvrši rukopoloženje novoga igumana. Težnja patrijarha Teofila posljednjih godina da preuzme veću ulogu u onome što se dešava u Sinajskom manastiru je očigledna i često je izazivala reakciju egipatske vlade i Vaseljenske patrijaršije”.

- „Pobunjeni monasi tražili su podršku u Jerusalimu tokom operacije svrgavanja gospodina Damjana. Nakon što se danima nije oglašavala, Jerusalimska patrijaršija sada u saopštenju staje uz pobunjene monahe. Fanar (Vaseljenska patrijaršija), sa svoje strane, na posljednjem zasedanju Sinoda izrazio je podršku gospodinu Damjanu i, kako se i očekivalo, radi na normalizaciji situacije”.

- „Važan faktor koji igra katalitičku ulogu u učvršćivanju ostanka gospodina Damjana na čelu manastira Sinaj su veoma dobri lični odnosi koje on održava sa egipatskim predśednikom Al-Sisijem. Ipak, postupci za zaključivanje sporazuma između države Egipat i manastira Sinaj, koji će dati pravni status manastiru i odrediti njegov vlasnički status, nakon vijekova neaktivnosti, još traju. Dok se napori za postizanje sporazuma ne završe, arhiepiskop Damjan će ostati na svojoj funkciji, uprkos svojoj početnoj namjeri da se povuče 30. septembra i pokrene proces sukcesije u svojoj katedri. Njegovo zdravlje, kako uvjeravaju ljudi bliski njemu, veoma je dobro, uprkos patnji koju je pretrpio posljednjih dana”.

Drugi portal na grčkome jeziku, „Newsbomb”, iznosi sljedeće ocjene:

- „Posljednjih dana oko Sinaja se pojavila ‘sveta igra moći’, pri čemu se produžena kriza, pored objektivnog pitanja neposredno manastira i odnosa između Grčke i Egipta, dotiče pitanja koje prevazilazi državne granice i klasične diplomatske odnose. Prema crkvenim krugovima, riječ je o dva različita pristupa, pri čemu Vaseljenska patrijaršija i Jerusalimska patrijaršija izdaju saopštenja koja, iako se tiču istog pitanja, odražavaju različite strategije i težnje. Analiza dva stava pokazuje da ono što se dešava na Sinaju nije samo unutrašnje pitanje monaške zajednice, već aspekt crkvene diplomatije”.

- „Vaseljenska patrijaršija je, preko Sinoda, zauzela jasan stav u korist arhiepiskopa Damjana Sinajskog, kao legitimnog i kanonskog igumana i ponovila priznanje posebnog statusa autonomije koji Sinajski manastir uživa vijekovima. Ova referenca se zasniva na patrijarškim aktima iz 16. i 18. vijeka, koji osiguravaju autonomiju manastira. Crkveni krugovi primjećuju da pozicioniranje Fanara ne ostavlja prostora za sumnju, funkcioniše kao štit za arhiepiskopa i povezuje njegovo igumanstvo sa bezvremenim kanonskim statrusom Sinaja”.

- „Na drugoj strani, saopštenje Jerusalimske patrijaršije karakteriše diplomatska dvosmislenost jer izjavljuje podršku bratiji, ali ućutkuje ulogu igumana, ostavljajući prostor za višestruka tumačenja”.

- „Stav dvije patrijaršije otkriva da je Sinaj postao polje institucionalne konfrontacije sa međunarodnim implikacijama”.

Napominjemo, Sinajska arhiepiskopija, sa Svetom Katarinom kao katedrom, tokom 19. vijeka u sveštenim diptisima je uz MITROPOLIJU CETINJSKU - CRNOGORSKU PRAVOSLAVNU CRKVU — u statusu autokefalne jurisdikcije.