Država EU prijeti zatvaranjem manastira i parohija zbog veza sa Kremljom

Priredio: V.J. 

Rusko-pravoslavni manastiri i parohije u Estoniji mogli bi biti primorani da se zatvore ako vjerodostojno ne prekinu svoje veze sa Moskovskom patrijaršijom — upozorio je ministar unutrašnjih poslova ove države Lauri Ljanemets.

Govoreći juče za ERR, estonski javni servis, u programu na ruskome jezikom, on je kazao da „takve veze predstavljaju bezbjednosni rizik za zemlju”. 

Ministar je takođe juče pośetio Pjuhticu („sveto mjesto”), pravoslavni ženski Svetouspenski manastir na śeveroistoku zemlje, izgrađen 1891. dok je Estonija bila dio Ruske carevine. Objasnio je stav svoje vlade da sve vjerske zajednice, parohije i manastiri koji su podređeni Moskovskoj patrijaršiji, „a u suštini režimu Kremlja i srodnim bezbjednosnim pitanjima, moraju preduzeti korake da zaustave ovu podređenost“. 

Ministar insistira da će zvanični Talin „učiniti sve što je moguće da ne dođe do eskalacije po ovome pitanju”, ali je naglasio da je „sa bezbjednosne logičke tačke gledišta” nemoguće dozvoliti da se estonski vjerski entiteti povinuju ruskome patrijarhu Kirilu, koji je faktički „proglasio da estonska država ne bi trebalo da postoji”. 

Ministar Ljanements tvrdi da država „neće propisivati manastirima, crkvama i parohijama kakva treba da bude njihova budućnost — važno je da oni samostalno donose odluke”. On je, međutim, upozorio da oni crkveni entiteti koji su „direktno potčinjeni patrijarhu Kirilu, odnosno Moskvi, mogu da se suoče sa problemom: da ih država zakonski primora da obustave sve aktivnosti”. 

Za sada će manastiru Pjuhtica biti dozvoljeno da nastavi sa uobičajenim aktivnostima, rekao je Ljanements, „jer rukovodstvo manastira traži pravno i kanonski prihvatljiva rješenja koja bi prekinula veze sa Moskovskom patrijaršijom”. 

Međutim, manastir saopštava da je ministru rečeno u Pjuhtici kako oni ne mogu da napušte podređenost Moskvi: Moskovska patrijaršija im je dodijelila stavropigijalni status, „što je upisano u statut manastira” i to „onemogućava promjenu jurisdikcije”. Stavropigija je naziv koji opisuje neposrednu potčinjenost nekog manastira ili crkve, čak nezavisno od lokalne jurisdikcije ili eparhijskog vladike. 

„Shodno tome, manastir ne može sam inicirati odbijanje stavropigijalnog statusa”, navodi se u saopštenju za javnost manastira. „Ukoliko vlada Republike Estonije, u licu ministra unutrašnjih poslova, interveniše da promijeni nadležnost manastira, onda vlada, kao pokretač procesa, može sama da se obrati patrijarhu Kirilu sa prijedlogom za opoziv stavropigijalnog statusa”. Iguumanija Filareta je napomenula da je ovaj put kanonski legitiman za monahinje manastira. 

Pjuhtica je 1990. dobila stavropigijalni status od moskovskog patrijarha Aleksija II. Upravo je Aleksij rodom iz Estonije, etnički Njemac. Aleksij je kao „Drozdov”, agent KGB-a, svojevremeno i postao moskovski patrijarh. Uspenski manastir Pjuhtica sada ima oko 100 monahinja i iskušenica. 

Moskovska patrijaršija je svoj samoupravni ogranak, nazvan Estonska pravoslavna crkva, osnovala 1993, dakle po raspadu SSSR-a, kada je Estonija povratila svoju nezavisnost. 

U januaru 2024. estonske vlasti nijesu obnovile privremenu boravišnu dozvolu Jevgeniju Rešetnjikovu, državljaninu Rusije, koji je od 2018. u Talinu mitropolit i poglavar Estonske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije. Rešetnjikov je otputovao u Rusiju. U Estoniji su ostala dva vikarna episkopa i sveštenstvo ove jurisdikcije. 

Međutim, Estonija ima dvije paralelne pravoslavne zajednice. 

Vaseljenska patrijaršija je 1996. obnovila u Estoniji svoju Estonsku apostolsku pravoslavnu crkvu, čiji je prvojerarh mitropolit Stefan Haralambdis. Ova autonomna Crkva prvotno je utemeljena 1923. godine, dok je Estonija bila nezavisna država. Nakon što je SSSR u dogovoru s nacističkom Njemačkom, tj. u duhu pakta Ribentrop-Molotov, 1940. okupirao Estoniju, Ruska crkva je nasilno ukinula ovu Crkvu. 

U Estoniji sada živi 1,3 milion stanovnika. Stanovništvo: 69,1% Estonaca; 23,7% Rusa, dobrim dijlom kolonizovanih u doba SSSR-a; 2,1% Ukrajinaca… 

U religijskom pogledu specifičnost Estonije se ogleda u tome da se, prema podacima iz 2021. godine, čak 58,4% stanovnika izjašnjavaju kao ateisti, a neizjašnjenih o vjeri je 12,7%. 

Od religioznih, najbrojniji su upravo pravoslavci, njih 16,3%, zatim luterani 7,7%, druge hrišćanske denominacije 2,7%... 

Estonija je članica i Evropske unije i NATO-a. 

Parlamentarna skupština Savjeta Evrope nedavno je Moskovsku patrijaršiju - Rusku pravoslavnu crkvu prepoznala kao kvazicrkveni instrument Kremlja za propagandu najtežih zločina, što je istaknula u svojoj usvojenoj Rezoluciji (Resolution 2540).