Rusi produbljuju raskol u pravoslavlju

Neđelju dana prije no što je Papa pośetio Carigrad da bi zajednički proslavio sa patrijarhom Vartolomejem 1700. godišnjicu Prvoga vaseljenskog sabora u Nikeji — neformalni „para-sabor” sazvan je na južnoj obali Persijskoga zaliva: u Dubajiu, Ujedinjeni Arapski Emirati (UAE).

Moskovska patrijaršija i duboka ruska država su vodili „okrugli sto”. Tako je zvanično formatizovan skup održan 20. i 21. novembra. I koji je, uglavnom, prošao nezapaženo od strane medija. Međutim, crkveni centri u Fanaru, Atini i Vašingtonu, kao i nadležna odjeljenja ministarstava vanjskih poslova i direktorati za obavještajno-informativne poslove, pažljivo su pratili zbivanja.

Uz blagoslov moskovskoga patrijarha Kirila Gundjajeva, suorganizatori su bili Ministarstvo vanskih poslova Ruske Federacije i mitropolit Antonije volokolamski, predśednik Odjeljenja za vanjske crkvene odnose Moskovske patrijaršije.

Volokolamski je široko poznat kao „Crveni Kisindžer” zbog svog međunarodnog, zakulisnog aktivizma.

Sastanku u UAE prisustvovali su sveštenstvo i laici Ruske pravoslavne crkve, kao i predstavnici organizacija sunarodnikâ im iz Afrike i Bliskoga istoka. Među njima bili: „mitropolit kairski i śevernoafrički” Konstantin, moskovski „egzarh Afrike”, i episkop Jevtimije Luhovički, vikar egzarhata Afrike, isto Moskovske patrijaršije; i brojni laici, „visoki zvaničnici i rukovodioci” iz Odjeljenja za vanjske i međunarodne odnose grada Moskve.

Koji su ciljevi „okrugloga stola”? Prema novinarskim izvorima i početnim procjenama crkvenih centara i relevantnih direktorata ministarstava vanjskih poslova Grčke, Italije i Kipra, glavna tema bila je drevna grčko-pravoslavna patrijaršija Aleksandrije.

Kada je Vaseljenska patrijaršija 2018. godine najavila dodijelu autokefalije Pravoslavnoj crkvi Ukrajine — i žestokog protivljenja Moskovske patrijaršije, koje je kulminiralo prekidom opštenja sa Fanarom — patrijarh Kiril je „skinuo osigurač”, djelujući razarajuće i krećući se raskolnički protiv svih crkava koje su prihvatile tomos o ukrajinskoj autokefaliji.

Ali, aleksandrijski patrijarh Teodor odbio je da popušti pod pritiskom.

Ne uspjevši da ubijedi Teodora po ukrajinskome pitanju, kao što je to učinio sa jerusalimskim i antiohijskim patrijarsima, Teofilom i Jovanom — Kiril je kontinuirano uspostavljao „egzarhate” u Africi, što je isključiva kanonska prerogativa Carigrada; i još je moskovski patrijarh „rukopolagao” mitropolite pod izgovorom zaštite ruskih pravoslavnih na tome kontinentu. Ovaj je nekanonski čin: poznat u crkvenoj terminologiji kao „upad” (εισχώρηση). I smatra se jednim od najtežih crkvenih prijestupa.

Moskovski patrijarh je imenovao „mitropolita Kaira i śeverne Afrike” i nekoliko episkopa sa pastirskom i teritorijalnom jurisdikcijom unutar kanonske teritorije Aleksandrijske patrijaršije. Novčani iznosi usmjereni iz Moskve i poslovnih joj satelita u širem regionu ka ovim „egzarhatima” su ogromni. Krajnji cilj: iscrpiti Aleksandrijsku patrijaršiju, izazivanjem osipanja njezina sveštenstva i vjernika, a uzdići Moskovsku patrijaršiju kao navodnog garanta prosperiteta afričkih naroda i pravoslavnih hrišćana koji žive u ramođnjim državama.

Dotične ruske vladike u Africi, zajedno sa članovima ruskih diplomatskih misija i, nažalost, istaknutim članovima kabineta vlade Egipta, aktivno podržavaju na razne načine egipatske Kopte [sljedbenike lokalne drevno-istočne crkve, koja prihvata dogmate svega prva tri od ukupno sedam kanonskih Vaseljenskih Sabora, prim. „Antena M”]; e kako bi, zajedno — ruskofone grupe i Kopti — mogli da potkopaju crkveni uticaj patrijarha Teodora Aleksandrijskog.

U tome okviru, preduzeti su i zakulisni potezi protiv grčko-pravoslavnoga bratstva u manastiru Svete Katarine na Sinaju (Egipat). Nekoliko crkvenih posmatrača tvrdi da rusko-koptska intriga stoji iza najnovijih komplikacija koje su nastale u vezi sa Sinajskim manastirom.

Fluidnost međunarodnoga pejzaža, koja se postepeno intenzivira i kristalizuje oko ose Vašington-Moskva-Peking, takođe utiče na pravoslavnu — i ne samo pravoslavnu — crkvenu mapu.

Treba napomenuti da je već na Svepravoslavnom saboru na Kritu 2016. godine, Moskovska patrijaršija, ohrabrujući protivnike prvijenstva (primata) Carigrada, doprinijela da učestvuje 10 od 14 u to vrijeme pravoslavnih crkvenih centara (odsustvovale: Moskva, Gruzija, Antiohija i Bugarska).

Danas, bezmalo deceniju kasnije, broj „zavedenih” crkava je znatno veći, jer je ukrajinsko pitanje postalo „crvena linija” i za balkanske crkve.

Što se tiče Antiohijske patrijaršije, ona je decenijama održavala prisilnu bliskost sa proruskim Asadovim režimom — i pod Hafezom el Asadom, a kasnije i pod njegovim sinom, Bašarom el Asadom — kako bi obezbijedila zaštitu od džihadističkih grupa. Nakon što se režim urušio, Antiohijska patrijaršija se našla bez državne zaštite i bori se, pod izuzetno teškim uslovima, da opstane u duboko neprijateljskom okruženju.

Izaslanici Moskovske patrijaršije stupili su u koordinaciju sa pravoslavnim zajednicama koje u Siriji govore arapski jezik i intenziviraju svoje napore da umanje grčko-pravoslavni i grkofoni karakter Antiohije; i da se predstave kao prirodni zaštitnici Antiohijske patrijaršije i njezina nasljeđa.