Piše: Novak Adžić
Autentični istorijski izvori, arhivska građa i relevantna literatura predstavljaju sasvim jasno, precizno i uvjerljivo svjedočanstvo o zločinima nad crnogorskim narodom, koji su, organizovano i planski, vršeni od 1918. godine, od kada je Kraljevina Crna Gora likvidirana kao nezavisna država, prisajedinjena Srbiji i okupirana od strane njenih regularnih trupa i drugih militarnih grupacija pod njenom komandom i kontrolom. U tekstu koji slijedi osvrnućemo se na proganjanje, ucjenjivanje i stradanje crnogorskog patriote, zelenaša, ustanika, gerilca, komite Mika Vlahovića (1881-1927) iz Rovaca, koji je 1927. godine, kao borac za pravo, čast i slobodu Crne Gore, ubijen od strane okupacionih srpskih vlasti.
Crnogorski ustanik Miko Vlahović se u »Spisku crnogorskih vojnika u Gaeti 1919«, pod rednim brojem 234 pominje kao redov. Na spisku oficira i podoficira kraljevske crnogorske vojske u Italiji, u okviru drugog Bataljona (Prva četa) pod rednim brojem 32, kao vodnik, navodi se Miko Vlahović. On se nekoliko puta pominje i u Izvještaju komandira crnogorske vojske Ivana Bulatovića o »ustanku bataliona Rovačkog za odbranu prava i časti Crne Gore«, koji obuhvata perod od 13. novembra 1918. godine do jula 1920. godine. U tom izvještaju Miko Vlahović se pominje kao crnogorski ustanik, gerilac, komita.
Navodi se da je bio pripadnik ustaničke Čete Crkvičke i da je u tom svojstvu prisustvovao sastanku ustaničkih vođa u Broćancu 1919 godine. U tom izvještaju komandir Ivan Bulatović navodi i ovo: »U novembru 1919.g. pošao sam sa Perom Vukovićem, Petrom Savovićem, Dragitinom Radovićem, Milijom Rakočevićem, Mikom Vlahovićem i sa još nekoliko Rovčana, da učinimo sastanak sa komandirom Krstom Popovićem u Cuce. Po dolasku na granicu Cuca saznali smo da se komandir Popović nalazi u blizini Broćanca đe smo se sastavili sa Popovićem i Živkom Nikčevićem i na sastanku donijeli odluku, da se svi crnogorski ustanici pripreme za putovanje i da se na dan 6. decembra 1919. g. sastanemo navrh Pješivaca, odakle da se produži putovanje i priprema za osvajanje Bara«. Crnogorski komandir Ivan Bulatović navodi da je lično učestovao u borbama protiv srpskih okupacionih snaga i da je pošao u pomoć Piperima krajem 1919. godine zajedno »sa komandirom Ibrom Bulatovićem, oficirom Božom Bulatovićem, pošt. činovnikom Ilijom Bulatovićem, Mikom, Grujicom i Dragišom Vlahovićima, sa 117 Rovčana još«, izvještava Ivan Bulatović. On u tom izvještaju navodi da su 1920. godine, prlikom napuštanja Rovaca, popaljenih od strane srpske okupacione vojske, on i njegovi saborci jedne noći kad su zagazili krozu rijeku Moraču na Pjenavac bili napadnuti od strane srpskih vojnika i da je, pored ostalog, tada ranjen Miko Vlahović. O tome komandir Ivan Bulatović piše u svom izvještaju od 29.oktobra 1921. godine /Sulmano/.
Postoji sačuvan arhivski dokumenat, a to je Rješenje Načelstva kolašinskog okruga o oglašavanju za hajduke Mika Vlahovića i Jokana Bulatovića. Naime, Načelstvo Okruga Kolašinskog, aktom br. 172. od 17. januara 1922. godine, Načelstvu Sreza Cetinje dostavlja Rješenje kojim su oglašeni za hajduke: Miko Vlahović i Jokan Bulatović, oba iz opštine Rovačke, sreza Moračko-Rovačkog, pošto se nijesu prijavili i predali vlastima na osnovu poziva pomenutog načelstva od 13. novembra 1921. godine. U tom aktu navodi se da ih je »slobodno svakome ubiti«. Navodi se da su Miko Vlahović i Jokan Bulatović ucijenjeni sa po 1.000 dinara. U tom rješenju piše i ovo: »Miko Vlahović, star 40 godina, rasta srednjeg, kose i brkova crnih, očiju crnih, lica okruglog, nosa i usta pravilnih, nosi poveću crnu bradu«. Za Jokana Bulatovića u tom rješenju tvdi se da je »star 25 godina, rasta visokog, kose smeđe, brkova žutih, očiju graorastih, lica dugog, nosa i usta pravilnih, nosi žutu bradu«.
Iz kancelarije Načelstva Okruga Kolašinskog br. 3117 proistekla je i sljedeća Objava: »Rješenjem gospodina Ministra Unutrašnjih Djela J. B. Broj 13346 od 3. juila 1922. povišene su ucjene oglašenih hajduka i to za:
Milovana Bulatovića iz Rovaca od 10.000 (deset hiljada) na 20.000 (dvadeset hiljada) dinara.
Radojicu Orovića iz Štitarice i Mika Vlahovića iz Rovaca od 1.000 (hiljadu) po na 10.000 (dest hiljada) dinara.
Miladina Meštera iz Gornje Morače od 1.000 (hiljadu) na 5.000 (pet hiljada) dinara.
Radoša Bulatovića iz Smailagića-polja i Mihaila Milikića iz Bjelojevića od 1.000 (hiljadu) na po 3.000 (tri hiljade) dinara.
Ova ucjena daće se onome ko kojeg od naprijed imenovanih hajduka ubije, uhvati ili prokaže vlastima da se hajduk uhvati ili ubije, a isplatiće se odmah iz Državne Kase, po osnovu čl. 6. Zakona o Javnoj bezbjednosti«.
Sresko Načelstvo Kraljevine SHS Cetinje, aktom br. 4758, od 14. jula 1923. godine, dostavlja Raspis Velikog Župana Zetske oblasti Milovana Džakovića, br. 2133 od 5. jula 1923. godine, kojim je on tražio da se povećaju ucjene za brojne crnogorske komite, među kojima i za Mika Vlahovića. Veliki župan Milovan Džaković traži da se ucjena za njega poveća sa 10.000 na 25.000 dinara. Ministar unutrašnjih djela Kraljevine SHS je aktom J. Br. 9415 od 15. VII 1923. godine riješio da se povećaju ucjene za tražene crnogorske komite. Za crnogorskog gerilca iz Rovaca kod Kolašina Mika Vlahovića rješenjem ministra policije Kraljevine SHS povećana je ucjena sa 10.000 na 25.000 dinara.
Crnogorski komita Miko Vlahović je tokom 1924. godine boravio u Albaniji, odakle se, preko Skadra, Kastrata i drugih mjesta, kao i preko Skadarskog jezera vraćao u Crnu Goru i preduzimao ustaničke, gerilske akcije sa svojim saborcima. To konstatuje i veliki župan Zetske oblasti Milovan Džaković 13. oktobra 1924. godine, na osnovu informacija koje mu je dostavio konzul Kraljevine SHS u Skadru (Albanija). Inače, Milovan Džaković je bio na teritoriji okupirane i ukinute Crne Gore kao države veliki župan Zetske oblasti od marta 1922. do 1927. godine kada je penzionisan. Imao je zadatak i ovlašćenja da preduzme sve represivne i druge mjere za likvidaciju crnogorskog komitskog pokreta. Miko Vlahović je poginuo 1927. godine. Visina posljednje ucjene koju su vlasti odredile za ubistvo ili hvatanje Mika Vlahovića iznosila je 70.000 (sedamdeset hiljada) dinara.
List »Slobodna misao«, br. 2645 od 25. IX 1927. godine, piše u članku »Pogibija odmetnika Vlahovića« ovo: »U neđelju poslije podne u Katunima Rovačkim poginuo je poznati odmetnik Miho Vlahović, ucijenjen 70.000 dinara. Jedno potjerno odjeljenje sa narednikom Vujićem naišlo je u Rovačke Katune. Vlahović je sjedio pod jednim borom i čitao proglas federalističke omladine. Na pet koraka rastojanja pucao je Vujić. I od prve puške Vlahović je smrtno ranjen. Isljednik podgoričkog Suda g. Radović izašao je na lice mjesta. Kod ubijenog nađeno je četiri dinara u gotovom i jedna objava izdata iz Tirane na ime Radovana Kovačevića kojom se Vlahović služio«. Radi napomene: umjesto imena Miho, kojeg je objavila »Slobodna misao«, valjda treba da stoji Miko!
Povodom pogibije poznatog crnogorskog rodoljuba i heroja, komite Mika Vlahovića, koja se zbila 18. septembra 1927. godine u Štitovu, komunistički list »Radni narod«, god I, u broju 7 od 1. oktobra 1927. godine objavio je članak »Robovanje i agovanje«, u kojemu stoji i sljedeće:
»U planini Štitovu poginuo je 18. septembra odmetnik Miko Vlahović. Ubilo ga je potjerno odjeljenje od šest ljudi, koje je predvodio Radovan Vujić sa još jednim kontrakomitom i 4 žandarma iz stanice Radovče. Pokojni Vlahović bio je od vlasti ucijenjen sa 70.000 dinara, a u odmetništvu je bio još od doba austrijske okupacije. Nije bio pljačkaš, niti drumski razbojnik.
Pošto je Vlahović ubijen, nastao je pravi užas u Katunima na Štitovu. Radovan Vujić sa družinom uhvatio je Boška Vučinića i strašno ga izudarao kundacima. Njegovu ženu Novku probacili su kroz šake i udarali njome o vrata od kolibe. Od zadobivenih ozljeda na leđima srušila se na zemlju, pa su je potom iskudnačili. Marka Milačića iz Rogama isprebijali su puškama. Miletu Vukanovića, starca od 50 godina, bez desne ruke, izvrnuli su na leđa, čupali ga na jednu stranu za brkove, a na drugu vukli za donju vilicu, rasklopili mu usta, pljuvali u njih i namoravali ga da guta njihovu pljuvačku. Miliju Vukanovića, čobana od 16 godina šiljali su u Župu da donese vina. On nije poslušao i tukli su ga toljagama sve dok je rekao da će poći za vino. Vojina Vukanovića, čobana od 14 godina, tukli su tri puta za dva dana prostrta po zemlji samo za to što je pokušao da se primakne i vidi mrtva Vlahovića. Djevojčice Kosu Vukanović od 10 godina, Desanku Vučinić od 10 godina i Daru Vukanović od 7 godina, koje su pokušavale da bježe, preplašene od čuda koje su gledale, stigli su kontrakomiti i žandarmi, gađali kundacima preko noga, obalili na zemlju i ispremlaćivali. Još nekoliko djece sitne, ispod 10 godina ispremlaćivano je. Svi tučeni su iz opštine piperske, sreza podgoričkog.
Sve seljake iz okolnih katuna sjurili su za stokom kod mrtvog Vlahovića. Seljake su postavili da čuvaju Vlahovića, a oni zametnuli kolo, pjesmu i pucanje. Od tolike treske razbježala se stoka u bespuće i za dugo se nije mogla okupiti. Našlo se od te stoke i slomljenije noga što su polomile u bježanju od pucanja i veselja. Mrtvome i izrešetanome Vlahoviću razvrtali su vilice i pljuvali mu u usta.
Sudska komisija je izvršila uviđaj na mjestu gdje je Vlahović poginuo i nije okrivila nikoga od postradalih seljaka. Žandarmerija je izvršila premetačinu Bošku Vučiniću i Marku Milačiću, ali nije ništa našla što bi ih teretilo. Bili su dva dana zatvoreni, a sad su pod policijskim nadzorom u Podgorici«, navodi, pored ostalog, list »Radni narod«.
Iz knjig Novaka Adžića "Sudbine crnogorskih patriota 1919-1941"
Podgorica, 2004. str. 369-375.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR