Priredio: Vladimir Jovanović
Gornja fotografija nastala je početkom novembra 1975. godine u bioskopskoj sali u Mojkovcu, tokom premijere pozorišne predstave „Rupa na nebu”. Očigledno, Mojkovčani s velikom pažnjom posmatraju zbivanja na sceni. Glumačka ekipa su njihovi sugrađani, mahom iz prvih generacija Mojkovačke gimnazije.
U prvom redu na istoj fotografiji prepoznajemo, među ostalima, autora scenarija, književnika Jevrema Brkovića (1933-2021); ali i dvojicu dječaka — jedan od njih budući doktor nauka, a drugi najpoznatiji mojkovački „žestoki momak” (ubijen 2001. u Beogradu).
Mojkovac je i prije toga vidio predstave koje su tokom svojih turneja na istoj sceni bioskopa izvodile profesionalne pozorišne trupe. No, „Rupa na nebu” je prva baš mojkovačka pozorišna predstava.
Borislav Jovanović, u to vrijeme profesor književnosti, reditelj je ove predstave. On je i razredni starješina odjeljenju prvih maturanata Mojkovačke gimnazije.
Scenario „Rupe na nebu” je objavljen na stranicama crnogorskog književnog časopisa „Stvaranje”. Prof. Jovanoviću se dopao scenario i u dogovoru sa svojim maturantima pala je odluka o pokušaju da postavljanjem pozorišne predstave obilježe završetak svog gimnazijskog školovanja.
Projektu se priključju i gimnazijalci iz nižih razreda, te nekolicina drugih Mojkovčana. Jedini je prethodno glumačko iskustvo imao Dušan-Džambas Bulatović (1940-1999), mojkovački fotograf i novinski foto-reporter, takođe legendarni planinar, koji je ostvario epizodne filmske uloge — na IMDb-u pronalazimo da je glumio u „Lelejskoj gori” (1968), „Svadbi” (1973), „Bošku Buhi” (1978)…
U docnije nastaloj festivalskoj najavi o „Rupi na nebu” piše: „Mitraljesci, narod, seljaci i seljanke. Dešava se 1942. godine u selu Paśači u Crnoj Gori”.
Ratna tematika i kompleksnost scenarija, sa čak 25 likova, potrebuju zahtjevnu kostimografiju i scenografiju, šminku, ali i rekvizite — uključujući i autentično naoružanje.
Ideja o predstavi nailazi na opštu podršku Mojkovca. Direktor lokalnog Centra za kulturu „Nenad Rakočević” u to vrijeme je Božidar-Božo Španjević. Direktor gimnazije Milovan Pavićević. Izradu scenografije na sebe je preuzeo slikar Batrić-Baćo Mitrović, nastavnik likovnog obrazovanja. Iz osnovne škole su odabrana dvojica dječaka za uloge u predstavi.
Pravo naoružanje je dobijeno iz mojkovačkog odśeka za narodnu odbranu, čija dvojica službenika — Momo Vučinić i Ratko Pejović — postaju i dio glumačke ekipe. A za dobavljanje što autentičnijih kostima, naročito crnogorske narodne nošnje, glumice i glumci su bili sami zaduženi: pronalazili su ih uglavnom kod starijih rođaka na selu. Šminka je, prema śećanjima aktera, kolektivno djelo.
Višemjesečne probe su izvođene na sceni ondašnje bioskopske sale u centru Mojkovca (prethodno zadružni dom, sada je u toj zgradi supermarket). Glas o postavljanju pozorišne predstave brzo se raširio i izazvao lokalnu senzaciju.
Premijera je izvedena u sklopu višednevnih manifestacija u povodu opštinskog praznika, koji se slavio 4. novembra.
U to vrijeme, Mojkovac je zahvatila plima društvenog optimizma, socijalističke urbanizacije i industrijalizacije — inicijator je Dragoljub-Dragan Jovanović, pravnik, onomad jedan od najperspektivnijih crnogorskih političara, koji je gradonačelnik do tragične smrti u sobraćajnom udesu.
Mojkovac dobija arhitektonski unikatna zdanja, uglavnom autorska djela crnogorske akademkinje Svetlane-Kane Radević. Sagrađeni su dom zdravlja; osnovna škola, u čijim učionicama se školuju i prve generacije mojkovačkih gimnazijalaca; kompleks stambenih zgrada, „mikro-naselje”…
Upravo 1975. godine organizacija udruženoga rada „Sinjajevina”, filijala „Montenegroturista”, otvora savremeni hotel „Mojkovac” uz Jadransku magistralu. Bližilo se puštanje u rad i željezničke pruge ali i Rudnika olova i cinka „Brskovo”, sa blizu 700 zaposlenih.
Naglo raste broj stanovnika, doseljenih iz raznih krajeva Crne Gore. Prema popisu iz 1971. opština ima 9.833 stanovnika. Indikator poleta je i starosna struktura, jer je čak 48,85% Mojkovčana imalo 0-19 godina, a 28,83% između 20 i 39 godina.
Između 1948. i 1981. broj žitelja gradskog područja Mojkovca uvećao se za čak 8,6 puta, što je treći po veličini lančani indeks porasta populacije među svim opštinama Socijalističke Republike Crne Gore. Do 1981. je 1.700 mojkovačkih indistrijskih radnika.
Prema ondašnjim statističkim mjerilima, Mojkovac ima skoro 10% veću stopu urbanizacije od prośeka u drugim opštinama SR Crne Gore. Do 1981. preko 71% svih stambenih objekata podignuto je nakon 1960…
To nas vraća u četvrtak 6. novembra 1975, kada se u dupke punoj sali mojkovačkoga bioskopa održava premijera „Rupe na nebu”. Prema nama dostupnoj arhivi, evo kompletnog spiska glumica i glumaca sa nazivima uloga, koji su se te večeri pojavili na sceni:
- MOMO VUČINIĆ, „kapetan Višnjić, stari crnogorski oficir”
- DUŠAN-DŽAMBAS BULATOVIĆ, „Vojvoda”
- VESNA MAŠKOVIĆ, „Tomuša”
- VESELIN RUDIĆ, „Tomaš Crnjak”
- VESNA CUPARA, „Mara”
- DRAGAN MERDOVIĆ, „Milan Petrušić”
- BUDO MIŠKOVIĆ, „Isak Meteriz, serdarević”
- VESNA DRAŠKOVIĆ, „Valerija Primorka, došljakinja”
- DRAGAN-RAKA RAKOČEVIĆ, „Gligo Rus, emigrant obućar”
- VLATKO VUKOVIĆ, „Đorđije Ožegić, pop”
- RATKO PEJOVIĆ, „Maraš Dreković, stari ratnik”
- ZORAN HRUSTEMOVIĆ, „Radosav Trešnjar, seljak”
- ZORAN ILIĆ, „Vuksan, seljak”
- VESELIN RADULOVIĆ, „Vaso Koštanica, seljak”
- LJUBO PEJOVIĆ, „Bogić Dubravić”
- DRAGOLJUB MINIĆ, „Alagić, seljak”
- DUŠKO MARKOVIĆ, „Jovaš, seljak”
- VESELIN VLAOVIĆ, „Zekić, seljak”
- MILOVAN DELIĆ, „Guslar”
- RADE GRDINIĆ, „Dojčin, vojvodin pratilac”
- VELIZAR MRDOVIĆ, „Gavrilo, vojvodin pratilac”
- SLAVKA LUKOVAC, „Starica”
- VERICA MERDOVIĆ, „Žena”
- ZORAN STANIĆ, „I dječak”
- LJUBOMIR ERAK, „II dječak”.
Ovacije publike na kraju predstave su uslovile da se ona ubrzo na istoj sceni opet izvede, dok je pohvalne ocjene stručne kritike preporučuju za poziv na veliki pozorišni festival van Crne Gore…
(Nastavlja se)
* Tekst je dio serijala „Kultura sećanja sa V. Jovanovićem” koji finansira Ministarstvo kulture i medija iz podfonda za dnevne i neđeljne štampane i internetske medije
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR