Kremlj vraća Staljina: Spomenik u moskovskom metrou otvara stara pitanja

Spomenik Josifu Visarionoviču Staljinu nedavno je postavljen u Moskvi, na jednoj od najprometnijih metro stanica – Taganskaja, u čast 90. godišnjice moskovskog metroa. Ova skulptura prikazuje Staljina okruženog ozarenim radnicima i djecom sa cvijećem, čime ruske vlasti, prema ocjenama analitičara, nastavljaju s oživljavanjem nasljeđa brutalnog sovjetskog diktatora.

Staljinov kult ličnosti bio je sistematski demontiran nakon njegove smrti 1953. godine, a spomenici uklanjani, u pokušaju suočavanja sa represivnim nasljeđem koje su obilježila masovna hapšenja, montirani procesi i milioni žrtava.

Za sagovornike lista Danas, ovo nije iznenađujući potez Kremlja, s obzirom na duboko ukorijenjeni imperijalni sentiment u ruskom društvu. Kako ocjenjuju, ovakva ideološka reciklaža služi kao opravdanje za militarizaciju i kao poruka novim generacijama: državna vojna pobjeda važnija je od ljudskih žrtava.

“Slika političke indoktrinacije”

Saša Seregina, Ruskinja iz Beograda i članica grupe RUBS (Rusi, Ukrajinci, Bjelorusi i Srbi protiv rata), ističe da spomenik jasno pokazuje koliko je politička indoktrinacija duboko prožela rusko društvo.

„U nedostatku moderne ideologije koja bi mobilisala narod za rat protiv Ukrajine, režim se oslanja na reinkarnaciju sovjetske prošlosti i Staljinovu ulogu u pobjedi nad nacizmom“, kaže ona.

Smatra da glorifikacija Staljina predstavlja pokušaj opravdanja represije i mobilizacije kroz patriotski revanš, uz predstavu da je raspad SSSR-a najveća nepravda u savremenoj ruskoj istoriji.

“Putin sprovodi staljinističke metode”

Kolumnista Tomislav Marković naglašava da se Staljinov spomenik savršeno uklapa u širu sliku: „Kada se Staljin nalazi na freskama u Hramu oružanih snaga, logično je i da dobije spomenik u metrou. Putin već koristi staljinističke metode represije i prema građanima i prema susjedima.“

Istoričarka Branka Prpa smatra da istoriju ne treba negirati, koliko god bila bolna, ali i upozorava da totalitarni režimi stvaraju dvostruku realnost – onu privilegovanih i onu potlačenih.

„Iz Sibira se Staljin ne vidi kao pobjednik, već kao simbol logora i nestajanja“, kazala je Prpa.

“Duh staljinizma živ i van Rusije”

Bivši diplomata Srećko Đukić ocjenjuje da restaljinizacija neće stati na jednom spomeniku.

„Volgogradski aerodrom već nosi Staljinovo ime. Rusko društvo, izgleda, smatra da mu je danas potreban novi Staljin i čvrsta ruka“, ističe on.

Politički analitičar Milan Jovanović upozorava da nas više od rehabilitacije Staljina u Rusiji treba brinuti „staljinistički mentalitet“ u Srbiji.

„Putin je uspio da 70 odsto Rusa danas vidi Staljina kao pozitivnu figuru. I u Srbiji se sve češće prizivaju autoritarnost, represivne mjere i glorifikacija vođe“, kaže Jovanović, zaključujući da staljinizam kod nas nije dio istorije – već živa politička praksa.