Crnogorci oficiri unaprijeđeni ukazima kralja Nikole za zasluge u ratovima 1912-1913, dio prvi

Piše: Vladimir Jovanović

U povodu 110. godišnjice ratova 1912-1913. objaviću gro ukazâ vrhovnoga komandanta, Nikole I Petrovića-Njegoša, sa spiskovima unaprijeđenih oficira Crnogorske kraljevske vojske iz redovnoga i rezervnoga sastava (narodne vojske) u rangovima: brigadir – komandir – potkomandir – kapetan - poručik (poručnik) - potporučik (potporučnik).

Na terenu, sa vojnicima na bojištima, ti su crnogorski oficiri ponijeli slavu oslobođenjâ Mojkovca (desna obala Tare), Bijeloga Polja, Berana (i sadašnje Petinjice), Rožaja, Plava, Pljevalja.

Novooslobođene varoši i oblasti su uključene u Kraljevinu Crnu Goru — što je Londonskim mirovnim ugovorom međunarodno priznato 30. maja 1913.

Upravo veliki dio postojećih crnogorskih državnih granica, prema Republici Srbiji, kao i dio prema Bosni i Hercegovini (ondašnja Austro-Ugarska) i Albaniji, tada je utvrđen. Crnogorsko-srpsko bilateralni Sporazum o utvrđivanju državne granice između Kraljevine Crne Gore i Kraljevine Srbije, potpisan je 30. oktobra 1913, kasnije ratifikovan u Crnogorskoj narodnoj skupštini na Cetinju i u Narodnoj skupštini u Beogradu.

U ratovima 1912-1913, prema službenoj statistici Pješadijskog odśeka Kancelarije Ministarstva vojnog Kraljevine Crne Gore od 12. septembra 1913, protkol br. r. 5973 i br. r. 5974, ukupno je poginulih, umrlih i ranjenih sviju klasa i rodova oružja — 10.381, od toga:

- 2.598 poginulih Crnogoraca

- 462 umrlih od bolesti Crnogoraca

- 7.321 ranjenih Crnogoraca.

Kralj Nikola, na temelju odredbi Zakona o ustrojstvu vojske, samostalno ili na prijedlog ministra vojnog i ujedno premijera (predśednika Ministarskog savjeta) Janka Vukotića, 14. novembra 1913. u više činove proizvodi oficire Crnogorske vojske, sva tri tada postojeća roda: pješadija, artiljerija, pioneri (inžinjerija); takođe činuje i perjanike.

To su priznanja za njihove zasluge u Prvom balkanskom ratu (po sadašnjem kalendaru od 8. oktobra 1912. do 30. maja 1913), na margini i u Drugom balkanskom ratu (od 29. juna do 10. avgusta 1913).

U spiskovima unaprijeđenih pronalazimo mnoge docnije aktere Božićnog ustanka, oružane i političke borbe Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore protiv srpske okupacije:

- Đuro Drašković, Krsto Popović, Dragiša Bojović, Šćepan Mijušković, Vuk Nenezić, Mato Todorović, Andrija Raičević, Petar Lekić, Vladimir Zimonjić, Pero Vuković, Marko Vučeraković, Savo Čelebić, Vojin Lazović, Stevan Pavlović, Ilija Bećir, Tomaš Grujović, Marko Šušović, Radovan Savović, Blažo Marković, Vaso Laban, Petar Lompar, Blagota Martinović, Mihailo Bulatović, Blažo Marićević, Đuro Ivović, Andrija Dragutinović, Vukale Rajković, Filip Živanović, Milutin Vučinić, Radomir Vešović, Luka Gojnić…

Takođe, na spiskovima ukazâ kralja Nikole, između ostalih, očevi su poznatih komunističkih lidera: Milovana Đilasa (otac Nikola) i Veljka Vlahovića (Milinko). Pronalazim i Baja Stanišića (1890-1943), docnije pukovnika — vođu jedne od četničkih frakcija u Crnoj Gori.

Tu je i Ljubo Novaković (1883-1943, iz Danilovgrada), postaće brigadni general vojske Kraljevine Jugoslavije, strijeljali ga partizani; on je intrigantna ličnost Drugog svjetskog rata, kretao se među raznim vojskama: od pokušaja kontakata u ljeto 1941. s četnikom Dragoljubom Mihailovićem, preko hapšenja i flerta s Titovom vojskom, do dolaska u komandu generala Krsta Popovića. 

Na ukazima kralja Nikole su i oficiri koji će pristupiti Titovoj vojsci:

- general-major Veko Bulatović, 1884-1969, iz Liješnja u Rovcima, od oca Jakše; - pukovnik Vaso Dožić, iz Morače, predratni član Cnogorske federalističke stranke; - general-major Mihailo Anđelić, 1884-1959, iz Rijeke Mušovića kod Kolašina, od oca Jovana, oficirsku školu završio na Cetinju; - general-major Nikola-Nikica Knežević, 1889-1973, od oca komandira crnogorskoga Vula, iz Rudanaca (Šaranci) kod Žabljaka, oficirsku školu završio na Cetinju;

- nota bene, i gorepomenuti oficir, takođe borac Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore — nosilac Obilića medalje — Savo Čelebić, 1879-1955, od oca perjanika Filipa, iz Štitara u Lješanskoj nahiji, proizveden je u general-majora Titove armije.

Kralj Nikola je činovao i Jevta A. Ružića (1888-1981), koji će objaviti iz emigracije u nekim segmentima vrlo dobre studije: „Crna Gora u ratovima 1912-1918. i u poratnoj istoriji”, „Crna Gora u danima krize krajem 1915. i početkom 1916. godine”, „Skadar i Bregalnica”, „Iz istorije ratova Zete i Crne Gore”. Tu je i oficir Ljubo Poleksić (1888-1973, iz Mokrog u Drobnjacima), pisao je u periodici i titogradskoj „Pobjedi” solidne članke iz istorije crnogorskih ratova, takođe i priloge na tu temu u izdanjima „Enciklopedije Jugoslavije” Leksikografskog zavoda iz Zagreba, etc.

Iako ne brojni, na spiskovima unaprijeđenih oficira Kraljevine Crne Gore takođe su pripadnici manje brojnih zajednica — muslimanske i katoličke.

U ovom nastavku objaviću po obimu manje ukaze Kralja i Gospodara od 14. novembra 1913, a u śutrašnjem nastavku najopsežniji. Prezimena prenosim kao u izvorniku (npr. Baić)…

* * *

Mi

NIKOLA I

po milosti Božjoj KRALJ I GOSPODAR CRNE GORE

Na osnovu čl. 125 a u vezi sa čl. 214 Zakona o ustrojstvu vojske proizvodimo, priznajući im rang i pravo od određenog dana

- u čin brigadira, komandire: Jova BEĆIRA od 1. oktobra 1912, Đuzu ĐURAŠKOVIĆA od 13. oktobra 1912, Milutina VUČINIĆA i Radomira VEŠOVIĆA od 18. oktobra 1912, Mašana BOŽOVIĆA od 10. airila 1913, Luku GOJNIĆA od 22. avgusta 1913, Mila MATANOVIĆA od 20. septembra 1913, Nika PEJANOVIĆA od 25. septembra 1913. godine;

- u čin komandira, kapetane: artiljerijskog Mila ĐUKANOVIĆA i inžinjerskog Blaža VRBICU od 1. oktobra 1912, pješadijskog Andriju RAIČEVIĆA od 20. oktobra 1912, perjaničkog Vuka VUKOTIĆA od 10. aprila 1913. godine;

- u čin kapetana, poručike: perjaničkog Andriju JOVIĆEVIĆA od 20. oktobra 1912, pješadijskog Vladimira ZIMONJIĆA od 10. airila 1913. godine;

- u čin pješadijskog poručika, potporučika Raka ĐURKOVIĆA od 10. aprila 1913. godine.

Naš Ministar vojni, predśednik Našeg Ministarskog savjeta neka izvrši ovaj ukaz. - Cetinje, 14. novembra 1913. g. - NIKOLA s. r. - Ministar vojni, predśednik Ministarskog savjeta, general-ađutant, brigadir, serdar, Janko Vukotić s. r.

* * *

Mi

NIKOLA I

po milosti Božjoj

KRALJ I GOSPODAR CRNE GORE

Na prijedlog Našeg Ministra vojnog, predśednika Našeg Ministarskog savjeta a na osnovu čl. 125 Zakona o ustrojstvu vojske proizvodimo:

- u čin brigadira komandire: Steva JOVIĆEVIĆA, Pavla VUJISIĆA i Miloša MEDENICU.

Naš ministar vojni, predśednik Našeg Ministarskog savjeta neka izvrši ovaj ukaz. - Cetinje, 14. novembra 1913. godine. - NIKOLA s. r. - Ministar vojni, predśednik Ministarskog savjeta, general-ađutant, brigadir, serdar, Janko Vukotić s. r.

* * *

Mi

NIKOLA I

po milosti Božjoj

KRALJ I GOSPODAR CRNE GORE

Na prijedlog Našeg ministra vojnog, predśednika Našeg Ministarskog savjeta, a na osnovu čl. 122 u vezi sa čl. 125 Zakona o ustrojstvu vojske proizvodimo:

- u čin pješadijskog potporučika, sa pravima oficira narodne vojske: Iva MARTINOVIĆA, Đorđiju MARTINOVIĆA, Petra VUJOVIĆA, Đorđiju MIJUŠKOVIĆA, Joša SIMOVIĆA, Marka PEJOVIĆA, Jovana VUKČEVIĆA, Stevana RADUNOVIĆA, Miluna LAKOVIĆA, Vasiliju BEGOVIĆA, Bogdana SIMOVIĆA, Milovana ŽARIĆA, Pera KUSTUDIĆA, Jefta MIKIĆA, Josifa RAIČEVIĆA, Radivoja MARKOVIĆA, Sava LABANA, Savića ŽURIĆA, Radoja PEROVIĆA, Nova POPOVIĆA, Atanaska BULATOVIĆA, Rista M. KNEŽEVIĆA, Vasa DELEVIĆA, Iliju BABOVIĆA, Iliju NIŠAVIĆA, Bogdana RAIČEVIĆA, Vuka BAIĆA i Nasta IVANOVIĆA;

- u čin artiljerijskog potporučika, sa pravom oficira narodne vojske: Tomicu LEKIĆA, Novaka PRELEVIĆA i Pavića LAZAREVIĆA;

- u čin perjaničkog potporučika Milana NIKOLIĆA i Bogdana VUČINIĆA.

Naš ministar vojni, predśednik Našeg Ministarskog savjeta, neka izvrši ovaj ukaz. - Cetinje, 14. novembra 1913. god. - NIKOLA s. r. - Ministar vojni, predśednik Ministarskog savjeta, general-ađutant, brigadir, serdar, Janko Vukotić s. r.

* * *

Mi

NIKOLA I

po milosti Božjoj

KRALJ I GOSPODAR CRNE GORE

Na prijedlog Našeg ministra vojnog, predśednika Našeg Ministarskog savjeta a na osnovu čl. 125 Zakona o ustrojstvu vojske proizvodimo:

- u čin pješadijskog komandira potkomandira Vuka TOMOVIĆA.

Naš Ministar vojni, predśednik Našeg Ministarskog savjeta neka izvrši ovaj ukaz. - Cetinje, 14. novembra 1913. god. - NIKOLA s. r. - Ministar vojni, predśednik Ministarskog savjeta, general-ađutant brigadir serdar Janko Vukotić s. r.

(Nastavlja se)