Pljevljaci Kralju Crne Gore izjavljuju podaničku vjernost, ljubav i odanost

Piše: Vladimir Jovanović

Na fotografiji gore je delegacija ugledniih Pljevljaka, koja početkom januara 1914. boravi na Rijeci Crnojevića i Prijestonici, kod Kralja i Gospodara Crne Gore i drugih najviših zvaničnika crnogorske države. Potom je za njih na Cetinju organizovan banket.

Delegaciju bogatih trgovaca, profesora, te pravoslavnih i muslimanskih klirika, predvodi v.d. crnogorski predśednik opštine varoši Pljevaljske — Murat beg Selmanović.

Naklonost bega Selmanovića, koji je na povjerljivoj vezi s crnogorskom vladom i prije oslobođenja Pljevalja, van sumnje je. No, ključna, osoba od najvećeg autoriteta u pljevaljskome kraju za Crnogorstvo, naročito u pogledu suzbijanja agenture Srbije, onomad je — Simo Šiljak, bivši pravoslavni sveštenik, tada v.d. kapetan pljevaljski.

Prema zapisu, jeromonaha Serafima Džarića, starješine manastira Svete Trojice, takođe člana delegacije:

- u prvome redu, s lijeva na desno, na gornjoj fotografiji śede: trgovac Pero Janićijević; sin Hadži Ibrahima Ljuhara; Hadži Ibrahim Ljuhar;

- śede u drugome redu: protojerej Savo Vukojičić; trgovac Lazar Šećerović; trgovac Mehmed paša Bajrović; jeromonah Serafim Džarić; predśednik Opštine Cetinje Vuko Vuletić; predśednik Opštine Pljevlja Murat beg Selmanović; nepoznato lice;

- stoje: Timotije Bavčić; Nefi beg Adbegović; školski nadzornik Prokopije Šiljak; nepoznato lice; Miloš Ćorović; Uroš Milinković; Ćamil Drnda; nepoznato lice; Vojo Đenisijević; prof. Mitar Obradović.

Iguman Serafim Džarić bilježi da su prisutni i: Josif Bajić, Bećir Trhulj i Rustemagić, koje treba tražiti na fotografiji među nepoznatim licima.

Vjerovatno ste na fotografiji primjetili da mnogi od Pljevljaka nose crnogorske ordene.

Pljevljake je, na Rijeci Crnojevića, primio Kralj i Gospodar. Izvještaj o tome u štampi sadrži ponešto različit popis članova deputacije:

„Deputacija iz Pljevalja. — Ovamo je stigla deputacija najuglednijih građana iz Pljevalja, koji su pošli na Rijeku da se poklone Njeg. V. Kralju Gospodaru.

Njegovo Veličanstvo blagoizvoljelo je najljubaznije primiti svoje nove podanike koji su Mu podnijeli izjave svoje podaničke vjernosti, ljubavi i odanosti.

U deputaciji se nalaze g.g.:

- Mehmed paša Bajrović, trgovac; Lazo Šećerović, trgovac; Omer beg Selmanović, trgovac; Serafim Džarić, starješina sv. Trojice; Trvulj Bećir, ef. trgovac; Savo Vukojičić, jeromonah; Rizamulić Riza ef; Mitar Obradović, profesor; Mahmud beg Manović, trgovac; Prokopije Šiljak, učitelj; Anefi beg Akbegović, trgovac; Miloš Ćorović, trgovac; Drnda Hilbi beg, trgovac; Vojislav Đenisijević, trgovac; Hadži Brajim Ljuhar, trgovac; Jako H. Jakšić, trgovac; Murat beg Selmanović, trgovac; Ahmet Korijenić, trgovac; Mujaga Adžatlagić, trgovac; Pero Janjićijević, trgovac; Uroš Milinković, kmet opštinski; Muftija Derviš efndija; Tomo Bavčić, trgovac; Josif Bajić, trgovac”.

Evo i izvještaja o dočeku Pljevljaka u Prijestonici, 9/22. januara 1914. godine:

„Banket Pljevaljskom izaslanstvu. — Sinoć je u Grand Hotelu Prijestonička Opština priredila banket u čast izaslanstva pljevaljskih građana. Na banketu je bio prisutan Njegovo Kralj. Visočanstvo knjaz Petar. Prisustvovali su još i predśednik Vlade g. brigadir serdar Janko Vukotić, ministar prosvjete i crkvenih poslova g. Mirko Mijušković, predśednik Opštine g. Piletić sa više uglednih građana.

Za vrijeme večere izmijenjano je više rodoljubivih zdravica. Oduševljenom zdravicom u ime pljevaljskog građanstva bio je pozdravljen Gospodar, i na tu je zdravicu odgovorio Nj. Kr. Visočanstvo knjaz Petar toplim govorom u čast pljevaljskog građanstva. Govor Nj. Kr. Visočanstva knjaza Petra propraćen je od prisutnih burnim klicanjem”…

Da su Pljevlja crnogorska, opredjeljeno je još 19. februara/3. marta 1878. čl. 1 Sanstefanskog mirovnog ugovora između Otomanske i Ruske carevine, kojim je okončan i crnogorsko-turski Velji rat.

No, ostvarenje ugovorne odredbe iz San Stefana o uključivanju Pljevalja i još nekih oblasti — na primjer Bijeloga Polja, Mojkovca (desna obala Tare), Berana, Rožaja — u Knjaževinu Crnu Goru spriječeno je od Velikih sila, kojima se pridružila i Rusija, docnije te godine Berlinskim ugovorom.

U naredne, bezmalo tri i po decenije, crnogorska vlada u području Pljevalja, slično kao i u oblastima Bijeloga Polja i Berana koje su ostale u Otomanskoj carevini, vodila je intezivni obavještajni i propagandni rat protiv agenture vlade Srbije, koja je imala aspiracije na te teritorije.

Uz postojeće škole, uključujući i one koje je ustrojila Austro-Ugarska i Vaseljenska patrijaršija, za razliku od nekoliko škola ustrojenih iz Srbije u pljevaljskome kraju, poput gimnazije u varoši — svoje posebne škole Crna Gora je organizovala i izdržavala, te u njima preko svojih učitelja propagirala Crnogorstvo u selima: Prenćani (Dovolja), Bobovo, Ograđenica, Kosanica, Glisnica, Boljanići, jedno vrijeme u Hoćevini…

U poneđeljak, oko 8 sati 15/28. oktobra 1912. godine, Prekotarski odred Crnogorske kraljevske vojske, nakon višednevnih borbi, oslobodio je Pljevlja.

Uoči oslobođenja, turski garnizon Pljevlja, procjenjuje se, broji: 450 askera, 1.800 rezervista, brdsku brzometnu bateriju, 2 poljska topa i 4 mitraljeza. Glavne turske snage su postavljene na visovima i kosinama neposredno uz desnu obalu Tare, na tadašnjoj crnogorsko-turskoj granici, duž lanca njihovih utvrđenih karaula.

U Prekotarski odred, pod komandirom Mašanom Božovićem, uoči ratnih operacija, crnogorsko-tursku granicu je priješlo i na Žabljaku se prijavilo oko 300 dobrovoljaca iz pljevaljskoga kraja.

Noću 26. septembra/9. oktobra 1912. crnogorski odred zagazio je Taru kod Prenćana i Đurđevića Tare; i nakon borbi na Crnome vrhu i Kosanici do 10/23. oktobra razbio sve utvrđene turske karaule, kontrolišući cijelo područje od Tare do Ćehotine...

Među ostalim od oslobođenih varoši i oblasti, i Pljevlja priznata su za suverenu crnogorsku teritoriju Londonskim mirovnim ugovorom 17/30. maja 1913; zatim i bilateralnim Sporazumom o utvrđivanju državne granice između Kraljevine Crne Gore i Kraljevine Srbije, potpisanim 30. oktobra/12. novembra 1913, kasnije ratifikovanim u Crnogorskoj narodnoj skupštini na Cetinju i u Narodnoj skupštini u Beogradu.

„Antena M” serijom tekstova obilježava 110. godišnjicu crnogorskih ratova, tokom kojih su, uz Pljevlja, oslobođeni: Mojkovac (desna obala Tare), Bijelo Polje, Tuzi, Berane (i sadašnja Petnjica) Rožaje, Plav, Gusinje.

U Kraljevini Crnoj Gori Pljevlja su imala status kapetanije, sa četiri opštine.

U crkvenome pogledu, Pljevlja, koja su do oslobođenja potpadala pod Vaseljensku patrijaršiju, od tada su u jurisdikciji Mitropolije crnogorske - Crnogorske pravoslavne crkve, novoustrojene njezine Eparhije pećke.

Varoš je središte jedne od šest divizija Crnogorske kraljevske vojske. Ustrojen je Oblasni sud; organizovan rad niže i više gimnazije; takođe pošte i telegrafa; otvorena filijala Prve nikšićske štedionice, etc.

O organizaciji vlasti Kraljevine Crne Gore u oslobođenim Pljevljima nastojaću da interesantne podatke i događaje objavim u nekom od narednih nastavaka…