ROVAČKA REPUBLIKA (2) „Ustanak bataljona rovačkoga ZA ODBRANU PRAVA I ČASTI CRNE GORE”

Piše: Vladimir Jovanović

Prvi dani u oktobru 1918, po samovlasnome ulasku Vojske Kraljevine Srbije u varoš Kolašin, tj. Moračko-rovačku oblast suverene Kraljevine Crne Gore, „prošli su u znaku bezvlašća i političke zatrovanosti; nekadašnji ‘klubaši’ prekonoć su se pretvorili u ‘bjelaše’, a ‘pravaši’ u ‘zelenaše’”.

„Borba između jednih i drugih iz dana u dan postajala je sve oštrija. U njoj nijesu birana sredstva”, zapisao je Ljubo Anđelić („Grad na Tari”, Titograd 1962).

Što se Rovaca tiče, srpski vladini emisari odredili su da iz Rovaca na tzv. Podgoričkoj skupštini delegati budu učitelj Nikola Bulatović i zemljoradnik Mišo Drašković, malo uticajne ličnosti u plemenu.

U svojoj knjizi „Crnogorska buna 1919-1924” (Beograd, 1986) Mile Kordić interpretira izvještaj Pavića Obrenovića, okupacionoga okružnoga načelnika iz Kolašina, da su „ROVCA SVA UZAVRELA, GOTOVA DA USTANU, pod uticajem su oficira, plemenskih kapetana, bivših činovnika i uticajnih ljudi iz plemena koji šire najalarmantnije vesti u narodu“ (str. 30).

„U toku 1918. godine srbijanske vlasti iz Kolašina pozivale su nas nekolika puta, da priznamo NASILNU ANEKSIJU CRNE GORE i da položimo zakletvu na vjernost kralju Srbije”, ističe se u docnijem crnogorskome vojnome izvještaju iz Rovaca.

Kako navodi Sreten Zeković, „u kratkom roku”, nakon održavanja tzv. Podgoričke skupštine, komandir Ivan Bulatović svoga brata Živka šalje u Pipere kod brigadira Milutina Vučinića – on je kasnije emigrantski premijer i ministar vojni – „da bi dobio orijentaciju i instrukcije za dalji rad”.

Brigadir Vučinić je od Živka Bulatovića izvješten da je „pleme [rovačko] protivno odluci podgoričkog skupa” i da se njemu, Vučiniću – po činu najstarijem u široj zoni neposredno planiranih operacija izbačivanja trupa Srba iz Kraljevine Crne Gore – Rovački bataljon „stavlja na raspoloženje”. Prema arhivskoj građi, Rovčanima su, od strane brigadira Vučinića, potvrđeni planovi da će ubrzo i doći do ustanka, te da njihov plemenski bataljon bude u pripravnosti.

Vojna integracija Rovčana u savremenu crnogorsku državu datira najkasnije od jula 1796, kada su učestvovali u Boju na Martinićima. Petar Prvi Petrović Njegoš je na Cetinju primio 25 biranih Rovčana koji su mu se zakleli na vjernost. Tada im je, potonji svetitelj, podijelio titule i činove: za serdara je postavio Redža D. Bulatovića iz Cerovice, za barjaktara Asa N. Bulatovića iz Gornjih Rovaca, a sa Stevanom G. Bulatovićem iz Veljega Dubokoga se bratimi.

Rovca su de facto od tada ujedinjena sa novovjekovnom Crnom Gorom. Međutim, istoriografija računa – možda pogrešno – da se to desilo tek nakon Boja na Morači 1820, kada su se i Moračani ujedinili sa Crnom Gorom.

Njegoš je Nenada Koćina Minića postavio za kapetana Gvardije. Neke Rovčane Njegoš je opjevao u „Kuli Đurišića“. Perjanici knjaza Danila iz Rovaca su bili Pavle V. Minić i Gligorije M. Pižurica, koji ginu 1854. u Bici na Polimlju. U borbama 1862. protiv trupa Omer-paše na Meterizima gine i rovački barjaktar Zeko P. Bulatović, ujedno i barjaktar Garde. Kasnije, tim „Zekovim barjakom“, pokriven je sanduk Velikoga vojvode Mirka Petrovića Njegoša – po njegovoj želji!

Rovčani su od 1871, kada je došlo do preustrojavanja Crnogorske vojske, organizovani u poseban plemenski Rovački bataljon. Taj bataljon je ulazio u sastav 4. brigade, nazvane Pipersko-bratonoško-rovačka. Komandant 4. brigade je Rovčanin Miro Pavićev Vlahović, koji je ujedno bio serdar – titulu je naslijedio od svoga oca Pavića Đikanova, na koga je to zvanje priješlo sa Đorđija V. Redžića „po Njegoševom nalogu”.

Rovački bataljon je 1880. ušao u sastav 7. brigade, nazvane Moračko-vasojevićka. Poslije 1881. komandant 7. brigade je, sa činom brigadira, pomenuti Miro Pavićev Vlahović, a za komandira njezina Rovačkoga bataljona je postavljen Vule Bećkov Drašković, a od 1901. Ibro Jovanov Bulatović – ličnost koja se pominje u događajima oko crnogorskoga ustanka nakon srpske okupacije. Do 1908. ustrojena je Kolašinska brigada, sa šest bataljona; a prvi po numeraciji je Rovački bataljon, etc.

Dakle, od brigadira Milutina Vučinića u prvoj polovini decembra 1918. – par neđelja nakon tzv. Podgoričke skupštine – stigla je Rovčanima naredba da njihov plemenski bataljon bude u pripravnosti.

„Kad je takva naredba došla, pošao sam po četnim okruzima”, navodi u svome raportu major Ivan Bulatović. Kako ističe, on je „pozvao komandira Ibra Bulatovića, kapetana Pera Minića, oficire Jovana, Atanaska i Boža Bulatovića, Iliju Bulatovića, Milutina P. Bulatovića, Vukosava Vlahovića, Vidaka Šćepanovića i Milovana M. Bulatovića i „u saglasnosti s njima sačinio PISMENU ZAKLETVU DA SE BORIMO ZA PRAVO CRNE GORE DO POTONJEGA”, a „na zakletvu potpisato je 180 Rovčana, uglednijeh ljudi u plemenu Bulatovića, Vlahovića i neki broj Šćepanovića koji sa sobom, sa starješinstvom na čelu, drže cijelo pleme”…

Glavna rovačka naselja su na padinama sa lijeve i desne strane Mrtvice, koja cijelim tokom prolazi kroz Rovca. Rovčani su grupisani u ukupno šest sela i više zaselaka. GORNJA ROVCA imaju zaselke Selo, Zavrh, Kremeš, Dumačine, Močila, Smreka, Luke, Smolice, Mrtvo Duboko i Granica. Tu, praktično, živi samo jedno bratstvo – Bulatovići – Minići su njihov ogranak – uz malo starośedilačko bratstvo Miletića. Pa se Gornja Rovca zovu i BULATOVIĆI.

VLAHOVIĆI, najveće selo rovačko, od Gornjih Rovaca su južno, prema Piperima i r. Morači, sa zaseocima Bulje, Mioljica, Andrijevo, Gunjan, Bogutov do, Jasenov do, Velji do i Trmanje. Naravno, dominira bratstvo Vlahovića – malobrojniji Selići su njihov ogranak – ima i nešto Kovačevića, etc.

U povjerljivome pismu od 18. decembra 1918. – uoči Božićnoga ustanka – crnogorski oficir Jovan B. Vujović, procjenjuje da brigadir Milutin Vučinić „nema snage da može zauzeti Podgoricu i održati je bez naše pomoći, jer nema više vojske od 200-300 Pipera i do 300 Rovčana sa Ivanom Bulatovićem”.

Rovački bataljon je oko 20. decembra 1918. pošao u Pipere, radi koncentracije za napad na Podgoricu. Kontaktiraju ih oficiri iz Pipera, najprije Pero Vuković i Stevo Vučinić. Rovčani nastavljaju marš „u najvišoj radosti, pjevajući, uz pucanj pušaka, a trubač po koji put svirajući ‘General marš’”.

Zalogorovali su u Seocima – pipreskome selu na desetak kilometara od Podgorice – a tu su ih sačekali i drugi ustanici iz Pipera, predvođeni oficirima Blažom Vukašinovićem, Tomašom Grujovićem, Markom Šušovićem…

U to vrijeme, Rovčani svoj pokret nazivaju „USTANAK BATALJONA ROVAČKOGA ZA ODBRANU PRAVA I ČASTI CRNE GORE”…

(Nastavak feljtona u poneđeljak 23. oktobra)

ROVAČKA REPUBLIKA (1) „Mi imamo našu slavu, Kralj Nikolu, mudru glavu”