R. Vešović: Nasilnu aneksiju Crne Gore sproveli su srpska Vlada i crnogorski izrodi

Proslavljeni crnogorski vojskovođa, posljednji ministar vojni Kraljevine Crne Gore, komitski vođa,  protivnik prisajedinjenja Crne Gore Srbiji, prvak Crnogorske federalističke stranke Radomir Vešović rođen je 25. marta 1871. u Lijevoj Rijeci. Kao stipendista crnogorskog dvora školovao se u Modeni u Italiji, gdje je završio oficirsku školu, a nakon povratka u Knjaževinu obavljao razne dužnosti u crnogorskoj vojsci. Slavu je stekao u Blakanskim ratovima  1912-1913. godine kao komandat Vasojevićke brigade, koja je dala ogroman doprinos oslobođenju Crne Gore i proširenju njene državne teritorije. Učestvovao je i u opsadi Skadra i nakon teških borbi, u kojima je bio ranjen, zauzeo Brdanjolt, uz velike crnogorske gubitke.  

I u Prvom svjetskom ratu Vešović je, i pored protivljenja Velikih sila, predvodio crnogorske trupe koje su 1914.osvojile Skadar i bio guverner tog grada do decembra 1915. kada je imenovan za ministra vojnog. Poslije sloma crnogorske vojske i odlaska krajevske porodice i dijela Vlade u egzil, ostao je u zemlji kao ministar raspuštene vojske koja je morala položiti oružje.

Početkom 1916. Vešović se vratio u Vasojeviće, ali se nije pomirio sa okupacijom Crne Gore. Zbog  priprema i organizovanja oružanog ustanka, austrougarske vlasti bezuspješno pokušavaju da uhapse odbjeglog ministra. Njegovo dvogodišnje komitovanje i progon okončani su  predajom i internacijom u logor u Austriji. Po završetku Prvog svjetskog rata uslijedio je neočekivan obrt u Vešovićevoj karijeri - primljen je u vojsku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kao dio najvišeg oficirskog kora, ali je već 1919. penzionisan iz političkih razloga..

Kao istaknuti član Stranke crnogorskih federalista bio je ogorčen zbog prisajedinjenja Crne Gore Srbiji i pisao je da je to čin nasilne aneksije, koju su organizovali srpska Vlada i crnogorski izrodi i da je srpska okupacija crnogorski narod pretvorila u živi leš.

“Jedinstven je to slučaj u istoriji naroda i ratova: da saveznici kao pobjednici unište jednog svog saveznika u korist drugog i da jedan narod ravnodušno uništi svoju državu, pogazi svoju slobodu, svoju sjajnu tradiciju i da pristane na robovanje - kao što su Crnogorci učinili - ne pamti istorija vojevanja!“, navodi  u “Memoarima” đeneral Radomir Vešović.

Zbog podrške komitskom ustanku i sumnje  da je organizovao pobunu u Crnoj Gori, Vešović je, po nalogu srpske Vlade, uhapšen krajem 1919. godine. Sa sinom Dušanom proveo je u zatvoru 15 mjeseci, oduzeta mu je penzija i imanje, ali je zbog nedostatka dokaza sudski proces u Beogradu obustavljen u februaru 1921.

Deset godina kasnije, Vešović je u Andrijevici, na svečanosti na Knjaževcu povodom otkrivanja spomenika junacima Balkanskih i Prvog svjetskog rata održao kratak i upečatljiv govor, koji je, prema sjećanju savremenika, sadržao samo jednu rečenicu:  

“Ja sam danas najsrećniji i najnesrećniji čovjek na svijetu: najsrećniji što sam dočekao da ovaj veličanstveni spomenik junacima palim za slobodu podižemo u slobodi, a najnesrećniji što na njemu nema i moga imena.”

Đeneral Radomir Vešović  pridružio se  palim saborcima sedam godina kasnije. Preminuo je u septembru 1938. u Slavonskom Šamcu, daleko od rodnih Vasojevića i zemlje za koju se borio. Ni daljina, ni protok godina, ne umanjuju obavezu slobodarske Crne Gore da vječno pamti ime i djelo ovog borca za pravo čast i slobodu naše države.