Jasna evropska perspektiva Zapadnog Balkana ruši srpski svet

Za Antenu M piše: Ahmed Avlijani

Ruska zainteresovanost za Balkan, posebno za Kosovo, Crnu Goru i bosanskohercegovački entitet RS, naravno uz Srbiju koju u dobroj mjeri već kontroliše, ima malo direktne veze sa pravoslavljem, slovenstvom i bratstvom, a mnogo više sa NATO paktom i pokušajem sprječavanja širenja ovog vojnog saveza zloupotrebom bliskih istorijskih odnosa i religije.

Prekjuče je u Sloveniji, na Brdu kod Kranja, završen susret EU - Balkan na kojem je razmatrana politika proširenja EU na Zapadni Balkan i, čini se, Zapadnom Balkanu ponovo ponuđena jasna evropska perspektiva koja se bila izgubila iz njegovog obzorja usljed unutarevropskih problema izazvanih Bregzitom, migrantskom krizom i tzv. zamorom od proširenja uzrokovanim nekom vrstom nezadovoljstva "stare EU" političkom, društvenom i ekonomskom situacijom u nekim novim članicama EU.

ZB sa Brda ponovo vidi EU 

Taj privremeni gubitak evropske perspektive zemljama Zapadnog Balkana i nezainteresovanost EU za dešavanja u tim zemljama otvorio je put ruskom i kineskom uticaju.

Da podsjetim, radi se o dvijema supersilama koje su živo zainteresovane da ograniče uticaj treće supersile, Sjedinjenih Američkih Država, koja svoju moć, između ostalog, temelji i na NATO-u ali i da spriječe prodor demokratije prema svojim zemljama u kojima se vlast i država zasnivaju na malo drugačijim postulatima.

Taj upliv Rusije i Kine u napušteni i slabo branjeni evropski prostor, ovdašnje antievropske snage su, uz izdašnu finansijsku, obavještajno - operativnu i svaku drugu podršku Rusije, dobro iskoristile da povećaju svoj politički uticaj i on je sada neprihvatljivo visok i prijeti da cijeli Zapadni Balkan povede u nekom drugom pravcu sa čijih smo stranputica mislili da smo izašli.

Vjerujem i da je sporost reformi u zemljama ZB usko povezana sa činjenicom da je EU fokus politike sa jačanja unije širenjem na ZB pomjerila na rješavanje unutrašnjih pitanja a ovdje održavala samo minimum prisustva dovoljan da preko njega ostvaruje svoje interese.

Rast uticaja Rusije i Kine i strah EU da bi njihov upliv mogao postati dominantan u njihovom dvorištu, na geostrateški veoma važnom Balkanu, probudio je ponovo interesovanje EU za ovaj dio starog kontinenta.

U tom smislu sa susreta na Brdu kod Kranja uzdržanim ali ohrabrujućim porukama i snažanim finansijskiim paketom pomoći regiji EU je najavila aktivni povratak na Zapadni Balkan.

Iako uz dozu tipične zapadnoevropske rezervisanosti prema Regionu i proširenju EU na ZB čini se da je Brisel ipak jasno otvorio vrata za zemlje ZB i ponudio im ulazak u taj prestižni klub.

No, koliko god EU bila otvorena za integraciju ZB, ona neće odustati od minimuma uslova za koje se očekuje da ispune sve zemlje koje žele da postanu članice.

To je, prije svega, vladavina prava i potpuna nezavisnost pravosuđa i tužilaštva, borba protiv kriminala, neselektivna borba protiv korupcije a posebno protiv one na visokom političkom nivou, te potpuna posvećenost poštovanju ljudskih prava.

Sa druge strane, Rusija će sasvim sigurno detaljno analizirati poruke sa sastanka u Sloveniji i izvuče li zaključak da bi joj Zapadni Balkan, u koji je mnogo uložila poslednjih godina i koji joj je bio na dohvatu ruke, mogao izmaći, mogla bi uložiti dodatne napore na njegovoj destabilizaciji znajući da EU neće u svoj savez primiti nestabilan region, te da povodom toga na nivou EU neće biti neophodnog konsenzusa zemalja članica.

Crna Gora, BH entitet RS i Kosovo čine se u ovom trenutku veoma podesnim za jednu takvu aktivnost Rusije i nju treba očekivati vrlo brzo.

Platforma za EU - izlaz za Crnu Goru i ZB

Proevropske političke snage na ZB morale bi biti svjesne opasnosti u kojoj se trenutno nalazi region i hitno iskoristiti ono što se može nazvati ponudom EU sa sastanka na Brdu kod Kranja.

Crna Gora, koja je najviše odmakla u procesu pristupnih pregovora i koja je najbliža članstvu u EU, mogla bi ponovo biti predvodnik regiona prema ali i pružiti model time što bi se demokratske i evropske snage okupile oko nečega što bi se moglo nazvati platformom za EU i hitnim i sveobuhvatnim reformama, posebno u ranije pomenutim oblastima; uvjeriti EU da priča o evropskom kursu nije stvar političkog marketinga za domaće političko tržište i maska za EU, već strateška politička orijentacija i vrijednosna opredijeljenost jasne građanski orjentisane većine.

Taj poces, svakako, ne može voditi Vlada Zdravka Krivokapića, kojoj u parlamentu podršku daje proruski i srpski DF čija je politika u zadnje tri decenije dominantno antievropska i anti-NATO, koja je samo deklarativno posvećena ulasku u EU dok se, istovremeno, njenom politikom Crna Gora znatno udaljila od nje, dugo nema nikakvog pomaka u pregovaračkom procesu, društvo je dodatno podijeljeno dok su međuetničke tenzije na opasno visokom nivou, sekularno uređenje je narušeno, institucije su u klasičnom naletu revanšizma vlasti očišćene od pripadnika manjinskih naroda i popunjavaju ih nepotistički i klasičnim partijskim klijentelizmom te se otvoreno i snažno politički instrumentalizuju.

Istovremeno, antievropska i nacionalistička retorika jako je prisutna u javnom diskursu i ona je uglavnom posljedica neskrivenog antievropskog i anticivilazicijskog stava dominantnog dijela parlamentarne većine. Šovinistički grafiti, negiranje genocida u Srebrenici, glorifikacija osuđenih ratnih zločina te fašistička stranačka ikonografija i profili na društvenim mrežama mnogih nosilaca javnih funkcija najbolji su pokazatelji da je aktuelna vlast u Crnoj Gori u svojoj suštini duboko antievropska.

Sve to ostavlja ozbiljne posljedice na ionako krhki suživot multietničkog društva u Crnoj Gori, na njegovu opredijeljenost EU integtacijama i prihvatanje evropskih vrijednosti i svaki dan opstanka ove Vlade ekser je u sanduk građanske i evropske Crne Gore.

Toga su, vjerujem, svjesni svi u Crnoj Gori samo što je nekima politički i nacionalno-ideološki cilj biti grobar građanske i evropske Crne Gore.

Postoje, međutim, u Crnoj Gori i oni koji znaju da će, ne ostave li potomstvu u nasljedstvo građansku, demokratsku i evropsku Crnu Goru biti pred sudom istorije proglašeni za loše pretke i najgoru generaciju koja je zbog građanskog kukavičluka ili sitnih interesa prodala budućnost potomstva i domovine.

Ja vjerujem da su takvi u većini i da je na ovoj generaciji političara u Crnoj Gori ozbiljan zadatak da pronađu model u kojem bi evropske političke snage iz bivše i sadašnje vlasti u bloku za evropsku Crnu Goru izgradile demokratsko društvo i pravnu i sigurnu državu po uzoru na razvijene države EU.

U takvoj državi sva pitanja koja u ovom trenutku opterećuju i dijele naše društvo, poput nacionalnih i vjerskih pitanja, postala bi sporedna jer su ta pitanja prije svega demokratska pitanja koja u društvima razvijene demokratije, vladavine prava i poštovanja ljudskih prava - ne postoje.

Čvrsto vjerujem da bi manjinske partije u Crnoj Gori posredstvom ambasada prijateljskih zemalja mogle u ovom pravcu odigrati ključnu ulogu a da bi, kada jednom postanemo dio EU, ideja srpskog sveta koja je pod imenom "velika Srbija" postala simbol ratnih zločina, genocida i stradanja, bila konačno poražena.