Otimanje i okupacija nije svojina

Odogovor protojereju Crkve Srbije - Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori i koordinatoru pravnog savjeta Mitropolije Crnogorsko-primorske, gospodinu Igoru Balabanu

Za Antenu M piše: Novak ADŽIĆ

U Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori, u vrijeme vladavine knjaza Nikole I Petrovića-Njegoša, postojala je svojina nad crkvama i manastirima i crkvenim i manastirskim imanjima koja je pripadala pojedinačnim crkavama i manastirima, kao zasebnim subjektima prava u pravnom prometu, samostalnim pravnim licicima (“imaonicima”), a njima je u državinskom smislu (upravljala) autokefalna Crnogorska crkva, njen episkopat i sveštenstvo i oni su se nalazili  u njenoj vjerskoj jurisdikcij. Ali, u pogledu raspolaganja (svojinsko pravo otuđenja) hramovima i crkvenom imovinom državna vlast Knjaževine i Kraljevine Crne Gore imala je suverenu i neprikosnovenu vrhovnu vlast, odnosno, ona se ođuđiti nijesu mogla bez konačne odluke, saglasnosti, odobrenja, centralne crnogorske državne vlasti. 

Stoga se može reći sasvim utemeljeno u pravnom smislu da su pojedinačni manastiri i crkve kao titulari svojinskog prava imali svojinu naravno ograničenu zakonima, odnosno, da oni i one (crkve i manastiri) nijesu imali punu svojinu, već bitno limitiranu. Ni autokefalna Crnogorska crkva nije imala vlasništvo nad crkvenim objektima, manastirima i crkvama kao crkvenim zgradama i njima podložnim crkvenim imanjima, ali je Crnogorska crkva njima upravljala, putem crkveno-opštinskih odbora i drugih tijela, bez mogućnosti raspolaganja istima u smislu njihovog otuđivanja, prodaje, ustupanja, zamjene, poklona, ili čak i neka druga prava: na primjer, davanja u zakup zemljišta  (arende) itd, jer je to pravo isključivo pripadalo Državi Crnoj Gori, a ne crkvi kao instituciji, koja je i kad je arenda u pitanju mogla osporiti, promijeniti ili potvrditi odluku crkve.

  Današnja Crkva Srbije, odnosno Srpska pravoslavna crkva i njene eparhije, zapravo, ekspoziture i filijale u Crnoj Gori, nema i nemaju, niti su ikada imale, pravno valjani, legalni i legitimni,  istorijski, ustavni i zakonski osnov sticanja svojine nad pravoslavnim crkvama i manastirima i crkvenom imovinom u Crnoj Gori, već je crkva Srbije višedecenijski, zapravo, čitav vijek i dvije godine, uzurpator, prisvajač, okupator crkvenih objekata i imovine, koja nije njena niti je ikada bila. 

        Ona je izvršila klasičnu krađu crnogorskog sakralnog kulturno- istorijskog nasljeđa i još taži da joj je ta odavno izvršena krađa ili pljačka legalizuje što je vanpravno i neetički, a za što joj je krila dala i omogućila oburdana, odnosno, pala veleizdajnička vlada Dritana Abazovića, zaključenjem, početkom avgusta ove godine apsolutno ništavog, neustavnog i nezakonitog, tzv. temeljnog ugovora sa beogradskom Srpskom patrijaršijom i njenim poglavarom Porfirijem Perićem.

      Crkva Srbije, odnosno, SPC nema istorijsko-pravni, naravno, u to spada i imovinski, kontinuitet u Crnoj Gori prije 1918-1920. i ona nije ni pravni ni istorijski, niti na bilo koji drugi legalni relevantni način, sljedenik, sukcesor, nasljednik nekadašnje visevjekovne autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve, kako pokušava raznim marifetlucima da dezinformiše javnost njen protojerej gospodin Igor Balaban, predsjednik Pravnog saveta Mitropolije Crnogorsko-primorske SPC u jednom dužem danas objavljenom tekstu u kojemu polemiše sa nekoliko mojih članaka o istorijatu i pravno-istorijskom statusu Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, odnosno, Crnogorske crkve i pitanju vlasništva i državine nad pojedinačnim crkvama i crkvenim objektima u Crnoj Gori. 

      Nasuprot tvrdnjama protojereja SPC   u Crnoj Gori gospodina Balabana istorijske i pravne činjenice su neumoljive, očigledne, nepobitne, apodiktičke.

      SPC do 1918-1920. nije bilo u Crnoj Gori. Ona do tada jednostavno nije postojala u Crnoj Gori, niti je ona vlasnik ni zakoniti ni savjesni držalac pravoslavnih hramova i drugih crkvenih nepokretnosti za koje je do 1918-1920. bila u vjerskom i upravljačkom, ali ne i svojinskom, smislu nadležna autokefalna Crnogorska crkva. Nema dokaza da je drugačije bilo. Nije to ona ustavno i zakonito ni danas, iako agresivno pretenduje da to bespravno bude.

      Crnogorska crkva je ukinuta nakon velikosrpske i srbijanske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore 1918. Njene hramove i imovinu od 1920. zaposjela je bespravno, silom i poretkom državne vlasti i moći novonastala "Ujedinjena Srpska pravoslavna crkva Kraljevine SHS" i to posredstvom svoje novonastale eparhije u Crnoj Gori i njenog aparata i kadra. 

Crnogorski Dvor i Vlada u egzilu su od 1918. do 1920., i kasnije, izričito bili protiv toga da se autokefalna Crnogorska crkva "ujedini" sa ostalim pravoslavnim crkvama u novonastaloj državi KSHS, odnosno, da se ona pripoji Pravoslavnoj crkvi Kraljevine Srbije i novonastaloj tzv. "Ujedinjenoj SPC KSHS". 

        Ovom prilikom hoću istaći da bi protojerej i koordinator Pravnog savjeta MCP SPC gospodin Igor Balaban trebao znati sljedeće istorijske i pravne činjenice:

      - da nakon 1918. godine, po Ustavu i zakonima države Crne Gore, niti po pravnom poretku autokefalne Crnogorske crkve (Ustavu njenog Svetog Sinoda iz 1903 i Ustavu Pravoslavnih Konsistorija 1904...), svojina nad crkvama i manastirima u Crnoj Gori nije ustavno, zakonsko i crkveno-pravno validno prešla u svojinu "Ujedinjenje Srpske pravoslavne crkve KSHS", nastale 1920. 

Ona nije prešla u svojinu novonastale rečene crkve ni jednim valjanim pravnim poslom, koji reguliše način sticanja svojine: niti po sili zakona ni po samom pravu (de lege lata, ipso iure), niti putem bilo kojeg i kakvog ugovora ili akta o nasljeđivanju, testamentarno ili putem zavještaja, niti putem ugovora o prodaji, kupovini, poklonu, zamjenjivanju, a još manje odlukom nadležnih vlasti Kraljevine Crne Gore, a svakako ne nikada odricanjem od prava svojine i njenog prenošenja na drugoga od zakonskog i stvarnog titulara, imaoca, nosioca tih prava.

      - Na drugoga se ne može prenijeti više prava od onih koje titular sam već ima. Tako da ni Crnogorska crkva, koja je vjekovima bila autokefalna, sve i da je bila (a nije bila) vlasnik, već samo zakoniti držalac, plodouživalac i upravljač pravoslavnim crkvenim hramovima, i da je to mogla i htjela, (a po propisima crnogorske države i same crkve nije mogla sve i da je htjela), prenijeti svojinu koji ni sama imala nije nad istim objektima i drugim crkvenim nepokretnostima, jer je za takvo nešto u pogledu otuđenja crkvenih dobara bilo neophodno odobrenje ili saglasnost, odnosno, odluka Države i suverene državne vlasti Kraljevine Crne Gore i njenog suverena. 

A takvo odobrenje niti je ikada traženo od strane nosioca svojinskih prava, niti je dato ikada od strane nadležnih ustavnih i zakonskih faktora Kraljevine Crne Gore. To pravo nije imala pa time ni trazila, a logično time niti je i ikada dobila Crnogorska crkva u vrijeme nekanonskog i nasilnog njenog pripajanja Pravoslavnoj crkvi u Kraljevini Srbiji i novonastaloj Ujedinjenoj SPC KSHS, u procesu koji je trajao 1918-1920, odnosno, do 1922., kada je Carigradska patrijaršija izdala tomos o priznavanju novostvorene Srpske pravoslavne patrijaršije.