Djelovanje CPC u posljednjih dvadeset godina

Piše: Mario Đurović, član Crnogorskog pokreta

Do 17. juna 1920. Crnogorska pravoslavna crkva (CPC) je imala pored prava na korišćenje sakralnih objekata i pravo na upravljanje njima.

To ne dokazuje da je imala prava vlasništva kako nam znaju prezentovati iz Srpske pravoslavne crkve (SPC). Te stvari jasno i precizno definiše Ustav Kraljevine Crne Gore iz 1905.

Država Crna Gora je zemlja koja se kroz svoj milenijum razvijala pa je i od teokratske države postala sekularna kada su pisana i zakonska prava. CPC je bila državna Crkva Kraljevine Crne Gore kao i danas jer je jedina pravoslavna crkva u Crnoj Gori upisana pred Zakonom od 2003. kao „vjerska zajednica – Crkva“.

Bilo koja slična „pravoslavna organizacija“ se može zvati kako hoće ali nije priznata pred Zakonom Države Crne Gore niti postoji u njenoj pravnoj registraturi samim time postavlja se pitanje njenog djelovanja. To su onda građanska udruženja (NVO) jer u tu registraturu i spadaju.

Prvi put u istoriji Crne Gore i na njenoj teritoriji 1920. po ukazu kralja Aleksandra Karadžorđevića u novonastaloj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca stvara se na tom novo-državnom nivou Srpska pravoslavna crkva dok na većinskom Crnogorskom teritoriju (tada Zetskoj banovini) se stavlja na upravljanje sakralnim objektima novonastala mitropolija SPC-a nazvana Mitropolija Crnogorsko-primorska (MCP).

MCP je tada prvi službeni pomen tog imena kao Crkve u Crnoj Gori. Apsolutna je laž tvrditi da je MCP nasljednica Crnogorske pravoslavne crkve iz vremena Kraljevine CG kada CPC nikada nije ni mogla biti unutar granica druge Crkve po svome Ustavu iz 1903. godine. Ustav CPC nije predviđao način odlučivanja o jednom takvom aktu niti je predviđao takvu mogućnost, čak i odlukom nepotpunog Sinoda a koju su potpisali mitropolit Crne Gore Mitrofan Ban, mitropolit pećki dr Gavrilo Dožić, episkop nikšićski Kiril Mitrović, i sinodski sekretar đakon Ivo Kaluđerović (Rješenje Sv. Sinoda Kraljevine Crne Gore od 16. decembra 1918. god, broj 1169) to ne može biti pravna odluka za takav čin.

Ona je mogla biti samo ukinuta (kao što jeste vojnom intervencijom susjedne zemlje i domaćih izdajnika) a Njeni sveštenici priključeni novom Crkvenom poretku i novostvorenoj Crkvi. O Njenom ukidanju (ili ufino rečeno „prisajedinjenju“) svjedoči sam Mitropolit CPC Mitrofan Ban kad je na samrti engleskom diplomati grofu Džonu de Salisu, rekao da se pod prijetnjom smrti izjasnio za prisajedinjenje Crne Gore Srbiji i da moli crnogorski narod za oproštaj (“Nekoliko stranica iz krvavog albuma Karađorđevića”, Rim, 1921, str.13.).

Postavljanje stvari na ravan da je po riječima MCP i prvenstveno političara koji bi crtali neke nove granice “Crnogorski režim“ kreirao CPC je potpuno kriv i lažan jer i po tom pitanju kanonsko pravo je jasno; Granica jedne Crkve seže do suverenih granica Njene države. MCP ne obuhvaća cijelu Crnu Goru samim time je SPC isključila njenu mogućnost autokefalije i odcjepljenja od SPC na teritoriji CG. Na teritoriji Crne Gore su prisutne sljedeće mitropolije/eparhije SPC; Budimljansko Nikšićka, Crnogorsko-primorska, Zahumsko hercegovačka i primorska te Mileševska u Pljevljima, takođe od nedavno imaju i Podgoričko-dukljansku a koja nema teritoriju nego titularnog episkopa koji nosi titulu „Dioklitijski“ (?).

Nije neuobičajeno kao što nije bilo ni kralju Aleksandru Karađorđeviću da svjetovna vlast inicira Crkveno osnivanje ili povraćanje! Na inicijativu vjernog naroda Crnogorskog Crnogorska pravoslavna crkva je ponovno zaživjela 1993 godine na čelu sa Njenim obnoviteljem Blaženopočivšim Vladikom Antonijem Abramovićem.

Po Njegovom preranom napuštanju 1998. godine taj teret nepravde prema pravoslavnim Crnogorcima u Crnoj Gori preuzima NjB Vladika Mihailo Dedeić. U to vrijeme poslijeratnih političkih turbulencija ne moramo se prisjećati da je obnovljena na pravdi Boga, tada Crnogorska Crkva, brojala jednoga Vladiku, jednoga sveštenika i ipođakona. Danas tačno 20 godina kasnije Crnogorska pravoslavna crkva osim da je priznata Pravoslavna Crkva Crne Gore kao vjerska zajednica-Crkva, Ona pored NjB Vladike Mihaila broji još dvoje Vladika, 15 sveštenika, 3 đakona, dva studenta Teološke akademije u Kijevu (Ukrajinska pravoslavna crkva – Kijevski Patrijahat) i 5 ipođakona.

Ne smije se zaboraviti da među sveštenstvom SPC ima poveći broj sveštenika koji bi prešli u svoju CPC kada bi Država te stvari riješila na korist samih vjernika i države ali iz ekonomskih razloga i bojaznosti za familije kao i razloga da su lako zamjenjivi aparatu SPC primorani su da trpe u okupiranoj kući. Mora se priznati da je sramno da CPC kao Crkvi svoje države i svoga pravoslavnog naroda ne da joj nijesu vraćena prava, nego skoro nijesu garantovana nikakva prava (osim na papiru).

Ona ne može školovati svoj kadar u vlastitoj zemlji Crnoj Gori jer za to nema sredstava ni načina. Kao da država prema svome identitetu i kulturi kao i tradiciji nema sluha.

Da su sve stvari praktički završene što se drugih oblasti tiče ali ona glavna prijetnja po identitet i samu državu nije riješena. U ovih 20 godina u vrijeme Vladike Mihaila uspjeli su nekako pravoslavni Crnogorci i pokoju Crkvu vrnuti pod svoje okrilje pa se nađe pokoja crkvica ukupno 20ak sakralnih objekata da su vlasništvo države a pod upravljanjem CPC. Ima i novoizgrađena crkva sv. Ivana Crnojevića Prepodobnog na Cetinju, jedna u Kotoru i jedna na Skadarskom jezeru. Postavljen je kamen temeljac i za Hram sv. Vladimira Dukljanskog u Nikšiću, dano je na korišćenje prvi podignuti državni objekat u Nikšiću ljetnikovac kralja Nikole koji je postepeno renoviran i pedantno preinačen u Parohijski dom CPC-a. Što se tiče organizovanja pravoslavne dijaspore CPC ima episkopia u Argentini, svještenstvo u Argentini, Italiji, Austriji i Belgiji a Crkvene opštine u Kanadi, Hrvatskoj, uskoro i u Njemačkoj.

Nepošteno je da pravoslavni Crnogorci izlaze iz Crne Gore i onda u dijaspori radi nepostojanja njihove Crkve radi svojih duhovnih potreba na određenim adresama zapravo dobivaju upute o tome da im je glavni grad Beograd a ne Podgorica jer SPC u svome Ustavu nije odustala od težnji za srpskim morem preko crnogorskih leđa. Stvarni problemi dijaspore koja pripada pravoslavnom vjerskom identitetu dolaze iz matične države radi nesređene situacije. Prvenstveno se prepoznaje nepoznavanje vlastite istorije a zatim i neimanje vlastite infrastrukture jer mi u dijaspori po ovim pitanjima nemamo nikakve pomoći izuzev naše samoorganiziranosti i samosvjesnosti problema.

O pristupima dokumentaciji i sadržaju u biblioteka u sakralnim i kulturnim dobrima Crne Gore kao npr. Cetinjskom manastiru neću ni govoriti, to nije ni Crnogorska teritorija za sad (pravno gledano), već je upravljanje MCP-SPC koji su sa prijavom i adresom đe i trebaju biti u Beogradu (Srbija).

Zašto se onda iščuđavati kada je 2007. godine predsjednik Srbije zvao Predsjednika Crne Gore da mu „čuva“ Crkvu usred Cetinja od (kako nas počasti gosp. Risto Radović) „Crnogorskih volova“ koji u svojoj zemlji nemaju osnovna prava kretanja jer je kordon policije sa Crnogorskim zastavama na ramenima stao vlastitom narodu na putu pravde i istine.

Ono što više boli da je prošle godine policija zabranila Crnogorcima ulazak u crkvu na Ćipuru, svome kralju i kraljici a koja je vlasništvo države i za koju se zna (!) da je obijena i promijenjena brava od strane SPC koji i dalje drže ključeve državne imovine. Dobro mi kroz razgovore kaže pravoslavno svještenstvo u Njemačkoj; Da li vi uopšte imate svoju državu?