Sveti Staljin? Praunuk traži od ruskoga patrijarha ekshumaciju lidera SSSR-a iz Kremlja

Piše: Vladimir Jovanović

Selim Hosinovič Bensaad, Staljinov praunuk, napisao je pismo patrijarhu Ruske pravoslavne crkve Kirilu Gundjajevu tražeći od njega da postane „sudija“ u raspravi o ekshumaciji i presahranjivanju posmtrnih ostataka „vođe” („вождя”). Osim toga, Bensaad namjerava da preda Vladimiru Putinu, ili nekoj od crkava Moskovske patrijaršije, navodnu „ličnu Staljinovu ikonu“ – prenosi ruski portal „Блокнот“.

Bensaad, „jedini legalno potvrđeni Staljinov potomak“, odlučio je – ako mu vlasti dozvole – da ekshumira i ponovo sahrani prađeda. Staljin je, tvrdi, navodno želio da ga sahrane pored njegove druge supruge, Nadežde Alilujeve (1901-1932), čija je grobnica na Novodevičjem groblju u Moskvi. Nakon što je Alilujeva izvršila samoubistvo, Staljin se nije više ženio.

Ekshumacija Staljina će, mišljenja je Bensaad, dati odgovor na brojna pitanja koja godinama muče istoričare. Poručio je da se „Staljin razbolio poslije večere s Maljenkovom, Berijom i Hruščovom; verzija trovanja ostaje glavni enigma”.

Praunuk Bensaad (50), umjetnik iz Moskve, sin je filološkinje Galine Džugašvili (1938-2007). Bensaadova majka je Staljinova unuka koja se 1970. udala za Huseina ben Saada, građanina Alžira i eksperta UN.

Staljinova smrt – navodno rezultat i njegova prezira prema medicini – odigrala se u čudnim okolnostima: dok je Staljin u samrtnome ropcu bespomoćan mnogo sati ležao na podu u sobi svoje daće kraj Moskve, Berija, Maljenkov i Hruščov, koji su se tu zatekli, nijesu žurili da zovu ljekare. Sve to se tumači kao zavjera. Hruščov je docnije uklonio Beriju (uhapšen, osuđen, strijeljan) i Maljenkova (izbačen iz Politbiroa, poslat u Kazahstan), te sproveo „destaljinizaciju”.

Nakon što je Staljin umro – po zvaničnoj verziji, 5. marta 1953. godine – tijelo su mu mumificirali i stavili u Lenjinov mauzolej u Kremlju, koji su 1953-1961 zvali „Mauzolej V. I. Lenjina i I. V. Staljina“. Međutim, kongres Komunističke partije SSSR-a je 1961. godine donio odluku da „ozbiljna kršenja Lenjinovih zapovijesti od strane Staljina... onemogućavaju ostavljanje kovčega s njegovim tijelom u Mauzoleju“. U noći 31. oktobra na 1. novembar 1961. Staljinovo tijelo je iznijeto iz Mauzoleja i sahranjeno u grobu uz zidine Kremlja. Tu se i sada nalazi.

Staljin je u mladosti izbačen iz jedne pravoslavne bogoslovije u rodnoj Gruziji. Tokom 1930-ih, kao vođa totalitarne države, on je naredio najveći talas pogroma crkvenih zajednica u SSSR-u. Međutim, Staljin je u ratnu jesen 1943. obnovio rang patrijaršije za Rusku pravoslavnu crkvu, a od nje je tada odvojio zasebnu Gruzijsku praavoslavnu crkvu. Jedan dio savremenih ruskih pravoslavnih vjernika tvrdi da je Staljin bio vjerujuća osoba, čak i da je Staljin „svetitelj”.

Naime, postoji i ikona „Blažena Matrona blagosilja Josifa Staljina“, koja prikazuje Svetu Matronu Moskovsku (1885-1952) i Staljina. Ikona je 2008. godine bila u hramu Svete ravnoapostolne kneginje Olge u mjestu Streljni, blizu Sankt Peterburga. Prema inicijatoru stvaranja ikone, igumanu Evstatiju Žakovu, ona je „kanonska, jer ima sve atribute svetoga lika“.

Žakov je, kao mladić, uz svoju majku, neko vrijeme živio s Matronom u Moskvi. Upravo na osnovu svjedočenja igumana je Matrona i kanonizovana 2004. godine u Ruskoj pravoslavnoj crkvi. Postoji verzija da je Staljin pośetio Matronu u jesen 1941. godine. Njemci su se tada pripremali da zauzmu Moskvu, a Staljin je naredio djelimičnu evakuaciju prijestonice. Pema legendi, Staljin je Matronu pitao za savjete: kako da Moskvu odbrani i da li i on da napušti Moskvu? Rekla mu je, navodno, da ostane i brani grad; i Moskva je odbranjena.

Međutim, prema izjavi predstavnika lokalne eparhije Ruske crkve, ikona s likom Staljina je „neovlašćena, pošto je razgovor Svete Matrone i Staljina samo legenda i ne odgovara stvarnome stanju stvari“. Pojava ikone s likom Staljina u pravoslavnome hramu je izazvala veliko negodovanje javnosti. Ikona je uklonjena iz hrama.