Ali važno je da imamo hedžing…

Piše: Ana Nives Radović

Kada vlada jedne zemlje sa neelastičnom valutom, dolarizujućom ekonomijom i slabim kapacitetima za monetarnu politiku odluči da aktivno upravlja valutnim rizicima, to samo po sebi nije ni neobično ni nepoželjno; naprotiv, to je standardna praksa u svakom državnom trezoru koji pretenduje na fiskalnu profesionalnost.

Problem nastaje kada ta praksa postane sama sebi svrha, a narativ oko nje fiskalna propaganda. Upravo se to dešava u Crnoj Gori.

Ministarstvo finansija je juče saopštilo da je zahvaljujući valutnoj zaštiti (hedžing aranžmanu) ostvarena „racionalizacija“ u iznosu od 620.000 eura prilikom otplate duga kineskoj Exim banci. Ukupni efekat hedžinga od početka godine navodno iznosi 12,6 miliona eura, što Ministarstvo interpretira kao fiskalni uspjeh, uz pozivanje na „finansijsku predvidivost“ i „dugoročnu održivost“, a kao ključnu vrijednost ističe izbjegavanje valutnih oscilacija.

Ono što se ne ističe jeste činjenica da se sadašnji tržišni kurs eura kreće na nivou oko 1,17 dolara, dok je kurs po kojem je zaključena hedžing pozicija 1,095. Drugim riječima, država se efektivno obavezala na zamjenu dolara po znatno nepovoljnijem kursu od tržišnog i to u trenutku kada dolar slabi, a tržište jasno najavljuje nastavak trenda, pa je rezultat procijenjeni gubitak koji premašuje 40 miliona eura.

Naravno, svaka hedžing pozicija podrazumijeva potencijalni oportunitetni trošak, međutim, kada se gubitak ostvari ne zbog nepredvidivosti, već zbog sistematskog ignorisanja tržišnih signala, to više nije trošak, to je loša procjena ili institucionalizovana iluzija kontrole.

Pitanje se, dakle, ne tiče same odluke da se valutni rizik hedžuje, jer to je tehnički alat, a ne ideološki izbor. Problem je u tome što je Crna Gora, suočena sa realnim tržišnim gubicima, odlučila da ne promijeni strategiju, već narativ. Umjesto priznanja efekata tržišta, bira se prolongiranje aranžmana, povećanje kamatnee stope sa 0,98% na 1,46% i produženje obaveze do 2028. godine, uz istovremeno medijsko isticanje „ušteda“ u stilu kupca koji je na sniženju vidio proizvod koji više ne košta 80 eura, nego 50, pa vjeruje da je uštedio 30 eura, a ne potrošio 50.

U ekonomskoj teoriji, postoji pojam vremenske raspodjele fiskalne odgovornosti kada jedna administracija prenosi teret fiskalnih posljedica budućim vladama, u zamjenu za privremeni osjećaj stabilnosti, a u ovom slučaju i medijsku iskoristivost sadašnjih brojeva. Crna Gora je, prema svim indikatorima, upravo u toj fazi.

Još više zabrinjava metodološka konfuzija, jer se u saopštenju Ministarstva koristi srednji kurs Centralne banke za prikaz hipotetičnog scenarija „šta bi bilo da nije bilo hedžinga“. Takva analiza je, najblaže rečeno, fiskalno površna, jer se u ozbiljnim okolnostima valutna zaštita analizira ne prema retrospektivnim „šta ako“ scenarijima, već prema neto sadašnjoj vrijednosti obaveza, korelaciji između kamatne stope i valutnog kursa, te dugoročnoj volatilnosti tržišta kapitala.

Pohvala za „uštedu“ od 620.000 eura u trenutku kada tržišni gubitak dostiže desetine miliona više nije ni komunikacijska strategija, već pokušaj oblikovanja fiskalne stvarnosti po mjeri političke koristi.

Fiskalna odgovornost ne podrazumijeva samo aktivno upravljanje rizicima, već i priznanje kada ti rizici postanu trošak, dok se u Crnoj Gori danas gubici redefinišu kao „racionalizacija“, a propuštene prilike reinterpretiraju kao dokazi uspjeha, pa hedžing više nije alat zaštite, već instrument fiskalne retorike.