Rastući pritisak zbog mogućeg stop-the-clock mehanizma izaziva zabrinutost, poručuju organizacije

Ponovno otvaranje Akta o vještačkoj inteligenciji ili odlaganje njegovog stupanja na snagu podrivalo bi ključne mehanizme odgovornosti, upozorilo je više od 50 organizacija – među kojima su Access Now, Centar za demokratiju i tehnologiju Evropa (CDT) i Evropska organizacija potrošača (BEUC) – u pismu upućenom danas evropskoj komesarki za tehnologiju Heni Virkunen.

U dokumentu se izražava zabrinutost zbog „rastućeg pritiska u vezi sa mogućim 'stop-the-clock' mehanizmom koji bi suspendovao ili odložio sprovođenje i primjenu Akta o vještačkoj inteligenciji“.

„Agenda EU o 'pojednostavljivanju' ne smije se koristiti kao izgovor za deregulaciju, naročito kada nema uvjerljivih dokaza da bi to bilo potrebno ili djelotvorno“, navodi se u pismu, uz dodatak da su pravila EU zasnovana na temeljnim vrijednostima i principima, te da „napori ka pojednostavljivanju treba da nadograđuju teško izborene pravne zaštite, a ne da ih urušavaju“.

Ova inicijativa uslijedila je nakon što su početkom mjeseca izvršni direktori više od 40 evropskih kompanija – među kojima su ASML, Philips, Siemens i Mistral – pozvali Komisiju da uvede dvogodišnju pauzu u primjeni Akta o vještačkoj inteligenciji, prije nego što ključne obaveze stupe na snagu u avgustu.

Naveli su da je odlaganje potrebno kako bi kompanije imale realno vrijeme za primjenu pravila, ali i radi dodatnog pojednostavljivanja novih propisa.

Prelazni period

Akt o vještačkoj inteligenciji – skup pravila koji reguliše AI sisteme prema riziku koji predstavljaju po društvo – formalno je stupio na snagu u avgustu 2024, ali će se u potpunosti primjenjivati tek od 2027.

Kompanije su zatražile odlaganje primjene obaveza koje se odnose na visokorizične AI sisteme, koje bi trebalo da stupe na snagu u avgustu 2026, kao i na obaveze za modele opšte namjene (GPAI), čija se primjena očekuje od avgusta 2025.

U međuvremenu, Kodeks dobre prakse za GPAI – dobrovoljni skup smjernica koji bi trebalo da pomogne provajderima AI modela poput ChatGPT-a i Gemini-ja da se usklade sa Aktom – još uvijek nije izrađen.

Nacrt, na kojem rade eksperti koje je imenovala Komisija, očekuje se u julu. Kompanije tvrde da nemaju dovoljno vremena da se usklade sa pravilima prije nego što stupe na snagu i traže dodatni prelazni period.

Portparol Komisije za digitalna pitanja Toma Regnje rekao je za Euronews da se u okviru AI odbora sada diskutuje „o vremenskom okviru za sprovođenje Kodeksa dobre prakse, pri čemu se kraj 2025. razmatra kao cilj“.

„To bi bilo znatno prije krajnjih rokova za sprovođenje Akta – 2026. za nove modele i 2027. za postojeće“, dodao je.

Proces je naišao na kritike još kada su eksperti imenovani od strane Komisije počeli da rade na pravilima u septembru 2024. Tehnološki giganti, kao i izdavači i nosioci autorskih prava, izražavaju zabrinutost da pravila krše autorska prava EU i sputavaju inovacije.