Crna Gora u borbi na život i smrt protiv velikosrpskog agresora i pakla okupacije (1919)

(PRIMJERI ŽRTAVA ZA SLOBODU DOMOVINE I DRŽAVE)

Za Antenu M piše: Novak ADŽIĆ

Oligarhija i tiranija režima Kraljevine Srbije, dinastije Karađorđević, pod egidom i imenom nove države -Kraljevine SHS, i njeni organi sile su, od kraja 1918. godine, na teritoriji Kraljevine Crne Gore, nakon njene okupacije i nasilne aneksije, posredstvom svog aparata za prinudu, počinile zločine kao što su: ubijanja, mučenja, silovanja, internacije, gladovanja, uzurpacije civilne vlasti od strane vojske, prisilna regrutovanja, pljačke i konfisakcije nepokretne imovine, nezakonite namete, uništavanje istorijskih i kulturnih spomenika, strijeljanja zatvorenika, zarobljenika i ranjenika, razne zločine protiv civila, zlostavljanja, prinudne mjere poput sekvestra, rekvizicija i kontribucija, devalvacije i ukidanje novca (perpera), kao i brojne druge represivne, ugnjetačke, porobljivačke i asimilatorske postupke, radnje, akte, nedjela, zločine.

Takva je bila slika krvavog režima, koji je vladao na prostoru Crne Gore od 1918. godine, u doba kada je Kraljevina Crna Gora prisajedinjena, pripojena Kraljevini Srbiji, alijas Kraljevini SHS.

Glavni, realno, faktički, ustanički vođa, djelatno, po funkciji i vlastitim autoritetom i stvarnim borbama, operativno na terenu, i formacijski, bio je vojni komandant crnogorskih ustanika (1918/19-1922) - Krsto Zrnov Popović. Najprije kapetan, zatim komandir, i, najzad, od 1921. godine, brigadir/GENERAL crnogorske vojske.

U izvještaju srpskog okupacionog pukovnika, bivšeg crnorukca, Stojana M. Popovića (Srbijanca, iz Varvarina) od 28. januara 1920. godine, poslatog Komandantu Zetske divizijske oblasti srbijanskom generalu KSHS, Milošu M. Mihailoviću, navodi se da su vojne vlasti utamničile 13 crnogorskih komita, (oni, crnogorske rodoljube i borce za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, klevetaju, nazivaju u skladu sa oficijelnom režimskom, okupacionom, terminologijom: »odmetnicima«, »banditima«, »hajducima«, itd.), koji su se, silom prilika i ucjena, predali, a da su od strane vlasti uhvaćeni i zatvoreni crnogorski gerilci-komiti Vidak P. Abramović, iz Velestova, opština čevska, te Vidak R. Kovačević, iz Novog Sela, opština Spuž, srez podgorički.

Jedan od istaknutih heroja, suverenističkog, oružanog otpora, za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, iz asambleje crnogorskih vitezova i heroja, u borbama protiv velikosrpskog osvajača, anektora i okupatora, bio je i Nikola Lazarev ROGANOVIĆ iz Cuca.
On je rođen 1899 godine, selo Trnjine, Cuce, Katunska nahija, cetinjska oblast. Učesnik je Božićnog i Petrovdanskog ustanka (januara i jula 1919.), te je bio, crnogorski, hrabri i ponosni, ustanik i komita, a ubijen je kao gerilski ratnik, komita, za slobodnu i suverenu, nezavisnu Crnu Goru od strane srpske okupacione sile 1919. godine.

Nakon, u boju, zadobijenih teških tjesnih povreda, elem, u direktnoj borbi sa srpskom vojskom, žandarmerijom i bjelašima, prebačen je Nikola Lazarev Roganović, u bolnicu, đe je prije smrti, prinudno bio od režima saslušavan, poslije čega je ubrzo i umro, i tu je podlegao zadobijenim ranama, usljed ranjavanja u prijethodnoj borbi sa osvajačima i anektorima Crne Gore.
Naime, u sukobu sa srpskim okupacionim snagama teško je ranjen u borbi 20. oktobra 1919. godine Nikola L. Roganović, koji je usljed toga uskoro i umro, podlegao povredama.

Nikola Lazarev Roganović, nakon sloma Božićnog ustanka, sa svojim rođakom Stevanom Roganovićem emigrirao je u Italiju. Niz lovćenske serpentine, stustio se, početkom 1919., u Dobrotu- Kotor, potom je stigao u Tivat, odakle je brodom prebačen za Medovu, iz koje se aprila 1919. godine prebacio u Italiju, sa većom grupom crnogorskih ustanika, suverenista-egzilanata.
Bio je on, u Gaeti, u sastavu crnogorske emigrantske vojske. Sa ekspedicijom Krsta Zrnova (Todorova) Popovića u grupi od 130 oficira i vojnika vratio se jula 1919. godine iz Italije u Crnu Goru radi podizanja Petrovdanskog novog ustanka za oslobođenje Crne Gore.

Stigavši između Bara i Ulcinja, uz Rumiju i Sutorman, sa grupom katunjana preko Skadarskog jezera u grupi od oko 50 ljudi predvođenoj Dušanom Vukovićem i Jovanom Nikolićem uputio se isti sa ustaničkim saborcima za Katunsku nahiju. Otrišao je u svoje pleme- Cuce, đe je potom i komitovao.

Učestvovao je u sukobu sa srpskom vojskom, žandarmerijom i bjelašima u Katunskoj nahiji, potom na Trubjeli i u Rudinama nikšićkim, pod komandom poručnika/kapetana Nikole Nikolića.

Potom se povratio u rodne Cuce, đe je nastavio gerilsku borbu, vođenoj u zavičaju Krsta Popovića, u Lipi Cuckoj, poslije čega se prebacio za Budoš, u selo Broćanac, odakle se vratio u Katunsku nahiju i učestvovao, pod komandom majora Dušana Stankovog Vukovića, u borbi protiv srpske vojske, žandarmerije i bjelaša- i na Simunji je tada bio ranjen u žestokoj borbi crnogorskih komita koja se vodila na tome području sa velikosrpspskim okupatorima. 

Ranjen je tada u borbi- i to teško u ruku i grudima.

Nakon ranjavanja, komiti su Nikolu L. Roganovića prebacili u jednu pećinu u mjestu Ostojin brijeg, đe je ranjen boravio do 5. novembra 1919. godine, kada su ga, ranjenog, uhvatili gonitelji velikorpski vojni osvajači. Krajem oktobra podlegao je on- ranama u bolnici na Cetinju.

On je bio vitez odbrane Crne Gore i stradao je da bi Crna Gora bila slobodna i vječna.