Za Antenu M piše: Oleksandr Levčenko
Balkan je istorijski nazivan "Pandorina kutija" i "bure baruta Evrope". Složen odnos između naroda koji su ovdje živjeli doveo je do brojnih društvenih, vjerskih, etničkih i političkih sukoba. Unije su se formirale i raspadale, zemlje su sticale i gubile nezavisnost. Dugo vremena, Balkan je bio "zona vitalnih interesa", kako ga je ministar vanjskih poslova Aleksandar Gorčakov opisao za vrijeme vladavine Aleksandra II, ne samo za Rusiju, već i za sve velike sile XIX i XX vijeka.
Rusko Carstvo je nastojalo povećati svoj uticaj na Balkanu od kraja XVIII vijeka. Takav interes objašnjen je, s jedne strane, željom da se uspostavi kontrola nad Carigradom, koji je bio ključno komunikaciono čvorište tog vremena, i nad moreuzima Bosfor i Dardaneli, koji bi omogućili pristup Mediteranu, a s druge strane, željom da se potvrdi status zaštitnice slovenskih hrišćanskih naroda. Glavni protivnici Rusije u borbi za uticaj u regionu bile su Velika Britanija, koja je željela osigurati bezbjednost svog carstva u Aziji, i Austro-Ugarska, koja je Balkan smatrala svojim dvorištem.
Stoga je, kada je imenovan za ruskog ambasadora u Carigradu, diplomati Ivanu Zinovjevu naloženo da razvija prijateljske odnose s Turskom i osigura da nijedna od velikih sila ne ojača svoj uticaj u regionu na štetu drugih. Glavni pravac ruske politike na Balkanu krajem XIX vijeka bio je "zamrzavanje" sukoba kako bi se izbjegao slom Osmanskog carstva i u tom slučaju neizbježan novi široki međunarodni rat.
Treba uzeti u obzir da je svaki ruski vladar XIX i početka XX vijeka izjavljivao da Rusija neke narode „oslobađa“, druge „pomaže“, a treće „prosvjetljuje“. Jedan od najupečatljivijih primjera za to je Balkan, koji su ruske trupe "oslobodile" od turske vlasti tokom Rusko-turskog rata 1875–78. Istovremeno, mora se shvatiti da su glavne mobilizacione mjere za ovaj rat sprovedene na teritoriji Ukrajine, koja je geografski bila najbliža Balkanu.
Ruski plan bio je velika vojna, politička i kulturna ekspanzija na Balkanu kako bi konačno pretvorili zemlje ove regije u svoj štit i, isključivo svojim naporima, osigurali strateške prednosti nad Turskom i zapadnim zemljama. Rusi su otvoreno tvrdili o inferiornosti svojih zaštićenih naroda kao zasebnih etničkih zajednica, time opravdavajući svoje agresivne namjere. Uspostavili su ruske sisteme vojne uprave na osvojenim teritorijama, suprotno svim postojećim međudržavnim ugovorima. Tako je formirana prilično jasna ideološka shema ruskog ekspanzionizma u regionu.
I danas, Moskva se aktivno protivi njegovim pristupima zapadnoj politici, ali ne nudi nikakve alternativne načine pomirenja i suživota balkanskih naroda. Politika Kremlja na Zapadnom Balkanu usmjerena je na polarizaciju društava i povećanje nivoa sukoba. Da bi ojačala svoj uticaj u regionu, Moskva koristi panslovenstvo, pravoslavlje i navodno istorijski „poseban odnos“ između Rusije i slovenskih naroda na Balkanu. Kremljova antizapadna propaganda zasniva se na mitu o navodnoj „mržnji“ Zapada prema pravoslavnim slovenskim balkanskim narodima. Moskva široko širi vlastite teze da Rusi i pravoslavni južni Sloveni, posebno Srbi, Crnogorci i Makedonci, imaju poseban odnos i da samo Rusija brine o njihovim interesima, dok Zapad navodno staje samo na stranu Albanaca, Bošnjaka i Hrvata.
Kremlj često proglašava Ruse starijom braćom slovenskih naroda, dok istorijski gledano Rusi vjerovatno imaju najmanje slovenske krvi. Prvi Sloveni su na teritoriju moderne evropske Rusije stigli sa teritorije moderne istočne i sjeverne Poljske tek sredinom 8. vijeka, dok su slovenska plemena na Balkan stigla sa teritorije moderne Ukrajine već u 6. vijeku. Alati i sredstva ruske politike u regionu Zapadnog Balkana uključuju nekoliko komponenti, kao što su proruska propaganda i antizapadna retorika, podmićivanje uticajnih lokalnih javnih ličnosti, organizovanje i pripremanje provokacija, uključujući pokušaje atentata na političare, pa čak i državne udare.
Rusija pokazuje snažan interes za Zapadni Balkan, pokušavajući da održi svoju sposobnost uticaja na političke procese u regionu. Istovremeno, Rusija želi da se predstavi kao zaštitnica naroda u regionu. Nesposobna da se ekonomski i institucionalno takmiči sa Zapadom, Moskva bira strategiju političke destabilizacije. Interes Rusije za region je posljedica činjenice da bi on mogao postati žarište koje bi se lako moglo destabilizovati radi postizanja njenih ciljeva. Moskva želi da odvrati pažnju zapadnog svijeta od svog agresivnog rata u Ukrajini. Da rasprši akcije NATO-a i EU u bezbjednosnom smislu.
Kremlj gradi svoju politiku na način da prisili zapadne zemlje da stalno izbjegavaju tenzije u regionu, nagovještavajući potrebu koordinacije stavova s Moskvom i spremnost na ustupke po ukrajinskom pitanju. Još jedan razlog interesa Kremlja za destabilizaciju situacije na Zapadnom Balkanu je prisustvo NATO-a u regionu. Moskva je veoma iritirana što su se Hrvatska, Albanija, Crna Gora i Sjeverna Makedonija pridružile Alijansi. Putin izaziva Brisel u mnogim zemljama đe je to moguće. Želi da pokaže da je Član 5 Sjevernoatlantskog ugovora samo deklaracija, a ne garancija bezbjednosti za države članice. Stoga, tokom Putinove vladavine, Rusija stalno pokušava da testira snagu atlantske solidarnosti, a Zapadni Balkan je postao bojno polje na kojem Kremlj izvodi razne vrste provokacija protiv NATO-a.
Mora se shvatiti da se Zapadni Balkan, u smislu korišćenja ruskih instrumenata uticaja i intervencije, ne razlikuje od zemalja bivšeg Sovjetskog Saveza, budući da je to dio jednog agresivnog moskovskog scenarija stvaranja Velike Rusije, koja bi se trebala teritorijalno širiti, s političkim uticajem na mnoge druge regione. Moskva široko koristi lažne akaunte na društvenim mrežama za sprovođenje psiholoških i političkih operacija uticaja. U regionu Moskva pokušava emitovati propagandu putem ruskih medija, posebno Sputnjika i RT-a, koji se koriste za sprovođenje takvih operacija.
Još jedno područje uticaja ruske propagande postao je Telegram, koji igra veoma važnu ulogu. Broj Telegram kanala pod kontrolom ruskih specijalnih službi stalno raste. Ruske operacije uticaja se takođe sprovode korišćenjem religijskih faktora. Kad god se dogode nacionalistički protesti, oni koriste crkvenu ideologiju kako bi navodno branili od zapadnih vrijednosti koje su navodno u opadanju, naglašavajući potrebu za duhovnom, moralnom i porodičnom zaštitom.
Rusija takođe pokušava koristiti omladinu zemalja Zapadnog Balkana u svojim operacijama, uvjeravajući ih da im je Moskva prijatelj. Kroz institucije poput "Ruskog doma", Rusi organizuju koncerte, distribuiraju pjesme koje promovišu nacionalnu isključivost i pokušavaju da demonstriraju svoju kulturnu superiornost. Ruski propagandni stručnjaci to dobro razumiju i u svojim specijalnim operacijama uticaja spajaju pojedinačne elemente u jednu cjelinu. Ruske obavještajne službe široko koriste kulturu, muziku, umjetnost, književnost i istoriju kao oružje. I oni u tom pravcu sistematski rade već decenijama. Primjer za to je Ukrajina. Propaganda Kremlja već jako dugo, još od sovjetskog perioda, govori da je ukrajinski narod duhovno i politički najbliži ruskom narodu. Ali tek kada je Kijev počeo sprovoditi politiku stvarnog približavanja Evropskoj uniji i NATO-u, Kremlj je počeo nazivati Ukrajince nacistima i pozivati na njihovo potčinjavanje i djelimično uništenje.
Patnja koju Ukrajinci trenutno trpe zbog ruske agresije uporediva je sa zločinima koje su nad njima počinili hitlerovski okupatori i njihovi saučesnici u Drugom svjetskom ratu. Tada je ukrajinski narod uspio da odoli agresiji Trećeg rajha, izgubivši 10 miliona ljudi, najviše među svim evropskim narodima, a sada se u teškim uslovima bori s oružanim napadom Moskve, koja sebe proglašava Trećim Rimom. Slobodne nacije Evrope moraju se ujediniti kako bi zaustavile rusku ekspanziju i ideologiju ruskog fašizma, koji je politički definisan kao rusizam. Treći Rim će imati istu sudbinu kao i Treći Rajh. A slovenski narodi Zapadnog Balkana treba da se sjete da im Rusija nikada nije bila dobra majka, već zla maćeha.
saci
Jes sve im *****