Za Antenu M piše: Oleksandr Levčenko
Problemi sa ruskim budžetom pogodili su odbrambenu industriju. Ruska publikacija Arbat Media, pozivajući se na statističke podatke, objavila je izvještaj da je proizvodnja u vojnim fabrikama, koje su ranije bile glavni izvor ekonomskog rasta, u Rusiji počela da opada.
Vojno-industrijski sektor, koji je činio trilione budžetskih rashoda, doživio je naglo usporavanje stope rasta. Industrija vezana za naoružanje prešla je iz stabilnog razvoja u stagnaciju. Tako je proizvodnja gotovih metalnih proizvoda, koja je porasla za 26,4% u 2023. i za 31,6% u 2024. godini, u septembru 2025. smanjena za 1,6% u odnosu na prethodnu godinu. U poređenju sa avgustom, ukupni pad iznosio je 20%, izvještava Raiffeisen banka. Analitičari napominju da je pad u odbrambenoj industriji smanjio cijeli indeks proizvodnje, koji je u septembru porastao za samo 0,4% u odnosu na 2,4% u avgustu.
Natalija Orlova, glavna ekonomistkinja ruske Alfa banke, to pripisuje budžetskim problemima. Prema njenim riječima, državni odbrambeni inženjerski kompleks takođe je pokazao pad, minus 0,1% nakon rasta od 15,7% mjesec ranije. Stručnjakinja smatra da bi pooštravanje fiskalne politike moglo dovesti do daljeg usporavanja industrijskog rasta u narednim mjesecima.
U septembru je stopa rasta ruske vojne industrije počela da opada. Pokazatelji proizvodnje padaju, a preduzeća odbrambeno-industrijskog kompleksa suočavaju se sa nedostatkom komponenti, kadra i logističkih resursa. Čak ni ogromne budžetske injekcije više ne mogu da kompenzuju strukturne probleme nagomilane tokom godina militarizacije.
Uprkos velikim izdacima za državne odbrambene narudžbine iz budžeta, ruski vojno-industrijski kompleks prvi put je zabilježio pad proizvodnje. Stručnjaci napominju da je ruska ekonomija iscrpila resurs vojnog rasta, a oslanjanje na stalno povećanje vojnih izdataka više ne daje rezultate. Simbolični kolaps ovog sektora u septembru postao je jasan znak da se „vojno čudo“ ruske ekonomije približava svojoj granici. Industrija, koju Kremlj naziva „lokomotivom ekonomije“, više ne pokazuje nekadašnji obim.
Na pozadini opšteg slabljenja ekonomije, posljednja nada koja je održavala militarizovani ruski sistem na površini se urušava. Dok vlasti ubrzano podržavaju preradu nafte i prihode od izvoza, vojno-industrijski kompleks gubi stabilnost i inerciju rasta. Rusija se suočava sa efektom izgaranja vojnog modela razvoja, ekonomija „naoštrena“ za rat gubi ravnotežu i ulazi u produženo slabljenje, gdje vojni prioriteti više ne spašavaju, već pogoršavaju ukupni pad BDP-a.
Sve to, zajedno sa budžetskim ograničenjima i novim sankcijama, vodi ka stagnaciji. Prognoze o kolapsu ruske ekonomije postaju sve realnije. Industrijski pad prevazilazi okvire odbrambene industrije, civilni sektori takođe bilježe pad tokom cijele godine i do septembra su ušli u crveno za 1,1%. Prerađivačka industrija, koja se donedavno smatrala glavnim osloncem domaće proizvodnje, našla se u dubokoj recesiji, pad je zabilježen u 18 od 24 oblasti koje prati ruska statistika.
Od početka 2024. godine predstavnici ruskog vojno-industrijskog kompleksa više puta su se žalili da cijene koje određuje rusko Ministarstvo odbrane prisiljavaju industriju da posluje sa gubicima. Zato ni višemilijardne narudžbine Kremlja u oblasti odbrane ne garantuju da će ruska ekonomija, „vezana“ za rat, uspjeti da izvuče industriju iz krize.
Poslije skoro tri godine kontinuiranog dvocifrenog rasta, odbrambena preduzeća počela su da gube zamah, a vojna industrija je prvi put ušla u pad. Najoštrije usporavanje zabilježeno je u metalurškom sektoru. Slična situacija je i u kategoriji „ostala vozila“, koja uključuje proizvodnju tenkova, oklopnih i vojnih vozila. Ovdje je rast pao više od deset puta, sa 61,2% u avgustu na svega 6% u septembru.
Radi poređenja, u 2023. godini proizvodnja u ovom sektoru porasla je za 34,2%, a godinu ranije za 29%. Takav kolaps tempa razvoja pokazuje da čak i odbrambena industrija, koja se dugo smatrala „nosećim stubom“ ruske ekonomije, počinje da gubi stabilnost.
Ruskoj ekonomiji dodatni udar zadale su nove američke sankcije, koje su prvi put pogodile naftne gigante Rosnjeft i Lukoil. Gubitak ključnog indijskog tržišta mogao bi naglo da smanji devizne prihode i potkopa budžet. U kontekstu pada industrije i usporavanja vojno-industrijskog kompleksa, rizik od tvrdog slijetanja za rusku ekonomiju pretvara se iz teorije u stvarnost.
Ruski bankari smatraju da su ozbiljni problemi industrije povezani sa budžetskim ograničenjima. Predviđaju smanjenje potrošnje u četvrtom kvartalu kako bi se ispunio plan, što bi moglo dovesti do hipohlađenja ekonomije. Uz to, analitičari očekuju još jači udarac ruskoj ekonomiji od novih američkih sankcija.
Istovremeno, rusko najviše rukovodstvo izvještava o navodno uspješnom testiranju krstareće rakete neograničenog dometa Burevestnik sa nuklearnim punjenjem i o potrebi razvoja odgovarajuće infrastrukture za raspoređivanje ovog oružja u ruskim oružanim snagama. Međutim, u kontekstu stagnacije ruskog vojno-industrijskog kompleksa, čak i sama činjenica uspješnog testiranja i pitanje razvoja infrastrukture za novu raketu djeluju malo vjerovatno.
Prve godine mobilizacione potražnje privremeno su podržavale proizvodnju, ali je taj resurs već iscrpljen. Ruski vojno-industrijski kompleks nije u stanju da obezbijedi ekonomski multiplikator, vojne narudžbine ne stvaraju nove tehnologije ni radna mjesta. Kada se budžetski prioriteti promijene, industrija brzo degradira. Odbrambeni kompleks iscrpio je svoj potencijal rasta.
Uprkos zvaničnim izjavama o održivosti, ruska industrija se suočava sa tehnološkim i kadrovskim deficitom. Ograničenja uvoza opreme i tehnologije lišila su preduzeća pristupa ključnim komponentama. Industrija se nije prilagodila, ona jednostavno preživljava zahvaljujući preostalim zalihama i državnim subvencijama, dok sankcije potkopavaju industrijsku bazu ekonomije.
Pad industrije dovodi do zatvaranja preduzeća, rasta nezaposlenosti i smanjenja realnih dohodaka. Monogradovi formirani oko velikih preduzeća ponovo su u položaju iz devedesetih, kada preduzeća podrške prestaju da budu tačke razvoja. Vlasti to kompenzuju propagandom i militarizacijom svijesti, ali ne stvarnim mogućnostima za građane.
Društvena cijena ruske stagnacije raste, a autoritarni model upravljanja guši razvoj. Državna kontrola i nedostatak konkurencije čine industriju neefikasnom i zavisnom. Odluke se ne donose iz ekonomskih, već iz političkih razloga, zarad pokazatelja i lojalnosti. Bez slobode preduzetništva i reforme upravljačkih institucija, ni supstitucija uvoza ni tehnološki proboj nijesu mogući.
Izjave o uspješnim testovima rakete Burevestnik više liče na element propagandnog spektakla nego na stvarno tehnološko dostignuće. U uslovima stagnacije ruskog vojno-industrijskog kompleksa, ograničenog pristupa zapadnim komponentama i finansiranju, tako složen projekat djeluje nerealno. Rusija je izgubila industrijsku bazu sposobnu za stabilnu proizvodnju naprednih sistema naoružanja, a to pokušava da nadoknadi glasnim izjavama o probojima koje nijesu potvrdili nezavisni izvori.
Vijesti poput Burevestnika služe političkoj funkciji, da skrenu pažnju sa pogoršanja ekonomske situacije, rasta siromaštva i pada prihoda. Sankcije sistematski potkopavaju ekonomiju, izvoz opada, uvozne komponente poskupljuju, a logistički lanci se urušavaju. U tom kontekstu, pokušaji povećanja vojne potrošnje samo produbljuju neravnotežu.
Oružje umjesto hljeba više nije metafora, već stvarnost, resursi se ne troše na razvoj, već na održavanje iluzije vojne veličine. Ruska vlada demonstrira rakete da bi sakrila poluprazne frižidere građana i ćorsokak industrijske politike. Rezultat je očigledan, umjesto tehnološkog proboja imitacija, umjesto modernizacije militarizacija.
Stigao je značajan račun za plaćanje ničim izazvanog rata Rusije protiv Ukrajine. Kremlj se i dalje pravi da to ne vidi. Ali vrijeme naplate uskoro će doći.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR