Piše: Joška Fišer
Dvije glavne partije - socijaldemokrate (SPD) i Kršćansko-demokratska unija (CDU), zajedno s njenom bavarskom sestrinskom partijom Kršćansko-socijalnom unijom (CSU), kažnjene su u glasačkim kutijama pošto su u protekle četiri godine vladale kao velika kolicija pod rukovodstvom kancelarke Angele Merkel.
Učinak SPD-a na saveznim izborima je najgori od kada su prvi put održani u Saveznoj Republici 1949. Slično tome, savez CDU/CSU se pokazao u drugom po redu najgorem svjetlu od 1949, a CSU je pretrpio najveći gubitak na saveznim izborima u svojoj historiji. To je posebno važno s obzirom na to da će sljedeće godine u Bavarskoj biti održani izbori na pokrajinskom nivou.
Sveukupno gledano, izbori su predstavljali veliku pobjedu nad velikom koalicijom Angele Merkel. A u velikoj mjeri se mogu posmatrati kao glasanje iz protesta protiv same Merkelove. Ona je na međunarodnoj sceni poštovana kao efikasna državnica i jemac stabilnosti i moralnog autoriteta na Zapadu. Ali to očito više nije slučaj kod kuće.
Najveća greška Merkelove na ovim izborima bila je to što što se uzdala u istu onu odbrambenu strategiju koju je koristila u prethodne dvije izborne utakmice kada je ubjedljivo pobijedila. Izgleda da je pretpostavila da će izbjegavanje kontroverzi i šutnja o ključnim pitanjima s kojima se Evropa suočava još jednom dati rezultate. To se pokazalo kao loša procjena, s obzirom na izbjegličku krizu 2015. i njene posljedice po Njemačku, a da ne govorimo o usponu ekstremno desničarske Alternative za Njemačku (AfD), koja je osvojila oko 13 posto glasova.
Mnogi Nijemci se pitaju šta predstoji njihovoj zemlji i njemačkom nacionalnom identitetu. Na ta pitanja Merkel nije pružila zadovoljavajuće odgovore. I dok je ona šutjela, populisti kao što je potpredsjednik AfD-a Alexander Gauland su popunjavali radio i televizijske programe glasno prizivajući etničku i nacionalističku nostalgiju.
Zapravo, veliki pobjednik na ovim izborima je bio AfD, čiji članovi obuhvataju neonaciste i druge ekstremiste. Uspjeh te partije je sramota za Njemačku. Ekstremna desnica je nakon 72 godine ponovo u Bundestagu i to s trećom grupom po veličini. A AfD je sada druga po veličini partija u saveznim pokrajinama koje čini bivšu Istočnu Njemačku.
Njemačka nije jedina evropska zemlja gdje su posljednjih nekoliko godina populisti osvajali izborne poene. Ali preporod ekstremne desnice nigdje nije više zabrinjavajući nego u Njemačkoj zbog njene specifične historije. Da bi spriječile desnicu da učini nepopravljivu štetu njemačkoj demokratiji, partije koje se još uvijek zalažu za demokratske vrijednosti moraju ozbiljno shvatiti svoju odgovornost za formiranje nove vlade.
Merkelova će gotovo sigurno ostati kancelar u sljedećoj vladi. Dok CDU i CSU budu pregovarali, neće pronaći kredibilnu ili podjednako popularnu alternativu. Bili izborni gubici ili ne, ne možete smijeniti svog kancelara a da nemate uverljivu zamjenu u rezervi. Merkelova ima sreće - noževi još uvijek nisu sijevnuli; a i ako budu sijevnuli, sigurno neće proliti krv, barem za sada.
Još jedan neočekivani ishod izbora jeste to što lideri SPD-a sada iznose argumente za pridruživanje opoziciji, kao da je učestvovanje u Vladi usud koji treba izbjeći po svaku cijenu. Zbog toga će proces formiranja sljedeće vlade biti dug i težak, što je neuobičajeno u njemačkoj politici.
Odbijanjem SPD-a da učestvuje u velikoj koaliciji, jedina matematički izvodljiva opcija koja preostaje jeste savez "Jamajka", koja je dobila ime po crno-žuto-zelenoj zastavi Jamajke, koju bi činili CDU/CSU, liberalne slobodne demokrate i Zeleni. Ali stići dotle neće biti lahko: iako partije neće imati mnogo poteškoća da dođu do neophodnih političkih kompromisa, one se jasno razlikuju u mentalitetu vladanja i stilu rukovođenja
Štaviše, kalendar unutrašnje politike će najvjerovatnije prolongirati koalicione pregovore. Partijski lideri će zauzeti stav i pokušati sačuvati obraz u očima svog izbornog tijela i neće se mnogo toga dogoditi sve do perioda nakon izbora 15. oktobra u Donjoj Saksoniji. A čak ni tada neće biti brzo formirana nova vlada. Jedina alternativa koaliciji Jamajka jeste manjinska vlada CDU/CSU ili novi izbori na proljeće koji bi vjerovatno samo ojačali poziciju AfD-a. Oba ishoda bi bila loša za Njemačku, koja se smatra stubom stabilnosti u Evropi i uzdanicom.
To znači da će budućnost evropske demokratije i evropske stabilnosti zavisiti od toga da li razum odnosi prevagu u preostalim manjim partijama. Jamajka partije imaju obavezu da stanu iza Merkelove i da naprave neophodne kompromise da bi formirale vladu. Postoji nada da će njihovi lideri biti dovoljno pametni da sarađuju u dobroj vjeri umjesto da usko teže samo partijskim privilegijama. Mogu da počnu tako što će učiniti da sigurnost, ekonomske reforme i ekološka i digitalna modernizacija budu tri stuba novog oblika koalicije.
A što se Merkelove tiče, neuspjeh da formira većinsku vladu bi vjerovatno označio kraj njenog mandata na funkciji kancelara. Šire gledano, to bi moglo označiti početak novog perioda političkog haosa. To niko ne treba da želi Njemačkoj ili Evropi.
(Autor je bio šef njemačke diplomatije i kancelar od 1998. do 2005. Bio je lider Zelenih gotovo 20 godina)
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR